Chuyện ít biết về ông chủ Oppo, Vivo - hai công ty "ngồi lên đầu" Apple tại Trung Quốc

Duan là một tỷ phú giàu có, người sáng lập ra OPPO và Vivo, hai thương hiệu smartphone đã khiến Apple thất bại nặng nề tại Trung Quốc vào năm ngoái. Sau khi bị nhạo báng rằng chỉ là những bản sao giá rẻ của iPhone, OPPO và Vivo đã có những bước tiến nhảy vọt, đẩy Apple ra khỏi tốp ba hãng smartphone tại Trung Quốc năm 2016. Đây là lần đầu tiên doanh số Apple sụt giảm tại đất nước tỷ dân.

Họ làm được điều này vì so với các đối thủ cạnh tranh tại thị trường địa phương Apple không thích ứng đủ nhanh, Duan chia sẻ với Bloomberg trong cuộc phỏng vấn đầu tiên của ông trong vòng 10 năm qua. OPPO và Vivo sử dụng các chiến thuật mà Apple không ưa vì sợ ảnh hưởng tới công thức chiến thắng tại các thị trường khác, chẳng hạn như bán smartphone giá rẻ có những tính năng cao cấp, Duan nói.

Duan Yongping sáng lập BBK Electronics

"Ngay cả Apple cũng có lỗ hổng do vậy họ không thể đánh bại chúng tôi tại Trung Quốc", ông trùm điện tử 56 tuổi khẳng định. "Họ đã tạo ra rất nhiều điều tuyệt vời, những hệ điều hành của họ chẳng hạn. Nhưng chúng tôi vượt qua họ ở các lĩnh vực khác. Đôi lúc họ hơi cứng đầu".

Duan không hề đánh giá thấp sức mạnh toàn cầu của nhà sản xuất iPhone. Thực tế, quy mô của Apple khiến ông bị ám ảnh. Duan từng đầu tư vào Apple và là fan cứng của CEO Tim Cook.

"Tôi gặp Tim Cook vài lần. Anh ấy có thể không biết tôi nhưng chúng tôi đã từng nói chuyện một chút với nhau", Duan nói. "Tôi rất mến anh ấy".

Phía Apple không thể xác định những cuộc gặp giữa Duan và Tim Cook. Tuy nhiên, từ năm 2013 Duan đã viết rất nhiều về các sản phẩm, giá cổ phiếu và các hoạt động của Apple, khi "Táo khuyết" chỉ có giá trị bằng một nửa so với hiện tại. Duan luôn mang theo mình tới bốn chiếc smartphone và ông dùng một chiếc iPhone cho rất nhiều công việc khác nhau.

Trong một bài viết năm 2015, Duan cho rằng trong vòng 5 năm tới lợi nhuận của Apple có thể đạt 100 tỷ USD. Duan không tiết lộ thời điểm ông mua cổ phiếu Apple nhưng chia sẻ rằng phần lớn tài sản ở nước ngoài của mình gắn liền với Apple. Ông thậm chí từng sống tại Palo Alto, ngay gần trụ sở mới của Apple.

"Apple là một công ty phi thường, một hình mẫu để chúng tôi học hỏi", Duan nói. "Chúng tôi không có khái niệm vượt qua bất cứ ai mà thay vào đó chỉ tập trung vào cải thiện chính mình".

Với sự nhạy bén trong đầu tư, Duan được truyền thông Trung Quốc ví như "Warren Buffett của Trung Quốc". Ông sinh ra ở Giang Tây và bắt đầu sự nghiệp trong một nhà máy ống chân không trước khi gây dựng tên tuổi trong ngành đồ điện tử gia dụng.

Khoảng năm 1990, Duan rời nhà máy. Ông tới Quảng Đông để điều hành một nhà máy điện tử đang gặp khó khăn. Sản phẩm đầu tiên của ông là máy chơi game Subor với hai khe cắm thẻ game, cạnh tranh trực tiếp với máy chơi game của Nintendo. Subor với giá bán từ 100 tới 400 nhân dân tệ đã trở cực kỳ thành công khi không có đối thủ tại địa phương. Duan thậm chí còn mời ngôi sao võ thuật Jackie Chan quảng cáo cho Subor. Năm 1995, doanh thu từ Subor đã vượt quá mức 1 tỷ nhân dân tệ.

Cùng năm đó, khi Subor đang bán chạy, Duan ra đi để thành lập công ty mới mang tên BBK Electronics. BBK nổi tiếng với các sản phẩm như đầu đĩa VCD, máy nghe nhạc MP3 và sau này trở thành đối tác sản xuất đầu DVD cho các thương hiệu nổi tiếng toàn cầu khác. Trong những năm 2000, Bubugao Communication Equipment Co, công ty con của BBK, đã trở thành một trong những nhà sản xuất điện thoại tính năng lớn nhất Trung Quốc, cạnh tranh trực tiếp với Nokia và Motorola.

iPhone đầu tiên ra mắt vào năm 2007 đã mở đường cho OPPO và Vivo. Mặc dù đều do Duan sáng lập nhưng hai thương hiệu chị em này cạnh tranh rất khốc liệt với nhau. Họ chạy đua một cách gay gắt với nhau bằng những chiến dịch marketing rầm rộ tại các thị trường đang phát triển trải dài từ Ấn Độ tới Đông Nam Á. Kiranjeet Kaur, giám đốc nghiên cứu của IDC, chia sẻ rằng triết lý bán hàng của OPPO và Vivo hoạt động cực tốt tại các thị trường đang phát triển.

"Thừa hưởng sự khôn ngoan của Duan, hai công ty này rất hiểu khách hàng của mình", Nicole Peng, giám đốc cao cấp tại hãng phân tích Canalys chia sẻ. "Quan trọng hơn cả, họ hiểu khách hàng trẻ tuổi mà họ hướng tới. Nhiều quản lý của họ còn rất trẻ và đã làm việc tại hai công ty này từ khi mới tốt nghiệp".

Những nỗ lực gần đây của Duan được ông ấp ủ ngay tại sân sau của Apple. Năm 2001, khi 40 tuổi, Duan đã quyết định chuyển tới California dể tập trung vào đầu tư cũng như các dự án từ thiện. Ông và gia đình sống trong một căn biệt thự mà ông mua lại từ John Chamers, Chủ tịch Cisco Systems. Nhưng sự ra đời của smartphone đã buộc Duan phải gác kế hoạch nghỉ hưu của mình lại.

Duan trong bữa ăn trưa với Buffett

Nửa cuối những năm 2000, BBK đứng trên bờ vực phá sản khi doanh số các thiết bị cơ bản của họ sụt giảm. Việc các đối thủ như Huawei và Coolpad ra mắt smartphone với giá khoảng 1.000 nhân dân tệ đã khiến BBK ngập trong khốn khó, Duan nhớ lại.

"Chúng tôi đã có những cuộc họp nghiêm túc để tìm giải pháp đóng cửa công ty một cách êm đẹp, một giải pháp mà nhân viên không bị thiệt hại và các nhà cung cấp không thua lỗ", Duan nói.

Những cuộc họp này đã khai sinh ra hai doanh nghiệp mà sau này trở thành hai thành công nhất của Duan. Trong năm 2005, doanh nhân kiêm nhà bảo trợ của Duan, Tony Chen đã quyết định thành lập một công ty mới. Với cái tên OPPO, công ty này ban đầu chuyên sản xuất máy nghe nhạc nhưng chuyển sang phát triển smartphone vào năm 2011. Năm 2009, BBK đã thành lập Vivo và giao cho Shen Wei, một trợ thủ đắc lực khác của Duan điều hành.

"Sản xuất smartphone không phải là ý tưởng của tôi", Duan nói. "Nhưng tôi nghĩ chúng tôi có thể làm tốt trong thị trường này".

Ban đầu, cả hai thương hiệu OPPO và Vivo đều không được người dùng quan tâm. iPhone quyến rũ người dùng nhờ hệ thống ứng dụng cách mạng và giao diện trang nhã trong khi BlackBerry thống trị trong thị trường doanh nghiệp. Nhưng sau đó, OPPO và Vivo đã phát triển một phương thức marketing mới, một mặt thuê những người nổi tiếng tại địa phương quảng cáo sản phẩm và đồng thời mở rộng hệ thống đại lý rộng khắp đất nước Trung Quốc.

Họ thu hút một lượng lớn khách hàng trẻ tuổi bằng cách quảng cáo rằng smartphone của mình có giá rẻ trong khi cung cấp các tính năng cao cấp. Nhìn trên bề mặt, smartphone OPPO và Vivo vượt qua iPhone ở những lĩnh vực như chụp ảnh selfie, tốc độ sạc, dung lượng lưu trữ và thời lượng pin.

Chiến thuật của họ đã thành công mỹ mãn. Trong năm 2016, OPPO và Vivo xuất xưởng tới hơn 147 triệu smartphone, vượt mặt Huawei với 76,6 triệu, Apple 44,9 triệu và Xiaomi 41,5 triệu. Doanh số của OPPO và Vivo đã tăng gấp đôi so với năm 2015. Trong quý 4/2106, họ xếp thứ 1 và thứ 3 tương ứng tại thị trường Trung Quốc, Huawei xếp thứ 2. Cách tiếp cận của bộ đôi này cực kỳ thành công tại các thành phố hạng trung, nơi smartphone tầm trung trở thành xu hướng chủ đạo, Tay Xiaohan, một nhà phân tích của IDC chia sẻ.

Bên ngoài thị trường quê nhà, OPPO và Vivo cũng thành công vượt bậc. Trong quý 4/2016, OPPO và Vivo đã đứng thứ 4 và thứ 5 tương ứng trong danh sách các hãng smartphone lớn nhất toàn cầu. Khoảng một phần tư số smartphone của OPPO xuất xưởng trong năm ngoái được vận chuyển tới các thị trường đang phát triển như Ấn Độ, nơi họ muốn khai thác triệt để trước khi Apple tạo được sự ảnh hưởng cần thiết.

Tuần vừa rồi, Cook nói rằng Apple không có mục tiêu cụ thể về thị phần.

"Ở Trung Quốc, sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, không chỉ trong ngành công nghiệp smartphone mà còn trong nhiều ngành công nghiệp khác", Cook nói. "Điều này xuất hiện khi rất nhiều công ty địa phương đã bắt đầu quan tâm tới việc sản xuất những thiết bị chất lượng tốt".

Duan ngày càng giữ khoảng cách với OPPO và Vivo dù ông vẫn là một cổ đông lớn. Ông nói rằng mình thích ở sau ánh đèn sân khấu và thích sống ở California với vợ và các con. Thực tế, dù vẫn tham dự các cuộc họp của hội đồng quản trị nhưng ông chủ yếu nhận thông tin về OPPO và Vivo qua internet để tránh làm phiền họ.

Tháng 10 năm ngoái, đồng sáng lập hãng Xiaomi, Lei Jun, đã lên tiếng mỉa mai các đối thủ cạnh tranh xây dựng các kênh bán hàng dày đặc tại vùng nông thôn nhằm bán hàng nhanh và nhiều hơn. Trong một cuộc phỏng vấn với Tạp chí Doanh nhân Trung Quốc, Lei cho rằng các hãng này, ám chỉ OPPO và Vivo, đã sử dụng "thông tin không cân bằng" để lừa người mua tránh chọn sản phẩm Xiaomi khiến hãng này mất đi vị thế dẫn đầu.

Smartphone cao cấp của OPPO và Vivo vượt mặt iPhone 7 về doanh số tại Trung Quốc

"Chỉ có kẻ điên mới nói những điều như thế", Duan nói nhưng không cho biết mình đang ám chỉ ai. "Nói rằng thông tin bị mất cân bằng chẳng khác nào họ muốn ám chỉ rằng người tiêu dùng quá ngốc nghếch".

Hiện tại, niềm đam mê lớn nhất của Duan chính là đầu tư chứng khoán. Đây cũng là lý do thôi thúc ông bỏ một khoản tiền kỷ lục, 620.100 USD, để được ăn trưa với Buffett. Trên blog của mình bên cạnh những tư vấn của về golf và Apple Duan còn đăng tải rất nhiều câu nói hay của Buffett.

Duan thể hiện mình là một nhà đầu tư tài giỏi trong thương vụ cứu người bạn William Ding, sáng lập NetEase, khỏi cơn bĩ cực. Công ty internet của Ding gặp khó và giá cổ phiếu hạ xuống chỉ còn 0,13 USD sau khi bong bóng .com bùng nổ. Năm 2002, Duan đã giúp bạn bằng cách bỏ 2 triệu USD mua 5% cổ phần của NetEase ở mức giá 0,16 USD. Hồi sơ của NetEase cho thấy tới tháng 3/2009 Duan vẫn nắm trong tay 4 triệu cổ phiếu của công ty này. Tuy nhiên, Duan cho biết ông đã bán phần lớn số cổ phiếu của NetEase khi nó đạt mức giá 40 USD.

Duan không hề ngại khi nói về các vụ đầu tư của mình. Tuy nhiên, nhìn lại những năm tháng làm doanh nhân và nhà đầu tư, thời gian gây dựng BBK khiến Duan cảm thấy tự hào nhất. Duan sợ rằng văn hóa của công ty sẽ không tồn tại được dưới sự điều hành của một thế hệ lãnh đạo mới.

Mặc dù Vivo của BBK và OPPO của Duan đều đang phát triển mạnh nhưng trong ngành công nghiệp phát triển với tốc độ cao này không có gì là chắc chắn. Cả hai công ty đều đang cố gắng cải thiện mọi thứ, từ những tính năng trên smartphone tới các chiến dịch marketing. OPPO vừa trình làng công nghệ camera tiên tiến của mình tại MWC, Barcelona, một sự trưởng thành mới của hãng smartphone Trung Quốc.

Tuy nhiên, chắc chắn rằng Duan sẽ không trở lại vị thế lãnh đạo. Ông sẽ mặc cho những người khác đối phó với các thách thức tiếp theo.

"Tôi sẽ không bao giờ trở lại. Tôi đã nói điều này từ nhiều năm trước", Duan khẳng định. "Nếu có một vấn đề mà họ không thể giải quyết thì tôi cũng bó tay".

Theo Bloomberg