85% dân số thế giới sẽ được chứng kiến hiện tượng 'trăng máu' vào hôm nay

Trong lịch sử nhân loại, hiện tượng Mặt Trăng chuyển sang màu đỏ rực rỡ luôn khơi gợi sự tò mò, xen lẫn nỗi sợ hãi và niềm tin vào những điềm báo siêu nhiên. Được biết đến với tên gọi "trăng máu", sự kiện thiên văn này đã và đang là chủ đề của nhiều truyền thuyết, nhưng dưới góc nhìn khoa học, nó lại là một màn trình diễn ngoạn mục và hoàn toàn tự nhiên của vũ trụ.

Vào hôm nay, một sự kiện "trăng máu" hiếm gặp sẽ diễn ra, và điều đặc biệt là khoảng 85% dân số thế giới có thể chiêm ngưỡng hiện tượng này, nếu điều kiện thời tiết cho phép.

Đây là lần nguyệt thực toàn phần thứ hai và cũng là lần cuối cùng của năm 2025, mang đến một cơ hội hiếm có để hàng tỷ người trên khắp các châu lục cùng nhau ngước nhìn lên bầu trời và chứng kiến vẻ đẹp kỳ diệu của các định luật vật lý.

Theo dữ liệu từ TimeandDate.com , khoảng 85% dân số thế giới sẽ có cơ hội chứng kiến nguyệt thực toàn phần này. Con số này bao gồm nhiều khu vực đông dân nhất hành tinh, trải dài khắp Châu Á, Châu Âu, Châu Phi, Úc và New Zealand. Đây là một trong những lần nguyệt thực hiếm hoi có phạm vi quan sát rộng lớn đến vậy, mang lại cơ hội cho hàng tỷ người ở các nền văn hóa khác nhau cùng chia sẻ một trải nghiệm thiên văn chung.

Tuy nhiên, những người ở Bắc Mỹ và Nam Mỹ sẽ không may mắn bằng, vì nguyệt thực sẽ kết thúc trước khi Mặt Trăng mọc tại khu vực này. Đối với các khu vực có thể quan sát, nguyệt thực toàn phần sẽ kéo dài 1 giờ 22 phút, bắt đầu lúc 17:30 UTC (tức là 00:30 đêm nay tại Việt Nam) và kết thúc lúc 18:52 UTC. Thời điểm quan sát tốt nhất sẽ là vào giữa lúc 18:11 UTC, khi Mặt Trăng đạt đến màu đỏ thẫm nhất.

Giải mã hiện tượng trăng máu

Để hiểu tại sao Mặt Trăng lại chuyển sang màu đỏ, chúng ta cần nắm vững cơ chế quang học của nguyệt thực toàn phần. Về bản chất, Mặt Trăng không tự phát ra ánh sáng; độ sáng mà chúng ta nhìn thấy được là do nó phản chiếu ánh sáng mặt trời.

Khi Mặt Trăng di chuyển vào vùng bóng tối của Trái Đất , một sự kiện thiên văn mà chúng ta gọi là nguyệt thực, về mặt lý thuyết nó sẽ trở nên vô hình. Tuy nhiên, bầu khí quyển của hành tinh chúng ta đã làm thay đổi mọi thứ, biến bóng tối thành một màn trình diễn ánh sáng đầy màu sắc.

Bầu khí quyển Trái Đất đóng vai trò như một lăng kính khổng lồ, bẻ cong và khúc xạ ánh sáng mặt trời. Ánh sáng mặt trời, hay ánh sáng trắng, thực chất là sự tổng hợp của nhiều bước sóng màu khác nhau. Khi nó đi qua bầu khí quyển, các bước sóng ngắn như ánh sáng xanh lam và tím dễ dàng bị tán xạ và phân tán ra mọi hướng.

Đây chính là lý do bầu trời ban ngày của chúng ta có màu xanh lam. Ngược lại, các bước sóng dài hơn, đặc biệt là ánh sáng đỏ và cam, có khả năng xuyên thấu mạnh hơn và ít bị tán xạ.

Chính nhờ hiệu ứng này, khi ánh sáng mặt trời đi qua bầu khí quyển và chiếu tới Mặt Trăng , thành phần ánh sáng màu đỏ sẽ chiếm ưu thế. Ánh sáng đỏ này bị Mặt Trăng phản chiếu trở lại Trái Đất , tạo ra hình ảnh một Mặt Trăng có màu đỏ thẫm, một hiện tượng được thiên văn học hiện đại xác minh đầy đủ và không do bất kỳ yếu tố siêu nhiên nào gây ra.

Khám phá này đã giúp nhân loại thoát khỏi những nỗi sợ hãi và hiểu lầm đã tồn tại hàng thế kỷ về hiện tượng trăng máu, biến nó từ một điềm báo thành một minh chứng hùng hồn cho vẻ đẹp của khoa học tự nhiên.

Trăng tròn tháng 9 có nhiều biệt danh truyền thống, đặc biệt là ở Bắc Mỹ, phản ánh những hoạt động nông nghiệp và thiên nhiên của người dân thời xưa. Các tên gọi phổ biến bao gồm "Trăng ngô", "Trăng rutting" và "Trăng thu". Những cái tên này không chỉ là biệt danh mà còn là một phần của lịch sử, văn hóa và mối liên kết của con người với chu kỳ của thiên nhiên.

Một điểm thú vị là năm 2025 là một trong những năm hiếm hoi mà trăng tròn tháng 9 không được gọi là "Trăng Thu Hoạch" (Harvest Moon). Biệt danh này được đặt cho trăng tròn mọc gần điểm phân nhất, và vào năm nay, tên gọi này sẽ gắn liền với trăng tròn mọc vào ngày 6 tháng 10. Sự khác biệt nhỏ này trong lịch thiên văn càng cho thấy sự phức tạp và đa dạng của các chu kỳ vũ trụ, và những câu chuyện thú vị mà chúng ta đã xây dựng xung quanh chúng.

Sau sự kiện này, lần nguyệt thực toàn phần tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 2-3 tháng 3 năm 2026. Tuy nhiên, với phạm vi quan sát rộng lớn và vẻ đẹp kỳ ảo của nó, nguyệt thực hôm nay chắc chắn là một sự kiện đáng mong chờ. Nó không chỉ là một hiện tượng thiên văn đơn thuần mà còn là một lời mời gọi từ vũ trụ, nhắc nhở chúng ta về vẻ đẹp và sự vĩ đại của khoa học tự nhiên.

Công chúng được khuyến cáo nên quan sát hiện tượng này với một thái độ khoa học, như một cơ hội để khám phá và tìm hiểu về vũ trụ bao la, thay vì lo sợ những điềm báo không có căn cứ. Điều quan trọng nhất là chiêm ngưỡng và tận hưởng khoảnh khắc hiếm có này, khi Mặt Trăng và Trái Đất cùng nhau tạo nên một màn trình diễn ánh sáng có một không hai trên bầu trời đêm.