Vi sinh vật, nấm mốc 'tấn công' Trạm vũ trụ: Liệu chúng có gây hại cho phi hành gia không?

Năm 1998, Trạm vũ trụ Hòa bình (Mir) của Nga đột nhiên xuất hiện nhiều vấn đề. Việc mất điện xảy ra ngày một nhiều, máy tính bị lỗi, hệ thống kiểm soát không khí bị rò rỉ… khiến cho các phi hành gia tưởng rằng trạm vũ trụ đã tới thời kỳ lão hóa bởi nó đã hoạt động trong 12 năm. Tuy nhiên, họ đã phát hiện ra một điều vô cùng bất ngờ.

Phát hiện ra những giọt nước chứa đầy nấm và vi khuẩn Trái đất trên trạm vũ trụ khiến các phi hành gia bất ngờ. (Ảnh: Esa)

Cuộc xâm nhập bất ngờ vào vũ trụ

Đó là khi mở một bảng mạch để kiểm tra, các phi hành gia đã tìm thấy một vài giọt nước màu đen. Chúng có kích cỡ tương đương với quả bóng đá. Sau khi thu thập và phân tích, họ thấy rằng những giọt nước này có chứa đầy nấm và vi khuẩn. Những vi sinh vật này đang bắt đầu nhân lên và ăn mòn các linh kiện và dây cáp.

Năm 2018, Trạm không gian quốc tế ISS đã phát hiện ra có ngày càng nhiều vi khuẩn bên trong không gian kín của trạm. Trong phòng tập thể dục và nhà vệ sinh, các nhà khoa học đã tìm thấy 5 loại vi khuẩn đường ruột khác nhau đang sinh sôi. Sau khi thống kê, họ đã xác định được vi khuẩn và nấm mốc đều xuất hiện trong trạm. Trong đó, vi khuẩn Staphylococcus chiếm 26%, vi khuẩn Pantoea chiếm 23%, trực khuẩn Bacillus chiếm 11%. Thậm chí, những vi khuẩn mang mầm bệnh trên Trái đất như vi khuẩn Staphylococcus aureus thường trú ẩn trên da người chiếm 11% và vi khuẩn Enterobacter thường gây ảnh hưởng tới đường ruột các loài động vật chiếm dưới 9%.

Nhiều thiết bị trên trạm vũ trụ bị tấn công bởi vi khuẩn và nấm mốc. (Ảnh: Baidu)

Đáng nói là quá trình thiết kế và xây dựng các trạm vũ trụ đều được đảm bảo quy trình sạch sẽ không tưởng. Từ vật liệu, nhân công cho tới các phi hành gia đều đưa vào môi trường vô trùng tuyệt đối rồi mới lên quỹ đạo. Vậy những vi khuẩn và nấm mốc được phát hiện trong các trạm vũ trụ đến từ đâu?

Vi khuẩn và nấm mốc trên Trái đất có thể gây ra nhiều hệ lụy đối với sức khỏe con người. Do đó, các nhà khoa học băn khoăn rằng liệu chúng có gây hại cho cơ thể của các phi hành gia hay không? Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Astrobiology đã giải đáp những câu hỏi này.

Vi khuẩn và nấm mốc trên trạm vũ trụ đã bám theo các phi hành gia và đồ tiếp tế để lên đây. (Ảnh: Baidu)

Sau khi tiến hành nghiên cứu, NASA kết luận rằng những vi khuẩn trên ISS có đặc điểm giống như các vi khuẩn trên Trái đất. Chúng có nguồn gốc từ con người. Tiến sĩ Kasthuri Venkateswaran thuộc Phòng thí nghiệm động cơ phản lực của NASA cho biết, những vi khuẩn và nấm mốc này có thể đã bắt đầu từ ngày họ lắp đặt các thiết bị. Những loại còn lại là do chúng bám trên các phi hành gia mới và đồ tiếp tế gửi đến trạm.

Cảnh báo vô số nguy cơ mới

Bởi sự thực là cơ thể của con người là nơi ẩn náu của rất nhiều loại vi khuẩn khác nhau. Chúng chọn cơ thể chúng ta làm nơi ở của chúng suốt đời. Do đó, những vi khuẩn trong ruột hay ve ăn da chết trong cơ thể con người đã bám theo các phi hành gia lên trạm vũ trụ. Và trong không gian, chúng học cách thích nghi với cuộc sống mới như các phi hành gia.

Các vi sinh vật, nấm mốc này có khả năng phát triển, biến đổi gen để thích nghi với cuộc sống mới trên trạm vũ trụ. (Ảnh: Baidu)

Các nhà vi trùng học tại đại học Y khoa Graz (Áo) đã tiến hành nghiên cứu cộng đồng vi sinh vật trên trạm vũ trụ ISS. Họ đã thu thập và lấy mẫu phân tích chúng. Christine Moissl-Eichinger, đại diện của nhóm nghiên cứu đã cho biết rằng không gian trên vũ trụ là một môi trường vô cùng căng thẳng. Không chỉ đối với các phi hành gia, các vi sinh vật cũng sẽ rơi vào hoàn cảnh tương tự.

Sau khi nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy rằng các vi sinh vật này đã tiến hóa để thích nghi với môi trường mới. Do đó, họ lo lắng rằng các vi sinh vật và nấm mốc độc hại khác cũng có thể sống trên trạm vũ trụ. Chúng có thể sẽ gây nguy hiểm cho các phi hành gia và trạm vũ trụ.

Trong số 55 vi sinh vật được tìm thấy trên trạm vũ trụ, nhiều loại đã có phát triển khả năng kháng kháng sinh cao hơn hoặc có khả năng gây hại cho con người. Điển hình như vi sinh vật có tên là Technophile, chúng đã phát triển khả năng gây hại cho kim loại. Tuy nhiên, điều này lại gây ra nguy cơ chúng có thể làm hại tới các thiết bị trên trạm vũ trụ ISS giống như những gì đã xảy ra tại Trạm vũ trụ Hòa bình Mir. Như vậy, về lâu dài, vi sinh vật Technophile có thể khiến cho các phi hành gia gặp khó khăn trong việc đảm bảo an toàn và quản lý trạm vũ trụ.

Nếu không sớm tìm cách loại bỏ các vi sinh vật, nấm mốc có hại trên trạm vũ trụ thì các phi hành gia có nguy cơ bị ảnh hưởng. (Ảnh: RFI)

Ngoài ra, theo lý thuyết, những vi khuẩn và vi sinh vật thường chỉ gây ra các vấn đề về sức khỏe với những người sống trong điều kiện căng thẳng hoặc có hệ thống miễn dịch bị tổn thương nghiêm trọng. Nhưng các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng, sự căng thẳng trong thời gian dài của các chuyến bay vũ trụ đã ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của các phi hành gia. Giống như vi sinh vật Technophile ăn kim loại, những vi sinh vật và vi khuẩn khác trên trạm vũ trụ cũng có thể gây ảnh hưởng xấu tới các phi hành gia.

Trong kỷ nguyên khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ như hiện nay, việc đưa con người lên vũ trụ như du lịch tại các hành tinh khác cũng sẽ sớm được triển khai thời gian tới. Giờ, đây chính là một mối lo lắng mới của các nhà khoa học. Hiện trạm vũ trụ ISS đang trong vành đai bức xạ Van Allen nên nó đang ít tiếp xúc với bức xạ. Nhưng nếu như đi qua vành đai này, sự phơi nhiễm bức xạ sẽ mạnh hơn và các vi sinh vật có thể sẽ đột biến gen nhanh hơn. Đối với các nhà khoa học, thực sự sẽ có vô số nguy cơ sẽ xảy ra.

Các nhà khoa học lo lắng, vi sinh vật, vi khuẩn có hại trên trạm vũ trụ có thể sẽ theo phi hành gia trở về Trái đất và gây ra đại dịch tương tự như Covid-19. (Ảnh: Baidu)

Đặc biệt, khi việc lên vũ trụ trở nên phổ biến, những loại vi khuẩn gây nguy hiểm trong không gian sẽ bám theo con người và trở về Trái đất. Như vậy, Trái đất của chúng ta có thể bị "tấn công" bởi những vi sinh vật đột biến gen đến từ không gian này. Và liệu chúng có thể gây ra những đại dịch như Covid-19 không? Vậy, các nhà khoa học phải làm thế nào để ngăn chặn "sự phá hoại" này?

Ngăn chặn "kẻ xâm nhập" mới

Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) đã phát triển một hệ thống phòng thí nghiệm và khu vực sinh sống với tên gọi là Gateway để ngăn chặn nguy cơ xấu đến từ không gian. Theo đó, các phi hành gia sẽ tới đây và sống ở trong đó một vài tuần sau khi trở về từ Mặt trăng, sao Hỏa, các hành tinh khác hay từ Trái đất lên những nơi này.

Sau đó, họ mới có thể rời đi và nơi này sẽ bị bỏ trống trong vài tháng. Các nhà khoa học cho rằng, đây là cách tốt nhất để đảm bảo Trái đất hay các hành tinh khác không bị "ô nhiễm" bởi các vi sinh vật, vi khuẩn hay nấm mốc.

Các phi hành gia phải sống tại các trạm lưu chuyển vài tuần trước và sau khi trở về từ các hành tinh khác để tránh nguy cơ đem theo vi sinh vật, vi khuẩn có hại. (Ảnh: Baidu)

Bên cạnh đó, một quy định mới cũng được đặt ra đối với các phi hành gia trong việc kiểm soát quần thể vi sinh vật trên các trạm vũ trụ. Đó là, hàng tuần, họ sẽ phải lau bề mặt các thiết bị, vật thể bằng khăn lau kháng khuẩn. Ngoài ra, họ cũng phải sử dụng máy hút bụi để hút các mảnh vụn vương vãi bên trong trạm. Những hoạt động này là để giữ cho các khu vực luôn được sạch sẽ, đồng thời giúp ngăn ngừa sự phát triển của nấm mốc trên các thiết bị.

Họ cũng sử dụng các phương tiện kỹ thuật để lọc không khí và giữ cho nước sạch. Các nhà khoa học tin rằng, chỉ khi áp dụng các biện pháp này thì chúng ta mới giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do các vi khuẩn, vi sinh vật và nấm mốc có hại gây ra.

*Bài viết được tổng hợp từ Science, Newsmedical, LiveScience, CBC