10 năm sau thất bại trước AI ở môn cờ vua, con người vẫn tiếp tục chiến đấu

AlphaGo chiến thắng Lee Sedol. Mọi sự chú ý đều đổ dồn vào môn cờ vây và sức mạnh của hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Vậy còn với môn cờ phổ biến và dễ tiếp cận hơn như cờ vua, thì liệu con người có bị máy móc đánh bại hoàn toàn? Điều gì đã xảy ra với cộng đồng cờ vua khi máy tính góp mặt? Và với sự trợ giúp của máy tính, mặt bằng trình độ của các kỳ thủ có được nâng cao hay không?

Hãy cùng tìm hiểu.

Sự kiện nổi tiếng nhất với máy tính chơi cờ vua chính là trận đấu giữa Garry Kasparov và Máy tính Deep Blue của IBM năm 1997, và Kasparov đã thua. Đó là một sự kiện được công bố rộng rãi, và kết quả thì khiến con người cực ngạc nhiên. Thực sự là chẳng có ai dự đoán máy tính sẽ thắng, và Kasparov đã rất thất vọng, và ông đã buộc tội IBM gian lận bằng cách tìm đến sự trợ giúp của con người. Đương nhiên, chuyện đã rồi: IBM thắng và Kasparov thua, và đại chúng mang theo suy nghĩ rằng máy tính cuối cùng đã vượt qua con người ở môn cờ vua.

Những người chơi cờ kinh nghiệm biết rằng câu chuyện đó không chỉ có vậy. Kasparov bại trận là một điều ngạc nhiên, và sức mạnh của máy tính rõ ràng đã nắm được sự không chuẩn bị của Kasparov. Nhưng khi so sánh với máy tính hiện nay, Deep Blue chỉ là trò đùa. Kasparov đáng ra đã thắng, và nếu trận đấu dài hơn sáu ván, Kasparov có lẽ sẽ tìm lại vị thế của mình và chiến thắng. Vấn đề chính với lối chơi của Kasparov là ông dường như bị ảnh hưởng nhiều bởi tâm lý và cảm xúc.

Kasparov đối đầu với Deep Blue.

Sáu năm sau, Kasparov, người đã không còn là Vua cờ thế giới nhưng vẫn là kiện tướng được đánh giá cao nhất thế giới, đã có một trận đấu với một máy tính mạnh mẽ hơn nhiều với tên gọi Deep Junior. Kasparov đã chơi với một máy tính được cho là tân tiến hơn và hòa một trận sáu ván đấu, mỗi bên thắng một ván và hòa bốn ván. Ông cũng tiếp tục hòa một lần nữa với một máy tính mạnh mẽ khác, X3D Fritz. Trong thời điểm đó, 2003-2004, những engine cực tốt về cờ vua đã trở nên sẵn có với đại chúng để phục vụ việc phân tích, với giá cả rất hợp lý. Những engine này, chạy trên PC gia đình, sẽ không thể mạnh mẽ như siêu máy tính mà Kasparov đối mặt, nhưng chúng vẫn có thể cung cấp một công cụ hữu dụng cho người chơi cờ để kiểm soát những lỗi ngớ ngẩn, hay lập tức tìm ra nước đi đúng đắn trong một thế cờ cực kỳ phức tạp.

Máy tính đặc biệt rất giỏi trong việc tính toán dữ liệu thô, và trong những thế cờ đem lại rất nhiều nước đi ép buộc, ăn quân, và những quyết định cụ thể, sức mạnh xử lý của chúng thực sự rất khủng khiếp. Tuy nhiên, máy tính vẫn luôn khó khăn với những thế cờ phức tạp nhất định mà cần tới nhiều hơn trực giác và lý luận trừu tượng. Con người đã từng một lần khai thác được điều này, như ván cờ này khi mà Hikaru Nakamura khiến cho một trong những engine cờ vua mạnh nhất thế giới trở thành trò đùa – vào năm 2007, 10 năm sau chiến thắng nổi tiếng của Deep Blue.

Con người rõ ràng vẫn có thể chiến đấu.

Hikaru Nakamura.

Nhưng trong thập kỷ qua, máy tính đã bắt đầu phát triển để hiểu rõ hơn về những thế cờ như vậy, tuy vẫn còn có rất nhiều điều phải xử lý. Nói đơn giản, một máy tính hiện đại sẽ đánh bại bất cứ con người nào bởi nó có thể lái một thế cờ vào vùng mà chỉ có máy tính có thể hiểu được. Nếu như bạn đưa máy tính vào một thế cờ mà con người cực kỳ hiểu rõ, nó sẽ không thể hành động hoàn hảo, nghĩa là một nước cờ của máy tính không phải lúc nào cũng hiệu quả nhất, và nó không cung cấp được nhiều thông tin về việc một người sẽ hành động như thế nào.

Giờ đây, khi ai cũng mang theo mình Stockfish (một engine cờ vua mạnh mẽ nhưng miễn phí) và một đứa trẻ 10 tuổi cũng có thể dùng được engine cờ vua, sẽ có những ảnh hưởng nhất định tới cờ vua nói chung. Một vài điều tốt, một vài tiêu cực, nhưng nhìn chung ở mọi trình độ của con người thì cờ vua cũng không có nhiều thay đổi. Dưới đây là một số điểm đáng chú ý của máy tính trong cờ vua hiện đại:

• Gian lận là một vấn đề lớn, cả online lẫn trên bàn cờ thực. Rất nhiều người chơi cờ đã bị phát hiện sử dụng smartphone hay những chiêu trò khác để lấy nước đi từ máy tính. Tuy nhiên, nhờ công cụ phát hiện tuyệt vời của Tiến sĩ Ken Regan, ta đã có thể xác định và phát hiện những vụ gian lận dễ dàng hơn. Những kiện tướng quốc tế cũng đã từng bị phát hiện sử dụng smartphone khi đi vệ sinh. Nhà vô địch cũng đã có trường hợp gian lận. Nhìn chung thì đây là điều chẳng hay ho gì.

• Mọi nước đầu đều gần như khả thi và đem tới được những phân tích rõ ràng. Nước cờ trước đây từng được cho là sai đã tìm thấy chỗ đứng mới với những phân tích khách quan kỹ lưỡng.

• Mọi kỳ thủ đều có thể có một “vũ khí bí mật”. Với việc thông tin không bị giới hạn, ai cũng có thể nhìn vào những trận đấu được công bố và tìm ra những nhầm lẫn để trau dồi kỹ năng. Giờ thì bất kỳ ai cũng có thể chuẩn bị cho mọi đối thủ.

• Đã có nhiều hiểu biết hơn về tàn cuộc, tuy rằng con người sẽ gặp khó khăn để áp dụng những kỹ thuật máy tính. Cố gắng “lý giải” cờ vua là một thử thách quá lớn, nhưng các nhà khoa học máy tính đã tìm cách thực hiện điều này từ dưới lên: cuối mỗi ván cờ, máy tính sẽ tìm cách xác định kết quả tối ưu cho tất cả những sự kết hợp của 5,6 hay 7 quân cờ. Nó được gọi là endgame tablebases và ý tưởng nằm ở việc đi từ dưới lên để giải cờ vua… nhưng bàn cờ có tới 32 quân cờ, nên nó vẫn cần tới thời gian. Tuy rằng máy tính có thể tìm ra chiếu bí sau 237 nước đi, nhưng điều này cũng không giúp gì nhiều để con người có thể thực sự giải quyết tàn cuộc tốt hơn.

• Rất nhiều lý thuyết và phân tích đã đem tới hàng ngàn cuốn sách về cờ vua được phát hành. Nhưng nhìn chung những đầu sách về cờ vua cũ kỹ vẫn luôn có giá trị, bởi chẳng ai biết tất cả về mọi thứ ở mọi thời điểm trong lịch sử cờ vua

Hy vọng bài viết này có thể đem tới cho bạn một ấn tượng tốt hơn về cái nhìn của người chơi cờ về máy tính trong cờ vua. Hầu hết đại chúng đều không có nhiều hiểu biết về vấn đề này, và cho rằng máy tính đã trở nên bất bại từ năm 1997. Qua 20 năm, môn thể thao này đã thay đổi, nhưng những cuộc đấu giữa con người và con người sẽ chẳng hề phai mờ đi. Một máy tính có thể hoàn thành một bức xếp hình trong chưa tới một giây, nhưng việc đó thì có gì vui?

Tổng hợp.