Bạn đã nghe về thời kỳ "bong bóng dot com" bao giờ chưa?

Trong những năm 1990, hàng loạt "công ty .com" xuất hiện, nhận được hàng triệu USD vốn đầu tư nhưng sau đó biến mất. Trong bài viết này, mời độc giả tìm hiểu sự phát triển và lụi tàn của các công ty công nghệ vào thời điểm đó.

1. Các startup .com bùng nổ vào cuối những năm 1990 khi nhiều người có khả năng truy cập Internet tại nhà và phiên bản Microsoft 95 Plus Pack được trang bị phiên bản đầu tiên của trình duyệt Internet Explorer. IE là công cụ trải nghiệm Internet đầu tiên của nhiều người dùng.

2. Các doanh nhân nhìn xa trông rộng nhìn thấy cơ hội phục vụ cho thị trường đang phát triển mạnh mẽ này. Jeff Bezos là người tiên phong, ông thành lập Amazon vào năm 1994. Amazon chuyển cuốn sách đầu tiên tới tay khách hàng vào đầu năm 1995 từ nhà xe của Bezos.

John Wainwright là khách hàng đầu tiên đặt sách trên Amazon. Đây là hóa đơn và cuốn sách đầu tiên được Amazon giao cho khách hàng

3. Tại thời điểm đó họ được đặt tên là "công ty .com" vì hình thức doanh nghiệp mới lạ. Họ kinh doanh với một địa chỉ web, chỉ tồn tại trực tuyến và tại các kho hàng.

4. Sự bùng nổ tiếp tục trong năm 1995: Craig Newmark thành lập một trang web quảng cáo cá nhân có tên Craigslist...

Craig Newmark, sáng lập Craigslist

5. ..."Guide to the World Wide Web của Jerry và David" được đổi tên thành Yahoo...

6. ...Microsoft tun ra MSN hay còn gọi là Microsoft Network, một cổng thông tin và tin tức trên Internet...

7. ...Và Pierre Omidyar thành lập trang đấu giá eBay sau khi bán thành công một bút chỉ laser hỏng qua trang web cá nhân với giá 14,83 USD.

8. Các nhà đầu tư mạo hiểm và ngân hàng đầu tư nhận thấy cơ hội kiếm tiền từ sự bùng nổ này và tận dụng lãi suất thấp. Họ bắt đầu đổ hàng triệu USD vào các công ty như startup chuyển phát hàng tạp hóa Webvan. Hãng này đã nhận được tới 369 triệu USD từ Benchmark Capital, Goldman Sachs, và Yahoo.

9. Alan Greenspan, Chủ tịch Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, không nghĩ rằng đây là một xu hướng phát triển bền vững. Trong năm 1996, Greenspan cảnh báo rằng thị trường có thể sụp đổi vì "sự thịnh vượng bất hợp lý" này.

10. Thị trường đã không lắng nghe. Thêm nhiều hãng startup xuất hiện sau thành công ban đầu của một số hãng. Pets.com, một hãng bán thú cưng trực tuyến được thành lập vào năm 1998, đã trở nên nổi tiếng với linh vật là con rối ngộ nghĩnh.

11. Nhiều công ty quyên được những khoản vốn khổng lồ đã mang hứa hẹn rất nhiều với khách hàng. Cyberian Outpost, một cửa hàng điện tử đã hứa vận chuyển hàng qua đêm, miễn phí cho các khách hàng, không hạn chế mức tối thiểu. Hay Kozmo hứa giao hàng cho khách trong vòng một giờ từ các cửa hàng địa phương.

12. Nhà đầu tư rót tiền vào các công ty này với hy vọng sẽ được đền đáp xứng đáng qua những vụ lên sàn như Amazon vào năm 1997...

13. ... Hoặc qua những thương vụ thâu tóm như Microsoft mua Hotmail với giá 400 triệu USD vào năm 1997. Đây là một trong những thương vụ thâu tóm "công ty .com" đầu tiên.

14. Làn sóng này đã giúp nhiều người như Mark Cuban trở thành triệu phú chỉ trong một đêm khi Yahoo đã mua lại startup của anh, Broadcast.com, với giá 5,7 tỷ USD vào năm 1999.

15. Những ngôi sao sáng của Silicon Valley sau này như Peter Thiel và Elon Musk cũng đã giàu lên nhanh chóng sau khi eBay mua PayPal với giá 1,5 tỷ USD vào năm 2002.

16. Năm 1998, startup .com theGlobe.com khi IPO đã phá vỡ kỷ lục về lượng tiền thu về trong ngày đầu tiên niêm yết. Năm 1999, CNN phát hiện ra CEO của theGlobe.com có mặt trong một hộp đêm sành điệu ở Manhattan với chiếc quần nhựa bó sát hợp thời trang. "Có gái. Có tiền. Tôi đã sẵn sàng cho một cuộc sống phù phiếm tới kinh tởm", ông nói với CNN.

17. Thái độ đó khiến người ta phải xem xét kỹ lưỡng hơn về mô hình kinh doanh .com. Trong khi Jeff Bezos đầu tư rất nhiều vào cơ sở hạ tầng để phát triển Amazon một cách bền vững thì những lãnh đạo cùng thời với ông bị chỉ trích vì lối sống xa hoa và những kế hoạch kinh doanh không thực tế.

18. Sự vô lý đạt đỉnh trong năm 2000 khi có tới 14 quảng cáo từ các "công ty .com" khác nhau được phát tại giải bóng bầu dục Super Bowl XXXIV. Họ đã phải trả rất nhiều tiền để có thể mua một suất quảng cáo. Đây là quảng cáo của Pets.com.

Quảng cáo của startup Pet.com trong năm 2000

19. Cũng trong năm 2000, AOL và Time Warner sáp nhập trong một thương vụ trị giá tới 164 tỷ USD. Gã khổng lồ truyền thông hy vọng những hiểu biết của AOL về Internet sẽ giúp họ chinh phục thiên niên kỷ mới.

20. Đến nay, quả bong bóng đã xì hơi. Tiền đầu tư đã cạn và giá cổ phiếu giảm mạnh khi thị trường nhận ra rằng nhiều trong số những công ty này có doanh thu rất nhỏ và không có các kế hoạch cụ thể để kiếm lợi nhuận. Pets.com đã sụp đổ vào năm 2000 và Webvan dừng hoạt động vào năm 2001.

21. Nó cũng tạo ra một sóng xung kích ảnh hưởng tới toàn bộ ngành công nghiệp. Các doanh nghiệp tên tuổi như Cisco và Sun Mircosystems cũng bị giảm giá trị. Họ đã mở rộng khả năng để đáp ứng nhu cầu của các startup .com. Nhưng khi những startup này sụp đổ, cổ phiếu của Cisco đã mất 86% giá trị. Sun Mircosystems thảm hại hơn khi cổ phiếu mất tới 98% giá trị so với thời điểm đỉnh cao và cuối cùng hãng này tự bán mình cho Oracle với giá 7,4 tỷ USD vào năm 2009.

22. Tuy nhiên, những startup .com sống sót lại phát triển rất mạnh mẽ. Trước đó giá cổ phiếu của Amazon là 107 USD, khi khi bong bóng nổ nó giảm xuống 7 USD. Amazon đã từng trải qua một khoảng thời gian cực kỳ khó khăn và hiện tại, giá cổ phiếu Amazon ở mức 533 USD và vốn hóa thị trường lên tới 275 tỷ USD.

Sáng lập kiêm CEO Amazon, Jeff Bezos chụp ảnh tại Quảng trường Thời đại trước khi thị trường cổ phiếu NASDAQ mở cửa vào ngày 22/8/2003.

23. Vụ sáp nhập giữa AOL và Time Warner được cho là thương vụ tồi tệ nhất trong lịch sử. Sau nhiều năm chìm thay đổi giám đốc, sa thải và kinh doanh thua lỗ, công ty đã trở lại với tên "Time Warner" vào năm 2003.

24. Một số công ty đã chờ qua cơn bão. Google, thành lập vào năm 1998, đã chờ tới năm 2004 mới tổ chức IPO, khi thị trường đã ổn định trở lại.

25. Hơn một thập kỷ sau, các công ty như Amazon và Uber đã cải tạo lại mô hình kinh doanh, hướng tới phát triển bền vững. Trong năm 2015, Amazon đã triển khai dịch vụ giao hàng tạp hóa tương tự như Webvan. Thực tế, Amazon đã mua lại tàn dư của Webvan vào năm 2009. Mới đây, Uber cũng trình làng dịch vụ giao hàng UberRush, một phương thức giao hàng theo phong cách của Kozmo.

Tham khảo BI