Áo giáp thờ trung cổ có thể chống đạn được không?

Khi nhắc đến thời kỳ Trung cổ, nhiều người thường hình dung hình ảnh những hiệp sĩ oai phong trong bộ áo giáp sắt, cưỡi trên lưng ngựa và cầm kiếm hoặc thương xông pha trên chiến trường. Những bộ áo giáp này được thiết kế để bảo vệ các chiến binh khỏi những đòn tấn công từ vũ khí cận chiến như kiếm, rìu, búa chiến hay mũi tên. Tuy nhiên, vào giai đoạn cuối Trung cổ, súng bột đen bắt đầu xuất hiện và đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu những bộ giáp sắt được chế tạo công phu đó có thể chống lại đạn súng hay không?

Để trả lời câu hỏi này, trước tiên cần hiểu bối cảnh lịch sử của súng và áo giáp trong thời kỳ Trung cổ. Thuốc súng lần đầu tiên được phát minh tại Trung Quốc khoảng 1.200 năm trước và dần lan rộng sang Trung Đông và châu Âu. Đến thế kỷ 14, súng bắn đạn đã bắt đầu xuất hiện trên chiến trường châu Âu, dù chưa phổ biến như những thế kỷ sau đó. Trong khi đó, áo giáp cũng có sự phát triển mạnh mẽ với nhiều kiểu dáng và chất liệu khác nhau. Một trong những loại áo giáp nổi tiếng nhất chính là áo giáp tấm, được chế tạo từ những tấm kim loại lớn kết nối với nhau, có thể bao phủ toàn bộ cơ thể của chiến binh. Loại áo giáp này bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ 13 và đạt đỉnh cao trong thế kỷ 15, trở thành một trong những phương thức bảo vệ hiệu quả nhất thời bấy giờ.

Mặc dù súng đã xuất hiện từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 15, nhưng theo Jonathan Tavares, chuyên gia từ Viện Nghệ thuật Chicago, số lượng súng trên chiến trường vẫn còn khá ít và chưa đóng vai trò quyết định trong các cuộc chiến. Dù vậy, sự hiện diện của súng đã thúc đẩy một cuộc chạy đua công nghệ giữa các thợ rèn áo giáp và các thợ rèn súng. Khi vũ khí hỏa lực dần được cải tiến, những người thợ thiết giáp cũng tìm cách tăng cường độ bền của áo giáp, tạo ra những bộ giáp dày và chắc chắn hơn để đối phó với loại vũ khí mới này. Đây là thời kỳ mà cả hai bên liên tục phát triển để giành lợi thế: súng ngày càng mạnh hơn, còn áo giáp thì ngày càng kiên cố hơn.

Vậy, áo giáp thời Trung cổ có thể chống lại đạn được không? Câu trả lời phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm chất lượng của áo giáp, loại súng được sử dụng và khoảng cách bắn. Theo giáo sư Roger Pauly từ Đại học Central Arkansas, những khẩu súng đời đầu có tốc độ đầu nòng không quá cao, lực xuyên phá còn hạn chế, và có thể không đủ mạnh để xuyên thủng những bộ giáp tốt nhất thời bấy giờ. Một bộ giáp được rèn kỹ lưỡng với độ dày hợp lý có thể chặn được viên đạn từ một số loại súng tay hoặc súng hỏa mai đời đầu. Tuy nhiên, khi súng được cải tiến với nòng dài hơn, thuốc súng mạnh hơn, và tốc độ bắn nhanh hơn, áo giáp bắt đầu trở nên kém hiệu quả hơn.

Đã có một số thử nghiệm hiện đại nhằm kiểm chứng khả năng chống đạn của áo giáp thời Trung cổ. Năm 2017, một nhóm nghiên cứu làm việc với chương trình truyền hình Nova đã chế tạo một bản sao áo giáp ngực cuối thế kỷ 16 và thử bắn vào nó bằng một khẩu súng cùng thời kỳ. Kết quả cho thấy áo giáp có thể cản được viên đạn, minh chứng cho thấy các bộ giáp tốt nhất vào cuối thời Trung cổ có khả năng chống lại súng đạn ở một mức độ nhất định. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là tất cả áo giáp thời bấy giờ đều có khả năng tương tự, bởi chất lượng áo giáp có thể khác nhau tùy vào người chế tạo, nguyên liệu và mục đích sử dụng.

Dù một số loại áo giáp có thể chống lại súng đời đầu, nhưng sự phát triển nhanh chóng của vũ khí hỏa lực đã khiến áo giáp toàn thân dần trở nên lỗi thời. Vào thế kỷ 16 và 17, nhiều binh sĩ vẫn mặc áo giáp trên chiến trường, nhưng họ bắt đầu từ bỏ những bộ giáp toàn thân nặng nề để chuyển sang các loại giáp nhẹ hơn, linh hoạt hơn. Thay vì mặc giáp từ đầu đến chân, các chiến binh chỉ sử dụng giáp ngực hoặc giáp vai để bảo vệ những khu vực quan trọng nhất. Trong khi đó, súng ngày càng trở thành vũ khí chính trên chiến trường, và áo giáp không còn là lá chắn bất khả xâm phạm như trước nữa.

Không phải nền văn minh nào cũng theo đuổi cuộc chạy đua giữa áo giáp và súng đạn. Ở châu Âu, các thợ thiết giáp liên tục cải tiến áo giáp để đối phó với súng, nhưng tại Trung Quốc, tình hình lại khác. Theo giáo sư Peter Lorge từ Đại học Vanderbilt, áo giáp Trung Quốc thời Trung cổ dường như không có sự thay đổi đáng kể để thích nghi với sự xuất hiện của súng. Một phần nguyên nhân là do chiến thuật quân sự và cấu trúc quân đội Trung Quốc khác với châu Âu. Quân đội Trung Quốc thời bấy giờ thường bao gồm một lượng lớn binh sĩ xuất thân từ tầng lớp bình dân, và việc trang bị áo giáp chống đạn cho số lượng lớn lính như vậy là điều gần như bất khả thi. Áo giáp có thể chống đạn thường rất đắt đỏ, và chỉ có những chiến binh thuộc tầng lớp quý tộc hoặc tướng lĩnh mới có điều kiện để sở hữu.

Có thể thấy rằng áo giáp thời Trung cổ có thể cung cấp một số mức độ bảo vệ chống lại súng đời đầu, nhưng không phải lúc nào cũng hiệu quả tuyệt đối. Khi công nghệ súng đạn phát triển, áo giáp dần mất đi lợi thế và bị thay thế bởi những chiến thuật và trang bị quân sự khác. Sự xuất hiện của vũ khí hỏa lực đã thay đổi hoàn toàn cách thức chiến đấu trên chiến trường, đánh dấu sự kết thúc của thời đại hiệp sĩ mặc giáp thép và mở đường cho một kỷ nguyên quân sự mới. Nếu một hiệp sĩ với bộ giáp sáng chói đối đầu với một xạ thủ cầm súng vào thế kỷ 17, khả năng sống sót của anh ta sẽ phụ thuộc vào chất lượng áo giáp, khoảng cách bắn và loại súng mà đối thủ sử dụng. Nhưng nhìn chung, trong cuộc đối đầu giữa giáp và đạn, súng cuối cùng vẫn là kẻ chiến thắng.