Hiểm họa mang tên Salmonella: Vi khuẩn ẩn mình trong bữa ăn hàng ngày có thể gây tử vong

Tại Hoa Kỳ, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), Salmonella khiến hơn 1,2 triệu người mắc bệnh mỗi năm, trong đó 23.000 người phải nhập viện và khoảng 450 trường hợp tử vong. 

Con số này khiến các chuyên gia y tế cảnh báo: đây không chỉ là "một cơn đau bụng thoáng qua", mà là một cuộc chiến chống lại vi khuẩn nguy hiểm đang ẩn nấp ngay trong căn bếp của mỗi gia đình.

Salmonella thực chất là một nhóm vi khuẩn thuộc chi cùng tên, với hơn 2.300 loại đã được xác định. Hai chủng phổ biến nhất là Salmonella Enteritidis và Salmonella Typhimurium - nguyên nhân của ít nhất một nửa số ca nhiễm tại Mỹ. 

Vi khuẩn này thường trú ngụ trong đường ruột của người và động vật, và có thể xâm nhập vào thực phẩm hoặc nước thông qua phân bị nhiễm khuẩn. Một khi con người tiêu thụ hoặc chạm vào thực phẩm, nước, hay bề mặt có chứa Salmonella mà không rửa tay sạch, vi khuẩn sẽ có cơ hội đi vào cơ thể.

Theo các chuyên gia tại Mayo Clinic, nguồn lây nhiễm phổ biến nhất đến từ thực phẩm tươi sống như thịt, gia cầm, hải sản, trứng sống, rau củ quả, và thậm chí cả gia vị hoặc các loại hạt. Nhiều trường hợp nhiễm bệnh gần đây bắt nguồn từ các sản phẩm tưởng chừng vô hại như dưa lưới, ngũ cốc hoặc pa-tê. 

Sarah Fankhauser, phó giáo sư sinh học tại Đại học Emory (bang Georgia) cho biết: "Rửa trái cây và rau củ rất quan trọng, nhưng không bao giờ có thể loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn, đặc biệt là với các bề mặt thô ráp như dưa lưới, nơi Salmonella có thể bám lại sâu bên trong".

Một sai lầm phổ biến khác là xử lý thực phẩm sống và chín trên cùng bề mặt hoặc sử dụng cùng dao, thớt. Việc không rửa tay kỹ sau khi chạm vào thịt sống hoặc sau khi đi vệ sinh cũng là con đường lây nhiễm nhanh chóng. 

Thậm chí, nước "ấm" để rửa tay cũng không đủ tiêu diệt vi khuẩn này, bởi Salmonella sinh sôi mạnh ở khoảng 37°C - đúng bằng nhiệt độ cơ thể người. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo nên dùng nước nóng và xà phòng, rửa tay kỹ ít nhất 20 giây sau khi tiếp xúc với thực phẩm sống.

Triệu chứng nhiễm khuẩn Salmonella thường xuất hiện trong vòng 8 đến 72 giờ sau khi ăn phải thực phẩm bị nhiễm. Người bệnh có thể gặp tiêu chảy, buồn nôn, nôn, đau bụng, sốt, ớn lạnh, đau đầu và thậm chí có máu trong phân. 

Ở hầu hết người khỏe mạnh, các triệu chứng sẽ thuyên giảm sau 2-7 ngày mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, với trẻ em, người già, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch yếu, bệnh có thể trở nặng, dẫn đến mất nước nghiêm trọng hoặc nhiễm khuẩn huyết - tình trạng vi khuẩn lan vào máu.

Một số chủng Salmonella còn có thể gây sốt thương hàn, căn bệnh hiếm gặp ở các nước phát triển nhưng vẫn phổ biến tại các quốc gia đang phát triển. Trường hợp này cần điều trị kháng sinh, nhưng paradox thay, việc sử dụng kháng sinh bừa bãi có thể khiến thời gian nhiễm bệnh kéo dài hơn và làm vi khuẩn kháng thuốc. Fankhauser giải thích: "Salmonella là vi khuẩn nội bào, nó ẩn trong tế bào của con người, khiến phần lớn thuốc kháng sinh không thể tiêu diệt được hoàn toàn".

Nếu vi khuẩn xâm nhập sâu hơn, các biến chứng có thể cực kỳ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tim, mạch máu, tủy xương hoặc gây viêm khớp phản ứng, một dạng biến chứng khiến người bệnh đau khớp, tiểu buốt và kích ứng mắt. Trong những trường hợp này, điều trị thường bao gồm truyền dịch tĩnh mạch để bù nước và điện giải, kết hợp kháng sinh đặc trị nếu cần thiết.

Không chỉ ở người, Salmonella còn có thể lây lan qua động vật, đặc biệt là bò sát như rùa, thằn lằn hoặc gia cầm sống. Trung tâm CDC cảnh báo các gia đình có trẻ nhỏ không nên nuôi bò sát làm thú cưng vì nguy cơ nhiễm khuẩn cao. Thú cưng bị nhiễm Salmonella đôi khi không biểu hiện bệnh, nhưng vẫn có thể truyền mầm bệnh qua phân hoặc tiếp xúc miệng.

Những năm gần đây, các đợt bùng phát Salmonella liên quan đến dưa lưới, thịt gà và các sản phẩm sữa đã khiến hàng chục bang của Mỹ phải ra lệnh thu hồi hàng loạt. Tại Canada, nhà chức trách cũng ghi nhận các ca tử vong liên quan. Mặc dù chuỗi cung ứng thực phẩm hiện đại được kiểm soát chặt chẽ, nhưng các chuyên gia cho rằng "một chút bất cẩn trong khâu chế biến tại nhà" vẫn là nguyên nhân chính dẫn đến hầu hết ca nhiễm.

Để phòng tránh, các cơ quan y tế khuyến cáo không ăn thịt, trứng hoặc sữa chưa nấu chín; luôn bảo quản thực phẩm dưới 4°C; rã đông trong tủ lạnh thay vì để ngoài nhiệt độ phòng; và rửa sạch tay, bề mặt bếp, dao thớt bằng nước nóng và xà phòng sau khi tiếp xúc với thực phẩm sống. Khi nghi ngờ có người nhiễm bệnh, nên giặt toàn bộ quần áo, chăn ga và khăn tắm của họ bằng nước nóng, đồng thời khử trùng toàn bộ khu vực tiếp xúc.

Mặc dù đa phần các ca nhiễm Salmonella có thể tự khỏi, song sự chủ quan trong vệ sinh thực phẩm vẫn là mối nguy khó lường. "Chúng ta thường không nghĩ rằng một miếng trái cây hay miếng thịt gà sống có thể gây chết người. Nhưng chỉ cần vài trăm vi khuẩn Salmonella là đủ để khiến một người khỏe mạnh phải nhập viện", tiến sĩ Scott Roberts, Trường Y Yale, cảnh báo.

Trong một thế giới mà bữa ăn nhanh và thực phẩm đóng gói trở nên phổ biến, việc rửa tay, nấu chín và bảo quản đúng cách tưởng chừng đơn giản lại là tuyến phòng thủ vững chắc nhất để bảo vệ sức khỏe. Bởi lẽ, đôi khi, kẻ thù nguy hiểm nhất lại đến từ chính những món ăn tưởng chừng quen thuộc trên bàn ăn mỗi ngày.