“AI đang dần trở thành hạ tầng quốc gia”

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là một khái niệm xa vời mà đã trở thành một trọng tâm chiến lược, định hình tương lai phát triển nhanh và bền vững của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tại Diễn đàn "AI trong Kỷ nguyên Số" diễn ra vào chiều ngày 29.8, các lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ cùng nhiều chuyên gia hàng đầu đã cùng nhau đánh giá cao vai trò chiến lược của trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời chia sẻ tầm nhìn, cơ hội và những thách thức mà Việt Nam đang đối mặt trước làn sóng công nghệ này.

Diễn đàn, được tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước và Triển lãm thành tựu Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, không chỉ là một sự kiện khoa học công nghệ, mà còn là nơi bàn về tương lai phát triển của đất nước trong kỷ nguyên số, với trọng tâm là AI. Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, đây là nơi Nhà nước lắng nghe và đồng hành cùng doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng AI. Diễn đàn hướng đến việc tạo ra những sản phẩm AI "made by Vietnam" và truyền cảm hứng cho các bạn trẻ khởi nghiệp. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng bày tỏ niềm tin rằng với quyết tâm và sự chung tay của nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và toàn xã hội, Việt Nam sẽ biến cơ hội thành thành công.

AI: Hạ tầng Quốc gia Thiết yếu

Một trong những nhận định quan trọng được đưa ra tại diễn đàn là việc AI đang dần trở thành một loại hạ tầng quốc gia quan trọng, giống như điện, viễn thông hay Internet. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, quốc gia nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong mọi lĩnh vực từ sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, quản trị cho đến quốc phòng, an ninh. Ông cũng chỉ ra rằng, bên cạnh hạ tầng AI toàn cầu, sẽ có những hạ tầng AI quốc gia và sự kết hợp này sẽ giúp thế giới phát triển bền vững hơn, tạo ra cơ hội lớn cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

Việt Nam, với lợi thế 100 triệu dân, dân số trẻ, năng động và am hiểu công nghệ, có điều kiện để vừa là người dùng, vừa là người tạo ra sản phẩm AI cho chính mình và cho thế giới. Lợi thế lớn của các doanh nghiệp Việt Nam nằm ở dữ liệu, ở những bài toán bản địa và hơn hết là ở trí tuệ, sự linh hoạt, thích ứng của người Việt. Những yếu tố này được xem là cần thiết và quan trọng nhất trong thời đại mà công nghệ đang tạo ra những thay đổi nhanh chóng và có tính đột phá.

Con đường phát triển AI của Việt Nam, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, cần được xác định chính thức và gói gọn trong chữ "và". Đó là sự kết hợp giữa: Toàn cầu và địa phương; hợp tác và tự chủ; big tech và startup; công nghệ và ứng dụng; sử dụng và làm chủ; kích thích sáng tạo và có kiểm soát; hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia; dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ; ứng dụng nền tảng đa năng và ứng dụng chuyên sâu; công nghệ mở và công nghệ đóng. Đây là cách tiếp cận vừa hội nhập để học hỏi và đóng góp, vừa tự chủ để làm chủ và bảo vệ lợi ích quốc gia. Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển AI "vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn".

Tốc độ "Thần Tốc" và Cuộc Đua Chiến Lược Toàn Cầu

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long đã dùng từ "nhanh" để mô tả sự phát triển của AI. Ông dẫn chứng Internet mất 7 năm để đạt 100 triệu người dùng, trong khi ChatGPT chỉ mất hai tháng. AI đang phổ cập nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào khác, với 75% doanh nghiệp đã ứng dụng AI và chi phí sử dụng đã giảm tới 99% trong hai năm qua. Thứ trưởng Long cho biết thêm, khi càng phổ cập thì AI lại càng rẻ.

Sự phát triển vượt bậc này đã đưa AI trở thành tâm điểm cạnh tranh chiến lược của các quốc gia, bởi nó có thể thay đổi vị thế của một đất nước nếu làm chủ và dẫn dắt được công nghệ này. Thứ trưởng Long chỉ ra ba cuộc đua lớn mà AI tạo ra:

• Hạ tầng tính toán: Đây là nền tảng cho mọi đổi mới sáng tạo và gắn chặt với chủ quyền số. Nếu phụ thuộc vào hạ tầng nước ngoài, quốc gia sẽ luôn bị động.
• Thể chế: Nếu quá chặt chẽ sẽ bóp nghẹt đổi mới sáng tạo; nếu quá lỏng lẻo sẽ dẫn tới rủi ro xã hội.
• Dữ liệu: Được ví như "nhiên liệu" của AI, gắn liền với chủ quyền quốc gia. Không làm chủ dữ liệu có thể dẫn đến sự lệ thuộc vào bên ngoài.

Bên cạnh đó, nhân tài là "bộ não" của AI, và các quốc gia cũng đang cạnh tranh gay gắt về vấn đề này do sự khan hiếm nhân lực chất lượng cao.

Việt Nam với tầm nhìn và chiến lược hành động

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm ba quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển AI. Chính phủ cũng đã ban hành một danh mục, trong đó xem AI là một trong 11 nhóm công nghệ chiến lược với bốn sản phẩm ưu tiên: mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, trợ lý ảo, AI chuyên ngành và AI phân tích.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, chiến lược AI của Việt Nam xác định các trụ cột chính: Nhà nước sẽ xây dựng hạ tầng tính toán hiệu năng cao và hạ tầng dữ liệu tập trung; phổ cập AI toàn dân và toàn diện; phát triển nguồn nhân lực AI; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Từ góc nhìn thực chiến, ông Lê Hồng Việt, Tổng giám đốc FPT Smart Cloud, nhận định AI đang định hình lại cuộc đua số giữa các doanh nghiệp. Ông trích dẫn số liệu từ IDC cho biết, chi tiêu cho phần mềm AI toàn cầu dự kiến đạt 297 tỷ USD vào năm 2027, với mức tăng trưởng kép 14% mỗi năm. AI, đặc biệt là nhân sự AI (AI Agent), mở ra tiềm năng lớn trong nhiều nghiệp vụ từ chăm sóc khách hàng, marketing, dịch vụ tư vấn đến vận hành, hứa hẹn bước nhảy vọt về năng suất và tiết kiệm chi phí, cũng như tái định nghĩa cách tiếp cận khách hàng. Ông Việt cũng dự báo 60% công việc hiện tại sẽ chịu ảnh hưởng của AI, thúc đẩy các doanh nghiệp đào tạo kỹ năng mới cho người lao động để thích ứng. Ông đề xuất lộ trình tiếp cận và chuyển đổi với AI gồm 5 giai đoạn, bắt đầu từ việc nâng cao hiểu biết về AI, đánh giá mức độ sẵn sàng, xác định tầm nhìn gắn với mục tiêu kinh doanh để lựa chọn các dự án AI phù hợp, trước khi mở rộng quy mô toàn diện.

Đồng quan điểm về những gì "kỷ nguyên AI" có thể mang lại, Chủ tịch CMC Nguyễn Trung Chính cho biết doanh nghiệp của ông đã sớm nhận thức về AI và xây dựng chiến lược chuyển đổi AI mang tên AI-X. AI-X là quá trình ứng dụng công nghệ AI để thay đổi toàn diện cách thức hoạt động và tương tác trong mọi lĩnh vực của xã hội, từ Chính phủ, doanh nghiệp đến đời sống của người dân. Đặc biệt, CMC đã ra mắt công ty CMC OpenAI (C-OpenAI) với tầm nhìn trở thành nền tảng AI mở và an toàn do người Việt Nam xây dựng, phát triển, chuyên về thiết kế, xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn và mô hình AI chuyên biệt cho từng lĩnh vực.

Thứ trưởng Phạm Đức Long khẳng định, AI đang là cuộc cạnh tranh toàn cầu, nhưng Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lịch sử để tham gia vào cuộc chơi này. "Phát triển AI là sứ mệnh quốc gia của nhà nước, doanh nghiệp và mọi người dân. Chúng ta có tầm nhìn tốt, chiến lược tự chủ, giờ là lúc hành động để biến tầm nhìn thành hiện thực". Với tầm nhìn rõ ràng và chiến lược tự chủ đã được xác định, giờ là lúc Việt Nam cần hành động mạnh mẽ để biến những cơ hội và tầm nhìn này thành hiện thực, biến Việt Nam trở thành một quốc gia hùng mạnh nhờ vào AI.