Tại sao cuộc đình công công nhân đầu tiên trong lịch sử loài người lại xảy ra cách đây hơn 3.000 năm?

Trong lịch sử loài người, các cuộc đình công có thể bắt nguồn từ thời Ai Cập cổ đại vào thế kỷ 12 trước Công nguyên, dưới thời trị vì của Pharaoh Ramses III (khoảng năm 1170 trước Công nguyên). Theo Global Nonviolent Action Base, người ta đã tìm thấy một cuộn giấy cói bị hư hỏng ghi lại rằng các công nhân xây dựng lăng mộ của Ramses III đã đình công nhiều lần do thiếu lương thực.

Tình trạng thiếu lương thực có thể do tham nhũng trong giai cấp thống trị, hoặc do một số nhà cai trị lạm dụng quyền lực và chiếm đoạt lương thực của công nhân. Hành vi này đã gây ra sự bất mãn và phản đối của công nhân.

Ramesses III là pharaoh thứ hai của Vương triều thứ 20 của Ai Cập cổ đại. Ông trị vì từ năm 1186 trước Công nguyên đến năm 1155 trước Công nguyên và cai trị Ai Cập trong tổng cộng 31 năm. Trong thời kỳ trị vì của Ramses III, ông đã nhiều lần lãnh đạo Ai Cập chống lại các cuộc xâm lược của nước ngoài và bảo vệ Ai Cập khỏi các lãnh chúa khác. Để nâng cao tinh thần của người dân Ai Cập, nhiều ngôi đền và tượng đài đã được sửa chữa trong thời kỳ trị vì của ông.

Ramesses III bị ám sát trong Âm mưu Harem (Harem Conspiracy), một đảo chính được dàn dựng bởi người vợ thứ hai của ông, Tiye, người hy vọng đưa con trai bà, Pentawer, lên ngôi. Mặc dù những người liên quan đã thành công trong việc tiêu diệt vị pharaoh đang trị vì nhưng họ không thể hoàn thành phần thứ hai của nhiệm vụ khi Ramesses IV, con trai của Ramesses III, giành quyền kiểm soát vương quốc.

Trong thời kỳ Ramesses III, Ai Cập phải hứng chịu nhiều cuộc xâm lược từ các Dân tộc Biển (Sea Peoples, hay còn gọi là Hải dân), mang đến những thảm họa lớn cho Ai Cập. Năm 1208 trước Công nguyên, Pharaoh Meneptah lần đầu tiên đẩy lùi cuộc xâm lược của Hải dân, sau đó, Hải dân liên tiếp xâm chiếm Ai Cập, mãi đến năm 1178 trước Công nguyên, Ramses III mới cuối cùng đánh bại Hải dân trong một trận chiến trên bộ và trên biển.

Cuộc xâm lược của các Dân tộc Biển đã gây tổn hại nghiêm trọng đến sự ổn định chính trị và sự phát triển kinh tế của Ai Cập, mặc dù Ramses III cuối cùng đã đẩy lùi được cuộc xâm lược quy mô lớn cuối cùng này, nhưng Vương quốc Ai Cập mới đang ngày càng suy tàn.

Theo Bách khoa toàn thư lịch sử thế giới (World History Encyclopedia), Ramses III đã thiết lập các thành trì ở biên giới và phái một hạm đội hải quân để đáp trả cuộc xâm lược. Để ngăn chặn tàu địch tiến vào sông Nile, một trong những chiến thuật của ông là giấu cung thủ dọc theo bờ biển ở cửa sông Nile. Các ghi chép cho thấy Ramses III đã đạt được những chiến thắng lớn trong các trận hải chiến, nhưng có rất ít ghi chép về các trận chiến trên bộ. Có thể Ai Cập cũng có thương vong lớn trên đất liền nên số liệu chính thức không được ghi nhận.

Trong thời kỳ hòa bình của Tân Vương quốc, Ramesses III đã mạnh mẽ tham gia xây dựng rất nhiều ngôi đền nguy nga. Để thiết lập mạng lưới thương mại và mở rộng phạm vi ảnh hưởng, ông còn ra lệnh cho quân đội của mình đi chinh phục các nước láng giềng, những cuộc chinh phạt này đều thành công nhưng những cuộc chinh phục này không bổ sung được kho bạc như mong đợi, dẫn đến thiếu hụt tài chính.

Trong cuộc chiến tranh với quân xâm lược trên biển, ngoài chi phí quân sự khổng lồ, còn mất đi một lượng lớn lao động, khi đó Ai Cập vốn là nơi mà nông nghiệp phụ thuộc chủ yếu vào thời tiết, do điều kiện không thuận lợi, mùa màng thất bát, quan liêu, tham nhũng, một số tiền lớn đã bị biển thủ.

Trong những năm sau của Ramesses III, tình trạng thiếu hụt tài nguyên ngày càng trở nên nghiêm trọng, công nhân phải đình công để bày tỏ sự bất bình, và các hoạt động đình công vẫn tiếp diễn ở nhiều nơi, khiến nền kinh tế Ai Cập càng suy yếu. 

Thung lũng các vị vua được xây dựng vào năm thứ 29 dưới triều đại của Ramesses III, công nhân chủ yếu đến từ thành phố Deir Medina ở cả hai bờ sông Nile, ban đầu họ có thu nhập cao nhất cả nước nhưng lương không được trả kịp thời trong thời kỳ đó. Việc xây dựng nghĩa trang và cuộc sống của người lao động gặp khó khăn. 

Trước đây chưa từng có những cuộc biểu tình như vậy, Ramesses III và các bộ phận thân cận của ông không biết phải giải quyết vấn đề như thế nào. Sau cuộc biểu tình của công nhân, các quan chức chính phủ cuối cùng đã trả lương đúng hạn, nhưng đã xảy ra tranh chấp giữa công nhân và người cai trị. Sự kiện này là lần đầu tiên giai cấp công nhân tổ chức đấu tranh vì quyền lợi của mình thay vì chỉ dựa vào lòng bác ái của kẻ thống trị.

Tham khảo: Zhihu