Chỉ cần một tuần giảm dùng mạng xã hội, não bộ của bạn đã có thể phục hồi và đẩy lùi trầm cảm

Dữ liệu mới công bố trên tạp chí World Psychiatry đã mở ra một góc nhìn khác biệt về thói quen sử dụng mạng xã hội của người trẻ. Thay vì tập trung vào việc cắt giảm tuyệt đối thời gian tiếp xúc với màn hình như những khuyến nghị truyền thống, nhóm nghiên cứu đa ngành do Joseph Firth thuộc Đại học Manchester dẫn đầu cho rằng chất lượng và thời điểm sử dụng mới là yếu tố quyết định ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Kết luận này dựa trên một thử nghiệm kéo dài ba tuần với 373 người trẻ từ 18 đến 24 tuổi, trong đó những thay đổi rất nhỏ về thói quen sử dụng đã tạo ra tác động lớn đến giấc ngủ, mức độ lo âu và cảm giác trầm buồn thường gặp ở nhóm tuổi này.

Trong hai tuần đầu tiên, những người tham gia sử dụng mạng xã hội như bình thường. Điện thoại của họ ghi lại các dữ liệu liên quan đến thời lượng sử dụng, thói quen lướt mạng, số bước đi và chất lượng giấc ngủ.

Đây được xem là cách tiếp cận trực tiếp và có độ tin cậy cao, theo đánh giá của bác sĩ John Torous, Giám đốc Bộ phận Tâm thần số tại Trung tâm Y khoa Beth Israel Deaconess ở Boston.

Đến tuần thứ ba, người tham gia được mời thử một tuần "detox mạng xã hội", trong đó 80 phần trăm đồng ý tham gia. Điều đáng chú ý là đợt "detox" này không yêu cầu họ ngừng hoàn toàn việc dùng mạng xã hội, mà chỉ giảm từ mức trung bình hai giờ mỗi ngày xuống còn khoảng 30 phút.

Kết quả mang lại sự bất ngờ tích cực, chỉ trong một tuần, mức độ lo âu giảm 16 phần trăm, cảm giác trầm buồn giảm 24 phần trăm và triệu chứng mất ngủ giảm 14,5 phần trăm.

Đây là những cải thiện có ý nghĩa lâm sàng rõ rệt, phản ánh tác động mạnh mẽ của việc giảm bớt kích thích từ màn hình đối với não bộ. Điều này cũng đặt ra câu hỏi: liệu chúng ta có đang chiến đấu sai cách khi chỉ tập trung vào tổng thời gian dùng điện thoại thay vì chú ý đến cách chúng ta dùng nó.

Nhóm nghiên cứu cho rằng chìa khóa để duy trì hiệu quả lâu dài không phải là tự áp đặt những giới hạn nghiêm ngặt khó duy trì, mà là thay đổi tư duy. Mỗi giờ bạn dành cho TikTok hay Facebook là một giờ bị lấy mất khỏi giấc ngủ, việc tập thể dục hoặc các tương tác xã hội thực tế.

Do đó, nhóm nghiên cứu đề xuất quy tắc "Thay thế, Đừng cấm đoán". Thay vì ngồi nhìn vào bức tường trống và cố kìm nén ham muốn cầm điện thoại, hãy lấp đầy khoảng thời gian đó bằng các hoạt động có mục đích. Đó có thể là sử dụng một ứng dụng tập luyện, gặp gỡ bạn bè, hoặc tốt nhất là tham gia những hoạt động ngoài đời thực.

Một trong những hành vi gây hại nhất, theo nhóm chuyên gia, chính là sử dụng điện thoại trước khi ngủ. Ánh sáng xanh, nội dung kích thích và thói quen kiểm tra thông báo liên tục khiến não bộ khó thư giãn, làm giảm chất lượng giấc ngủ và tăng nguy cơ mất ngủ kéo dài.

Vì vậy, lời khuyên đơn giản nhưng hiệu quả nhất là đưa điện thoại ra khỏi phòng ngủ. Việc thiết lập khu vực sạc thiết bị ở phòng khách hoặc nhà bếp giúp tạo ra một khoảng cách tự nhiên, cho phép cơ thể có thời gian "tắt chế độ trực tuyến" trước khi chìm vào giấc ngủ.

Với các bậc phụ huynh, nghiên cứu gửi đi một thông điệp quan trọng: không nên áp dụng cách tiếp cận hà khắc hoặc tịch thu thiết bị của trẻ. Những biện pháp này thường gây phản tác dụng, làm gia tăng xung đột trong gia đình và khiến trẻ sử dụng thiết bị một cách lén lút hơn.

Các chuyên gia khuyến nghị phụ huynh nên trở thành tấm gương về thói quen sử dụng thiết bị lành mạnh. Thực hành các khu vực không có thiết bị trong nhà không chỉ giúp trẻ hình thành thói quen tốt mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho chính sức khỏe tinh thần của người lớn.

Nghiên cứu của nhóm Firth cho thấy mức độ ảnh hưởng của mạng xã hội đối với não bộ không chỉ nằm ở thời gian sử dụng mà còn ở cách chúng ta tương tác với nó. Trong bối cảnh công nghệ ngày càng gắn chặt với đời sống, việc tìm ra những chiến lược bền vững và có tính thực tế là điều cần thiết.

Và theo những dữ liệu mới nhất, thay đổi nhỏ trong hành vi hằng ngày có thể tạo ra sự khác biệt lớn đối với sức khỏe tinh thần của cả người trẻ và người trưởng thành.