Chuyện gì đã xảy ra với thành phố này suốt 400 năm trước khi được phát hiện lại?

Vào ngày 24 tháng 7 năm 1911, một nhà thám hiểm người Mỹ tên là Hiram Bingham III đã bước lên những bậc đá phủ đầy rêu phong của một khu tàn tích cổ xưa nằm lẩn khuất giữa rừng rậm Peru, ở độ cao hơn 2.400 mét so với mực nước biển.

Trong khoảnh khắc đó, ông đã đưa thế giới hiện đại đến gần hơn bao giờ hết với một nền văn minh từng rực rỡ, nhưng rồi chìm vào quên lãng hàng trăm năm: nền văn minh Inca. Cái tên "Machu Picchu" theo tiếng Quechua có nghĩa là "ngọn núi già" kể từ đây trở thành biểu tượng vĩnh cửu của sự bí ẩn, hoang sơ và tráng lệ của Nam Mỹ.

Trước khi Hiram Bingham đặt chân đến nơi này, Machu Picchu gần như không tồn tại trong bản đồ khảo cổ hay trong ý thức chung của người phương Tây. Dù một vài người dân địa phương vẫn biết đến tàn tích này, chủ yếu là nông dân sống rải rác trong khu vực nhưng nó chưa từng được ghi nhận hoặc nghiên cứu một cách chính thức trong giới học thuật quốc tế.

Cuộc hành trình của Bingham bắt đầu không với mục tiêu tìm kiếm Machu Picchu, mà là để truy lùng "Vilcabamba", thành trì cuối cùng của người Inca chống lại sự xâm lược của Tây Ban Nha. Tuy nhiên, chính sự lạc lối đó đã dẫn ông tới một phát hiện vượt xa mong đợi.

Hiram Bingham, khi đang thực hiện một chuyến khảo sát địa chất và lịch sử theo sự bảo trợ của Đại học Yale và Chính phủ Peru, đã nghe tin từ những người nông dân địa phương về một "thành phố cổ nằm trên núi".

Sau nhiều giờ trèo đèo lội suối, dẫn đường bởi một cậu bé 11 tuổi người bản địa, ông đã đi qua những lối mòn rậm rạp và cuối cùng nhìn thấy một điều khiến cả thế giới phải sững sờ sau này: những bức tường đá tinh xảo, những kiến trúc đá phức tạp với kỹ thuật ghép mạch chính xác đến mức không cần vữa, và một tổ hợp các khu đền, sân hiến tế, khu dân cư nằm cheo leo giữa mây trời. Đó là Machu Picchu, một thành phố đã bị bỏ hoang suốt hàng thế kỷ mà không rõ lý do.

Sau cuộc tái khám phá, Hiram Bingham đã quay trở lại Machu Picchu nhiều lần, tổ chức các cuộc khai quật khảo cổ lớn và vận chuyển hàng ngàn cổ vật về Mỹ để phục vụ nghiên cứu. Dù gây ra nhiều tranh cãi về mặt đạo đức và quyền sở hữu, nhưng không thể phủ nhận những đóng góp của ông đã đưa Machu Picchu vào ánh sáng của khoa học và truyền thông toàn cầu.

Những bức ảnh mà ông chụp được, cùng các bài viết và cuốn sách "The Lost City of the Incas" (Thành phố đã mất của người Inca) đã khơi gợi trí tưởng tượng và đam mê khám phá của cả thế giới trong suốt thế kỷ 20.

Điều khiến Machu Picchu trở nên đặc biệt không chỉ là kiến trúc của nó, mà còn là bí ẩn xoay quanh mục đích xây dựng. Các nhà khảo cổ vẫn chưa đi đến kết luận cuối cùng: nơi đây có thể là khu nghỉ dưỡng hoàng gia cho hoàng đế Pachacuti, một trung tâm tôn giáo quan trọng, hay là pháo đài quân sự.

Vị trí địa lý hiểm trở khiến cho Machu Picchu gần như không thể bị xâm phạm, đồng thời tạo nên vẻ đẹp huyền ảo giữa đại ngàn. Nhiều giả thuyết cho rằng khi người Tây Ban Nha xâm lược Peru vào thế kỷ 16, họ không phát hiện ra Machu Picchu, và vì vậy nơi này thoát khỏi sự phá huỷ hàng loạt mà các di tích Inca khác phải chịu đựng.

Ngày nay, Machu Picchu đã trở thành một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất thế giới, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1983, và được vinh danh là một trong "Bảy kỳ quan mới của thế giới" vào năm 2007.

Mỗi năm, hàng triệu du khách từ khắp nơi trên thế giới đổ về Peru để chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ bí của thành phố trên mây, nơi mà người Inca đã khéo léo kết hợp giữa kiến trúc, thiên nhiên và tín ngưỡng thành một tổng thể hoàn hảo.

Nhưng bên cạnh những hào quang ấy là một câu hỏi vẫn chưa có lời giải trọn vẹn: Vì sao người Inca lại đột ngột rời bỏ Machu Picchu? Đó là dịch bệnh? Là xung đột nội bộ? Hay là một nghi lễ tôn giáo lớn nào đó đòi hỏi phải từ bỏ thành phố? Những giả thuyết tiếp tục được đưa ra, nhưng có lẽ chính sự mơ hồ ấy lại khiến nơi này trở nên hấp dẫn, một minh chứng cho việc dù công nghệ hiện đại có phát triển đến đâu, vẫn còn những mảnh ghép của lịch sử chờ được khai mở.

Cuộc tái khám phá Machu Picchu không chỉ là một thành tựu khảo cổ học, nó còn là biểu tượng cho khát vọng khám phá, cho tình yêu với quá khứ và cho câu hỏi muôn thuở của nhân loại: Chúng ta là ai, và đã từng đi qua những nền văn minh nào? Và đôi khi, để tìm được câu trả lời, bạn phải bước vào rừng, đi ngược thời gian, và để cho đá, cây và sương mù thì thầm lại những gì mà con người đã từng lãng quên.