Kỳ quan thế giới xây dựng trong 133 năm đến tận bây giờ vẫn chưa xong

Thánh đường Sagrada Familiatại Barcelona, Tây Ban Nha là một công trình vĩ đại của loài người, một kỳ quan của thế giới. Đó là những gì kiến trúc sư Antoni Gaudi (1852-1926) tưởng tượng về nó khi bắt đầu xây dựng vào nằm 1882, dĩ nhiên đấy là trong trường hợp nó được hoàn tất. Thật vậy, sau hơn 133 năm xây dựng thánh đường Sagrada Familia vẫn chưa thể hoàn thành vì nhiều lý do khác nhau, trong đó nổi bật nhất là: thiếu tiền.

Mặt trưóc thánh đường Sagrada Familia .

Có vẻ thật nghịch lý nhưng có thể đơn giản như mặt trái phải của đồng tiền: ở Barcelona trong suốt thế kỷ 19, nhà thờ đều bị giập sập nhân danh sự tiến bộ, và sự bùng phát bạo động tạo ra sự thiêu hủy, cướp phá và phá hoại các công trình tôn giáo. Nhưng cũng trong thành phố này, gần cuối thế kỷ 19, công trình xây dựng một nhà thờ đồ sộ lại được tiến hành với dự định làm vực dậy những mẫu mực lý tưởng cổ xưa ở các nhà thờ kiểu Gothic vừa trở thành một trong những minh họa điển hình nhất trong lịch sử kiến trúc tôn giáo đương đại. Sáng kiến cho sơ đồ trọng đại này xuất phát từ một tổ chức tôn giáo khiêm tốn nhất dành để thờ phụng thánh Joseph. Chủ tịch tổ chức, Josep Maria Bacebella công bố kế hoạch xây dựng một nhà thờ dành cho Thánh gia, chúa Jesus, Đức mẹ Maria và Joseph như là một mô hình cho tất cả gia đình Cơ đốc giáo. Nhà thờ về bản chất mang tính chất chuộc tội, nguồn tài chính huy động từ quỹ từ thiện và quyên cúng.

Số tiền thu được đợt đầu không đủ mua đất gần trung tâm thành phố cổ, vì thế địa điểm được chọn vào thời điểm ấy là vùng ngoại ô Barcelona, ở nơi gọi là Ensanche, thành phố bắt đầu phát triển nhanh chóng ở đây theo quy hoạch đô thị của kỹ sư Ildefons Cefda. Mảnh đất mua với giá 170.000 pesetas (khoảng 700 bảng Anh), và viên đá đầu tiên đặt tượng trưng cho sự khởi công vào ngày hội Thánh Joseph, ngày 19/03/1882. Công trình khởi công dưới sự chỉ đạo của kiến trúc sư Francisco Villary Lozano, và thiết kế tân Gothic ban đầu lấy cảm hứng trực tiếp từ đại thánh đường Loreto ở Ý. Nhưng, dự án được xem lại hoàn toàn vào cuối năm 1883, Villar được thay bằng Antoni Gaudi.

Một phần nội thất cảu Sagrada Familia.

Gauti lấy bằng kiến trúc sự năm 1878, đảm nhận thi công thánh đường Sagrada Familia cũng là lúc sự nghiệp của mình đang bắt đầu phát triển, ông vẫn còn gắn bó mật thiết với dự án cho đến lúc mất năm 1926. Từ 1918 trở đi, ông dành hết tâm trí của mình cho thánh đường Sagrada Familia, làm nhà và xưởng vẽ trong khuôn viên nhà thờ. Bởi nhà thờ có thể xem là đỉnh cao kiến trúc của Gaudi, một công trình tập hợp tất cả kinh nghiệm và sáng kiến của toàn bộ sự nghiệp của ông. Kiến trúc của Gaudi sinh ra trong bối cảnh Nghệ thuật mới, mặc dù cá tính mạnh của ông làm công trình của ông xa cách với đặc điểm điển hình của phong cách ấy. Trong công trình của Gaudi là các yếu tố báo trước các phong cách đương đại khác, như: chủ nghĩa biểu hiện trong việc sử dụng vật liệu của ông.

Mặc dù tất cả khái niệm đổi mới này và sự dự đoán chủ nghĩa hậu hiện đại, thực tế đáng kinh ngạc vẫn còn ở thánh đường Sagrada Familia về cơ bản là công trình Gothic giữ trong thế quân bình và vận dụng nhiều hơn bất kỳ kiến trúc sư nào khác trong thời Trung cổ. Trụ bổ tường của gian giữa nhà thờ tựa vào phía trong trở thành trụ chống tường của chính chúng - sự phát triển hợp lý hệ thống lực xô và chống lực xô. Gaudi làm mô hình theo sơ đồ nội thất không có dây, bên ngoài trát vữa và treo chổng đầu xuống. Khi ông bỏ lớp vữa, sẽ tạo ra thiết kế như hiện nay. Tên kỹ thuật của vòm kết cấu này là "móc xích" (từ chữ catena, dây xích).

Mặt tiền Jesus tái sinh của thánh đường Sagrada Familia, với 3 mái cổng và tác phẩm điêu khắc dày đặc. Thiết kế của nhà thờ đầy ắp biểu tượng tôn giáo: 4 tháp, trong số tất cả 12 tháp sau cùng tượng trưng cho các thánh tông đồ. Một trong những đặc điểm đáng chú ý nhất trong kiến trúc của Gaudi là khả năng sáng tạo hình dáng của ông. Hình dáng có vẻ như kỳ quái và tùy tiện nhưng thực ra đều dựa trên cơ sở lập luận logic. Kiến trúc ở thánh đường Sagrada Familia phát triển từ một nền tảng hình học vững chắc, toàn bộ công trình được điều chỉnh theo một hệ thống tỷ lệ cố định. Hình dạng chủ yếu là hình paraboloid và hyperboloid, mà Gaudi tiến hành thử nghiệm, ngày nay sử dụng hệ thống thiết kế với sự hỗ trợ của máy tính (CAD) để tính toán như thế.

Khía cạnh trong kiến trúc của Gaudi biểu hiện ở thánh đường Sagrada Familia là ý thức tôn vinh tín ngưỡng sâu sắc. Mặc dù tính chính thống của ông bị một số người tranh cãi, nhưng năm 2000 giáo hội Cơ đốc bắt đầu một quá trình để phong á thánh cho ông. Thánh đường Sagrada Familia được thiết kế như lời bày tỏ chiến thắng của Giáo hội trước xung đột và biến động của thế giới hiện đại và vì lý do này, Gaudi muốn đặt thánh đường trong một vị trí áp đảo trên nền trời Barcelona. Chính động cơ tôn giáo này, cùng với khái niệm kiến trúc ganh đua cùng thiên nhiên, dùng làm cơ sở để hiểu chủ nghĩa tượng trưng phong phú trong công trình.

Thánh đường được thiết kế để vươn cao hơn nữa, khiến những người đến đây dễ liên tưởng đến một ngọn núi, đôi lúc có thể ví như Montserrat, một dãy núi đá gần Barcerlona nơi tọa lạc một ngôi đền tín ngưỡng quan trọng. Đỉnh cao nhất của thánh đường Sagrada Familia là mái vòng cupon, dự định đạt đến chiều cao 170m khi hoàn tất. Quanh mái bát úp có 4 vòng xoắn khác, cho dù không xây dựng, cao đến 130m tượng trưng cho 4 vị Thánh sử, trong khi một vòng xoắn thứ 5, cao 140m bên trên gian nhà con hình bán nguyệt cuối nhà thờ tượng trưng cho Đức mẹ Maria đồng trinh. Chủ đề theo chiều thẳng đứng được hoàn tất bằng 4 tháp trên đỉnh của mỗi trong số 3 mặt tiền. 12 tháp này tượng trưng cho 12 vị thánh tông đồ, mỗi tháp cao khoảng 100m. Mặt tiền phía Đông, hướng về phía mặt trời mọc, tượng trưng cho sự tái sinh của Jesus, trong khi mặt tiền phía Tây hướng về phía mặt trời lặn, tượng trưng cho sự Khổ nạn của chúa Jésus. Mặt tiền chính quay mặt về hướng Nam tượng trưng cho Thiên đường. Nội thất nhà thờ dự định mô phỏng rừng, cột giống như cây chìa ra ở một độ cao nhất định để đỡ lấy mái cong dạng vòm, được hình thành bằng một hệ thống hình học phong phú với nhiều hình dáng giống như sao.

Phòng cầu nguyện với mái vòm đặc trưng kiểu Gothic của thánh đường Sagrada Familia.

Gaudi thiết kế sơ đồ tổng thể cho dự án vào khoảng 1890. Năm 1892 bắt đầu thi công mặt tiền Jesus tái sinh, mặt tiền duy nhất được thi công dưới sự giám sát trực tiếp của Gaudi. Khi mất, ông đã hoàn tất sơ đồ chi tiết mặt tiền Khổ nạn và gian giữa nhà thờ cũng như chương trình tượng trưng và mô tả bằng tranh tượng trưng cho toàn bộ khu phức hợp của thánh đường. Nguồn tham khảo chính đối với dự án là các mô hình theo tỷ lệ 1:10 và 1:25, bị phá hủy vào năm 1936 khi thánh đường Sagrada Familia bị cướp phá trong cuộc Nội chiến Tây Ban Nha, nhưng sau này được trùng tu. Từ năm 1936 đến năm 1952, công tác xây dựng bị đình hoãn, và xây dựng lại với tôn chỉ phải cho giống với sơ đồ của Gaudi càng nhiều càng tốt, mặc dù chấp nhận sự kết hợp công nghệ và vật liệu mới chẳng hạn như bê tông.

Đồng thời, cũng có nhiều ý kiến phản đối việc tiếp tục công trình xây dựng thánh đường Sagrada Familia, và giá trị của dự án thường đặt nghi vấn, cả lý do tôn giáo - nhà thờ đồ sộ có ý nghĩa gì trong thế giới hiện đại, lẫn lý do thẩm mỹ - có hợp lý hay không khi tiếp tục phong cách cá nhân cực đoan của riêng Gaudi, hay có nên kết hợp các ngôn ngữ nghệ thuật mới? Công tác thi công diễn ra qua nhiều thời kỳ thăng trầm, vì những người bảo trợ muốn có nguồn tài chính từ của từ thiện và tài sản cá nhân khi chết làm chúc thư để lại. Năm 1976, mặt tiền Khổ nạn cùng với 4 tháp được hoàn tất, điêu khắc gia Josep M. Subirachs tiếp tục việc trang trí có tác phẩm điêu khắc của mặt tiền này từ năm 1986. Năm 2002, công trình đang thi công đến phần gian giữa nhà thờ, hiện nay lợp mái được một phần. Ngày tháng hòan tất công trình xây dựng thánh đường Sagrada Familia vẫn chưa xác định.

Phần mái vẫn đang được thi công.

Hiện tại thì Sagrada Familia cũng đã hoàn thành một phần nào để lôi cuốn du khách. Chỉ cần nhìn sơ qua về phần phía ngoài của ngôi nhà thờ cũng đã đủ sức quyến rũ người xem. Mặt tiền của nhà thờ được trang trí bằng các hình tượng điêu khắc tỉ mỉ miêu tả hình ảnh các thiên thần và nhân loại cùng hướng về chào mừng ngày Jesus tái sinh. Sự cầu kỳ nhưng đẹp đẽ của các bức tượng khiến du khách phải dừng chân để xem, để tìm hiểu. Sagrada Familia dự trù sẽ đón 8,000 người tham dự Thánh lễ. 7,000 người ở phía dưới và 1,000 người ở các tầng trên quanh tường. Phần cung thánh được làm một cách đơn giản nhưng rất đẹp, thoáng mát nhưng không cầu kỳ.

Bước vào bên trong nhà thờ, mọi người kinh ngạc về một lối kiến trúc ở phần cung-thánh hoàn toàn mới lạ. Phần trong rất là sáng sủa chứ không tối như những phong cách kiến trúc nhà thờ cổ xưa. Một số các khung cửa kính màu sắc hiện diện nhưng cũng có một số các khung kính trong suốt làm phần bên trong sáng sủa hơn. Các trụ cột được thiết kế như là những hàng cây cổ thụ cao vút, các tàng cây lá đan chéo nhau như là để giữ mái vòm. Các bức tường chung quanh nhà thờ cũng là các hàng cây xen kẽ, các hàng ghế bên trên các hàng cây được thiết kế một cách khéo léo để có thêm chỗ ngồi cho tín đồ đến tham dự Thánh lễ.

Phía sau nhà thờ là một công trình hình tượng điêu khắc khắc hẳn phía mặt tiền, trong khi mặt tiền thì diễn tả về ngày Jessu tái sinh thì trái lại bức tường phía sau nhà thờ miêu tả về cuộc đời hy sinh và các chặng đường bước đến cây Thánh giá của Ngài. Từ bức tượng miêu tả Judas ôm hôn Jesus, nhưng bên dưới chân có hình tượng con Rắn nhắc nhở đến sự bội phản. Một phương trận (matrix) cho quí vị cộng tất cà các số này lại dù cộng ngang, cộng chéo, hay cộng các số từ trên xuống dưới thì tổng số cũng ra số 33, đây là tuổi của Jesus lúc qua đời.

Toàn cảnh thánh đường Sagrada Familia  nhìn từ xa.

Nếu có đủ tiền thì công trình kiến trúc xây dựng thánh đường Sagrada Familia được dự trù hoàn tất vào năm 2026 nhằm kỷ niệm đúng 100 năm ngày Gaudi qua đời. Tuy nhiên, mặc dù chưa hoàn thành xong nhưng Sagrada Familia cũng đã được liệt vào danh sách di sản thế giới UNESCO vào tháng 10/2010 về cách kiến trúc biểu tượng của nó. Ðức Giáo Hoàng Benedict XVI cũng đã đến thăm và công bố Sagrada Familia là một Thánh đường Catholic.

Một số hình ảnh về thánh đường Sagrada Familia trong quá trình thi công:

Tham khảo BusinessInsider, ArchitecturalDigest, NationalGeographic, DailyMail, TheGuardian