Bí ẩn 'chớp sáng kép' trên Ấn Độ Dương năm 1979: Khi vệ tinh Vela đặt ra câu hỏi về thử nghiệm hạt nhân bí mật

Vệ tinh Vela 6911 của Mỹ, vốn được thiết kế để giám sát các vụ nổ hạt nhân trong khí quyển theo Hiệp ước Cấm thử hạt nhân một phần năm 1963 đã phát hiện một " chớp sáng kép " (double flash) đặc trưng.

Tín hiệu này ngay lập tức gây chấn động cộng đồng tình báo và khoa học, bởi nó trùng khớp với những gì thường thấy trong các vụ nổ hạt nhân. Nhưng ai đã gây ra vụ nổ đó, và liệu nó có thực sự tồn tại, đến nay vẫn còn là một trong những bí ẩn lớn nhất của Chiến tranh Lạnh.

Trong bối cảnh căng thẳng hạt nhân cuối thập niên 1970, mọi phát hiện liên quan đến vũ khí nguyên tử đều được theo dõi sát sao. Vela, vệ tinh do Mỹ phóng từ những năm 1960, được trang bị cảm biến để phát hiện bức xạ gamma và ánh sáng phát ra từ các vụ nổ hạt nhân trên toàn cầu.

Vào ngày 22/9, hệ thống của nó đã ghi nhận tia sáng đặc biệt - hai lần lóe liên tiếp, một đặc trưng thường được coi là " dấu vân tay " của một vụ nổ hạt nhân trong khí quyển hoặc trên mặt biển. Các kỹ sư và nhà khoa học ban đầu nghiêng về kết luận rằng đó là một thử nghiệm hạt nhân bí mật, nhưng những phân tích sau đó lại mở ra nhiều giả thuyết khác nhau.

Một trong những giả thuyết được nhắc tới nhiều nhất là sự hợp tác bí mật giữa Israel và Nam Phi. Vào thời điểm đó, Nam Phi đang chịu lệnh cấm vận vũ khí quốc tế, trong khi Israel được cho là đã có công nghệ hạt nhân nhưng không công khai thừa nhận.

Các chuyên gia cho rằng hai quốc gia này có thể đã tiến hành một cuộc thử nghiệm chung ngoài khơi Nam Phi, trong vùng biển hẻo lánh của Ấn Độ Dương. Tuy nhiên, cả hai chính phủ đều kiên quyết phủ nhận và không có bằng chứng trực tiếp nào được công bố để chứng minh.

Một khả năng khác là " sự cố kỹ thuật " từ vệ tinh Vela. Do thiết bị này đã hoạt động hơn một thập kỷ, một số nhà khoa học cho rằng cảm biến quang học có thể đã ghi nhận sai, hoặc bị tác động bởi hiện tượng tự nhiên hiếm gặp như tia sét siêu mạnh, thiên thạch bùng cháy, hoặc phản xạ ánh sáng từ sóng biển. Ủy ban khoa học do chính phủ Mỹ lập ra sau sự kiện đã đưa ra kết luận " không thể xác định chắc chắn nguyên nhân " , càng khiến bí ẩn thêm phần khó giải thích.

Hơn bốn thập kỷ trôi qua, " sự kiện Vela " vẫn là một bí ẩn chưa có lời giải dứt khoát. Các nhà nghiên cứu lịch sử hạt nhân gọi đây là " vụ nổ hạt nhân chưa bao giờ được thừa nhận", một mảnh ghép khó hiểu trong bức tranh đầy căng thẳng của kỷ nguyên Chiến tranh Lạnh. Vela, vốn chỉ là một vệ tinh giám sát, đã trở thành nhân chứng của một trong những vụ việc gây nhiều tranh cãi nhất trong lịch sử an ninh toàn cầu.

Ngày nay, mỗi khi nhắc lại, người ta không chỉ bàn về chuyện có hay không một vụ thử hạt nhân bí mật, mà còn suy ngẫm về cách các cường quốc xử lý thông tin nhạy cảm. Bí mật đằng sau " chớp sáng kép " ở Ấn Độ Dương vẫn còn đó, nhắc nhở nhân loại rằng trong thế giới chính trị và vũ khí hạt nhân, có những sự thật có thể sẽ không bao giờ được công khai.