Khám phá ghế phóng thoát hiểm K-36D 3,5 cứu sống hàng ngàn phi công trên máy bay chiến đấu

Ghế phóng là gì? Vì sao cần tới ghế phóng?

Với máy bay bình thường, khi gặp tai nạn thì có thể nhảy dù khỏi máy bay. Nhưng với máy bay chiến đấu thì điều này hoàn toàn không thể thực hiện được vì 3 lí do chính sau đây:.

- Thứ nhất: thời gian. Khi máy bay trúng đạn hoặc gặp sự cố, mạng sống của phi công chỉ có thể được tính bằng giây.

-Thứ hai: tốc độ. Máy bay chiến đấu bay với tốc độ rất lớn. Không thể nhảy dù mà sống sót từ một chiếc máy bay đang bay với vận tốc lớn hơn tốc độ âm thanh.

- Thứ ba: độ cao. Bạn không thể nhảy dù khi máy bay cách mặt đất chỉ vài chục mét.

Đối với đa số máy bay quân sự, ghế phóng là một hệ thống được thiết kế để cứu phi công hay thành viên phi hành đoàn khác trong tình huống khẩn cấp. Ở phần lớn các mẫu thiết kế, ghế được phóng ra khỏi máy bay nhờ một động cơ tên lửa, mang theo phi công. Khi đã ra khỏi máy bay, ghế thoát hiểm sẽ bung dù, và hạ cánh an toàn xuống mặt đất.

K-36D 3,5 - (Ghế phóng – phiên bản sửa đổi hoàn thiện dòng 36) là loại ghế thoát hiểm khẩn cấp seri 2 của gia đình ghế ngồi máy bay K-36 do công ty Zvezda (Ngôi sao) của Nga sản xuất. Nó được sử dụng làm ghế ngồi cho phi hành đoàn, và là phương tiện giúp họ rời khỏi máy bay trong trường hợp nguy hiểm. K-36D 3,5 được các chuyên gia đánh giá là một trong số những loại ghế phóng tốt nhất, đáng tin cậy nhất trên thế giới.

Công dụng

Ghế phóng với tay kéo (màu da cam) trên cabin MiG-29

Ghế phóng K-36D 3,5 được thiết kế để lắp đặt trên máy bay chiến đấu hiện đại của Nga (MiG-29, Su-24, Su-27, Su-34, Tu-160 v.v.). Ghế có tính đa dụng cao, phù hợp với mọi model máy bay của nhiều nhà sản xuất khác nhau (Sukhoi, Mig,…). Xin lưu ý rằng, mục tiêu của ghế phóng là bảo vệ mạng sống chứ không phải vì sự tiện nghi cho phi công. Trung bình khi ghế phóng hoạt động, cơ thể phi công phải chịu áp lực lên đến 2 tấn, với áp lực như vậy tay chân có thể gãy vụn, cơ cổ không thể giữ được đầu khiến đầu đứt ra. Nhiều phi công đã bị các loại chấn thương nghề nghiệp sau khi sử dụng ghế phóng, gồm cả chấn thương cột sống. Thế nhưng với 100 trường hợp sử dụng ghế phóng K-36D 3,5 trong không quân Nga thì có 97 trường hợp không những bảo toàn được mạng sống cho phi công, mà còn giữ được tình trạng sức khỏe hoàn hảo để tiếp tục phục vụ trong quân ngũ.

Thông số kỹ thuật

Ghế phóng có thể đảm bảo thoát hiểm an toàn cho các thành viên phi hành đoàn trong một dải rộng tốc độ và độ cao của máy bay, ở nhiều trạng thái như khi cất cánh, chạy quán tính sau hạ cánh, thoát hiểm tại chỗ,… và được sử dụng kết hợp với các thiết bị bảo hộ khác, chẳng hạn như các bộ quần áo bay kháng áp.

Ghế phóng K-36D 3,5 được trang bị hệ thống điện tử tiên tiến, khiến chiếc ghế có thể "tư duy" và điều chỉnh cho phù hợp nhất với đặc điểm cá nhân người sử dụng như cân nặng, chiều cao, và thời điểm phóng, điều kiện phóng để áp lực lên phi công là nhỏ nhất.

Trong khi bay, các thành viên phi hành đoàn được giữ trên ghế bằng hệ thống treo cá nhân và có thể được cố định nhờ vào các cơ cấu khóa. Độ cao ghế ngồi có thể được điều chỉnh tự do giúp tăng tính thoải mái cho phi công khi thực hiện nhiệm vụ cũng như quan sát, cử động trong buồng lái.

Ghế phóng có cấu tạo gồm ghế ngồi có gắn nắp bảo vệ cùng khối duy trì sự sống, cơ cấu phóng kết hợp, hộp cơ cấu, gối tựa đầu, hệ thống cứu hộ với mái vòm giấu trong gối tựa, hệ thống thực thi đảm bảo an toàn cho việc phóng.

Hệ thống khóa gồm cơ cấu khóa vai, khóa chân, khóa tay, nâng chân giúp cố định cơ thể người phi công để giảm thiểu thương tổn do va đập. Tổng trọng lượng ghế phóng là dưới 130 kg (bao gồm cả các hệ thống dù, bộ phận bảo đảm sự sống, hệ thống oxy khẩn cấp và pháo hiệu).

Tay kéo ở ngay giữa hai chân phi công

Nút kích hoạt ghế phóng được bố trí ở trên đầu, giữa hai chân, bên phải hay bên trái. Một khi nhấn nút hoặc kéo tay kéo, quá trình phóng viên phi công ra ngoài buồng lái sẽ diễn ra hoàn toàn tự động. Bộ phận tay cầm trên đầu cũng có thể kéo xuống một màn che, giúp định vị đầu và cổ, đồng thời để che mặt.

Khí oxy được cung cấp cho phi hành đoàn từ máy tạo oxy trên khoang trong suốt chuyến bay đến trước thời điểm ghế thoát hiểm được phóng, sau đó hệ thống dự trữ oxy đặt trên ghế phóng bắt đầu hoạt động.

Các bước hoạt động

0 giây.

Ban đầu, phi công báo cáo với cấp trên về hành động của mình, sau đó kéo tay kéo. Quá trình tự động hóa bắt đầu. Hệ thống cố định được định hình: dây lưng sẽ thắt lại, chân được cố định và nâng lên, hai bộ phận hạn chế cử động của tay ở hai bên sẽ hạ xuống.

0,2 giây.

Cơ thể được cố định xong. Lệnh phóng đã sẵn sàng. Khi bay ở tốc độ cao, một bộ bảo vệ làm lệch hướng phóng sẽ được kích hoạt.

0,35-0,4 giây.

Cơ chế bắn dịch chuyển ghế theo hướng bắn. Các thanh ổn định được đưa vào vị trí.

0,45 giây. Ghế được phóng ra khỏi buồng lái, sau đó động cơ phản lực gắn trên ghế mới hoạt động. Trong trường hợp cần thiết (máy bay đang bị nghiêng hoặc cả hai phi công cùng phóng ghế, cần phải bay tách nhau ra) thì động cơ điều chỉnh sẽ khởi động để hiệu chỉnh lại hướng ghế.

0,8 giây.

Ở tốc độ thấp, gối chụp tựa đầu sẽ bung ra, ghế cũng được tách ra và bung dù. Còn ở tốc độ cao thì điều này chỉ xảy ra sau khi giảm tốc độ đến một giá trị chấp nhận được. Phi công sẽ đáp xuống trên một chiếc ghế đặc biệt có trang bị hệ thống cấp oxy và một hộp cấp cứu xách tay (NAZ) (khoảng 10 kg). Sau 4 giây kể từ khi ghế tách ra, NAZ sẽ tự động rời khỏi hốc chứa và treo vào sợi dây bên dưới phi công.

Các đặc điểm chính

• Khối lượng: 122 kg

• Kích thước: 1240 × 880 × 570 mm

• Phạm vi độ cao an toàn khi phóng thoát hiểm khỏi máy bay - 0 ... 25 km

Một vài trường hợp phóng ghế nổi tiếng nhất:

• 8 tháng sáu năm 1989 tại triển lãm hàng không quốc tế Le Bourget, trong một pha biểu diễn nhào lộn trên MiG-29, phi công lái máy bay thử nghiệm Anatoly Kvochura đã để chiếc máy bay văng quá mạnh và bắt đầu rơi xuống. Ghế thoát hiểm đã được phóng ra ở độ cao 80 mét trong khi máy bay đâm xuống mặt đất 1 góc 90 độ. Đây ngẫu nhiên trở thành một màn quảng cáo cực tốt cho các thiết bị cứu hộ Liên Xô dành cho phi công quân sự nói chung và mẫu ghế phóng K-36DM nói riêng.

• Trong buổi biểu diễn kỉ niệm lần thứ 75 của Không quân Hoàng gia ngày 24 tháng 7 năm 1993 tại căn cứ không quân "Feyford" (Vương quốc Anh), khi thực hiện cú nhào lộn "vòng lặp chết", hai chiếc MiG-29 do Sergei Tresvyatskogo và Alexander Beschastnov điều khiển đã va chạm vào nhau. Hai viên phi công đã kịp thời thoát khỏi hai chiếc máy bay ngay giữa không trung.

• Tại triển lãm hàng không quốc tế Le Bourget ngày 12 tháng 6 năm 1999, máy bay chiến đấu Su-30MKI trong bài tập nhào lộn phức hợp đã chạm đuôi vào mặt đất và bốc cháy. Ở độ cao khoảng 50 mét, cả hai phi công gồm chỉ huy phi hành đoàn Vyacheslav Averyanov và hoa tiêu Vladimir Shendrik đã thoát hiểm an toàn nhờ ghế phóng.

• Ngày 27 tháng 7 năm 2002 trong một cuộc triển lãm hàng không tại căn cứ không quân Sknilov nhân lễ kỷ niệm lần thứ 60 của quân đoàn không quân số 14, một chiếc Su-27 của không quân Ukraina do Vladimir Toponar và Yuri Yegorov điều khiển đang thực hiện nhào lộn "vòng xoay lặp xiên" thì gặp nạn. Máy bay không có đủ độ cao cần thiết để bay ngược lên. Chiếc ghế bung ra ngay sau thời điểm chiếc Su-27 đâm xuống một chiếc Su-17 đang đậu trên đường băng. Cả hai phi công sống sót trong đường tơ kẽ tóc.