AI, tiêu dùng xanh và thương mại số: Nguyên thứ trưởng Đặng Huy Đông tiết lộ 3 làn sóng đang viết lại thói quen tiêu dùng Việt Nam

Trong bối cảnh hệ thống giải thưởng Better Choice Awards 2025 đang thu hút sự chú ý của cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng, những dự báo về xu hướng tiêu dùng tương lai từ các chuyên gia chính sách trở nên đặc biệt quan trọng. Ông Đặng Huy Đông, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong cuộc trò chuyện gần đây đã hé lộ ba làn sóng công nghệ đang từng bước thay đổi căn bản cách thức người Việt Nam mua sắm và tiêu dùng.

AI bùng nổ: Cơ hội và thách thức cho người tiêu dùng thông minh

Khi được hỏi về những xu hướng công nghệ sẽ tác động mạnh nhất trong 2-3 năm tới, ông Đặng Huy Đông khẳng định một cách dứt khoát: "Chắc chắn các công nghệ ứng dụng AI sẽ bùng nổ, tác động mạnh mẽ tới tất cả các hoạt động đời sống con người và xã hội". Tuy nhiên, nguyên Thứ trưởng cũng đưa ra lời cảnh báo đáng chú ý về tác động kép của AI đối với hành vi mua sắm.

Theo ông, AI sẽ có tác động rất lớn đến cả hành vi mua sắm và quản trị doanh nghiệp theo cả hai hướng tích cực và tiêu cực. "Nó sẽ rất tốt nếu ta là người dùng thông thái, và ngược lại, nếu chúng ta lười suy nghĩ, phó mặc hết cho AI thì rất nguy hiểm", ông nhấn mạnh. Điều này có nghĩa người tiêu dùng Việt Nam sẽ sớm phải học cách sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ quyết định mua sắm, thay vì để AI quyết định thay mình.

Đặc biệt, ông Đặng Huy Đông chia sẻ một quan điểm thú vị: AI chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm khi người sử dụng biết mình muốn gì và phải thật "khó tính hay kỹ tính". Điều này gợi ý rằng những người tiêu dùng biết đặt ra yêu cầu cao và cụ thể với AI sẽ có lợi thế trong việc tìm kiếm và lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất.

Tầng lớp trung lưu dẫn dắt xu hướng tiêu dùng xanh

Song song với làn sóng AI, một xu hướng khác đang âm thầm hình thành trong tâm thức người tiêu dùng Việt Nam. Khi thu nhập của tầng lớp trung lưu ngày càng tăng, ông Đặng Huy Đông dự đoán những thay đổi quan trọng trong hành vi tiêu dùng. "Khi thu nhập của tầng lớp trung lưu tăng là cơ hội cho các sản phẩm hàng hóa có chất lượng cao, được dán nhãn tem XANH, thân thiện môi trường, sản phẩm của nhà sản xuất đạt chuẩn ESG", ông chia sẻ.

Điều đáng chú ý là sự thay đổi trong tâm lý chi tiêu. Theo nguyên Thứ trưởng, tầng lớp trung lưu "không còn lấn cấn với việc trả cao hơn một chút để có các sản phẩm này". Đây là tín hiệu tích cực cho các doanh nghiệp đang đầu tư vào sản xuất xanh và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, để xu hướng tiêu dùng xanh thực sự bùng nổ tại Việt Nam, ông Đặng Huy Đông đặt ra một điều kiện quan trọng: "Chắc chắn sẽ trở thành xu hướng tiêu dùng của người Việt một khi họ nhận thức đầy đủ rằng các sản phẩm công nghệ xanh và giải pháp bền vững mang lại lợi ích cho chính họ". Điều này cho thấy việc giáo dục người tiêu dùng về lợi ích cá nhân từ sản phẩm xanh sẽ là chìa khóa thành công cho xu hướng này.

Thương mại số: Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam

Về mặt thương mại số, Việt Nam đang có những lợi thế đáng kể so với các nước trong khu vực. Ông Đặng Huy Đông chỉ ra rằng "Việt Nam có tỷ lệ người sở hữu smartphones và sử dụng mạng rất cao trong khu vực nhờ mức độ phủ sóng tốt của các nhà mạng với chi phí phù hợp với khả năng tài chính của đa số người dân". Yếu tố này, kết hợp với chính sách cởi mở của Chính phủ, đang tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử.

Đặc biệt trong lĩnh vực tài chính số, nguyên Thứ trưởng đánh giá tích cực về sự phát triển hiện tại. Ông cho rằng ngành tài chính số "đang phát triển theo hướng hết sức tích cực, đang tiệm cận và bắt kịp với trình độ và xu thế của thế giới". Điều đáng tự hào là "đã có rất nhiều sản phẩm của trí tuệ Việt hoặc sản phẩm đã được Việt hóa thuận tiện cho người dùng Việt Nam".

Tuy nhiên, sự phát triển của thương mại số cũng đặt ra những thách thức mới. Ông Đặng Huy Đông nhấn mạnh hai vấn đề cần được quan tâm: thứ nhất là xây dựng khung pháp lý vừa tạo môi trường tự do cho đổi mới sáng tạo công nghệ, vừa đảm bảo an ninh mạng và bảo vệ người tiêu dùng; thứ hai là kiểm soát chất lượng hàng hóa trong thương mại điện tử.

Thói quen tiêu dùng mới đang hình thành

Ba làn sóng AI, tiêu dùng xanh và thương mại số không chỉ đơn thuần là các xu hướng công nghệ, mà đang tạo ra những thay đổi căn bản trong thói quen tiêu dùng của người Việt Nam. Từ việc sử dụng AI để hỗ trợ quyết định mua sắm, đến sự sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm xanh, và xu hướng ưu tiên các giải pháp số "made by Vietnam", người tiêu dùng Việt Nam đang thể hiện sự trưởng thành và hiện đại trong cách tiếp cận thị trường.

Không ngẫu nhiên mà ba xu hướng tiêu dùng này đang được phản ánh rõ nét trong hệ thống hạng mục giải thưởng của Better Choice Awards 2025. Đáng kể nhất là việc bổ sung hạng mục giải thưởng Consumer Finance Awards với các giải thưởng liên quan đến những dịch vụ, giải pháp tài chính nổi bật cho người dùng.

Bên cạnh đó, giải thưởng năm nay đã thiết lập những hạng mục như "Giải pháp Đột phá cho Giao thông Vận tải trên Nền tảng Số" - thể hiện sự công nhận đối với thương mại số và ứng dụng công nghệ trong đời sống. Đồng thời, hạng mục "Top 5 thương hiệu cống hiến vì phát triển bền vững và chuyển đổi xanh" chính là minh chứng cho xu hướng tiêu dùng xanh đang lên ngôi.

Những dự báo của ông Đặng Huy Đông không chỉ mang tính định hướng cho các doanh nghiệp trong việc phát triển sản phẩm và dịch vụ, mà còn giúp người tiêu dùng chuẩn bị tâm lý cho những thay đổi sắp tới. Trong bối cảnh Better Choice Awards đang tôn vinh những sản phẩm và giải pháp đổi mới sáng tạo, những xu hướng này hứa hẹn sẽ là kim chỉ nam cho các tiêu chí đánh giá và lựa chọn của người tiêu dùng thông minh trong tương lai gần.