Chuyên gia hiến kế cho khát vọng ngành ô tô quốc gia: "Phép tính" cho VinFast, giống như cách Hàn Quốc từng làm với các chaebol

Trong bối cảnh VinFast đặt mục tiêu nội địa hóa 80% vào năm 2026 và sản lượng 1 triệu xe mỗi năm vào năm 2030, giới chuyên gia cho rằng đây không chỉ là nỗ lực đơn lẻ của một doanh nghiệp, mà còn mở ra cơ hội chiến lược để Việt Nam định hình một ngành công nghiệp ô tô "của chính mình". Đặc biệt, theo PGS.TS Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam – điều kiện để khát vọng đó thành hiện thực là "một phép tính chiến lược", giống như cách Hàn Quốc từng làm với các tập đoàn chaebol.

Không gian cơ hội đã mở nhưng phải biết chuyển hóa

Tại Hội nghị Tăng cường nội địa hóa và phát triển hệ thống nhà cung cấp do VinFast tổ chức ngày 9/6 vừa qua, PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh: "Đối với hoạt động kinh doanh thì việc mở ra cơ hội là quan trọng nhất. Kế hoạch phát triển của VinFast đối với cả ô tô điện, xe máy điện tại Việt Nam lẫn các thị trường nước ngoài, với tốc độ tăng trưởng cao, mở ra một cơ hội rất lớn. Đấy là không gian để các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam có thể tiếp cận và liên kết với VinFast để định hình một ngành công nghiệp ô tô – không phải chỉ của VinFast mà là của Việt Nam đúng nghĩa. Như thế cũng mới bảo đảm được sự phát triển bền vững."

Theo ông Thiên, mục tiêu sản lượng lên đến 1 triệu xe/năm vào năm 2030 không chỉ đơn thuần là con số tăng trưởng, mà chính là tín hiệu về sự mở rộng không gian phát triển cho các doanh nghiệp phụ trợ trong nước. "Khi VinFast đặt mục tiêu sản lượng tăng trưởng cao như vậy thì chắc hẳn đã tính đến triển vọng liên kết với các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng của mình rồi. Thế thì cơ hội cho các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam cũng được bảo đảm."

Tuy nhiên, cơ hội không tự biến thành hiện thực nếu thiếu những điều kiện triển khai cụ thể, nhất là trong giai đoạn 5 năm tới. "Bây giờ vấn đề là điều kiện thực thi như thế nào để mà biến cơ hội đó thành hiện thực, để bảo đảm cho cả một tương lai tiếp tục được phát triển, ít nhất là trong 5 năm tới", ông nói.

Chỉ rõ ‘phép tính’ hỗ trợ hiệu quả – VinFast là điểm tựa chiến lược

Không chỉ dừng lại ở việc đánh giá triển vọng, ông Thiên còn đưa ra quan điểm rõ ràng về "phép tính" hiệu quả cho việc hỗ trợ ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam. Theo ông, việc Nhà nước chia đều nguồn hỗ trợ cho các doanh nghiệp là cách làm thiếu hiệu quả. Thay vào đó, nên thông qua các doanh nghiệp đầu chuỗi có năng lực tổ chức hệ sinh thái – mà VinFast là một ví dụ điển hình.

"Theo tôi, cách hỗ trợ doanh nghiệp hỗ trợ cho đến bây giờ không hiệu quả. Muốn hỗ trợ cho doanh nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô, thì chính là thông qua doanh nghiệp như VinFast để thực hiện sự hỗ trợ đó thì hiệu quả hơn. Bởi vì VinFast sẽ biết được trong chuỗi của mình, khâu nào họ cần thêm doanh nghiệp hỗ trợ, cần bao nhiêu, và tọa độ hỗ trợ nên tập trung vào điểm nào, với mức như thế nào, thế mới là hiệu quả nhất. Chứ còn Chính phủ tuyên bố dành một quỹ, ví dụ như là 100 tỷ đồng, chia đều ra cho các doanh nghiệp hỗ trợ đăng ký, thì cuối cùng là không có một sự hỗ trợ nào hết."

Quan điểm này hướng đến một mô hình "hỗ trợ có điều kiện", tập trung lực vào những doanh nghiệp có khả năng dẫn dắt toàn chuỗi, từ đó tạo ra hiệu ứng lan tỏa sâu rộng.

"Phép tính sẽ là như thế này: tạo điều kiện cho VinFast – tôi không nói ưu đãi, mà hỗ trợ có điều kiện – ngược lại, VinFast phải có cam kết, và cam kết phải được thực thi. Giống như cách Hàn Quốc ngày xưa đặt vấn đề với các chaebol: giao việc rất nặng, hỗ trợ rất mạnh để cho quốc gia đứng lên ngay, để cho quốc gia khẳng định vị thế cạnh tranh quốc tế của mình nhanh trong lĩnh vực đấy. Và phải hỗ trợ tạo điều kiện, hỗ trợ theo nghĩa tối đa, nhưng mà gắn liền phải là một cái cam kết có tính chất sinh tử."

Theo ông, đây không chỉ là một lựa chọn chiến lược hợp lý mà còn là một yêu cầu cấp bách trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu đang ngày càng khốc liệt với sự tham gia của các "tay chơi lớn" như Trung Quốc, Thái Lan và Ấn Độ.

"Nếu không tốc độ, không bứt lên nhanh thì chúng ta dễ thua, và đặc biệt là khi có sự cạnh tranh khốc liệt từ những tay chơi như Trung Quốc, Thái Lan, tới đây là Ấn Độ. Đi sớm, đi nhanh, đạt được mục tiêu sớm hơn một số năm, mở ra được thị phần thế giới lớn, phải coi đấy là lợi ích cơ bản của quốc gia."

Trách nhiệm của các bên – Những mảnh ghép phải khớp với nhau

Không chỉ Nhà nước, mà ngay cả xã hội và từng người dân cũng cần nhìn nhận VinFast như một phần của tài sản quốc gia. Theo ông Thiên, "Đất nước Việt Nam sẽ được lợi gì? Được lợi là một thế lực phát triển, được lợi là một thực lực lớn lên, được lợi là công ăn việc làm cho người dân. Chính phủ nên nhìn đến lợi ích đó, và phải có trách nhiệm hỗ trợ phát triển cho VinFast, cho chuỗi công nghiệp ô tô xe điện."

Ông cũng nhấn mạnh rằng "trách nhiệm quốc gia" là khái niệm cần được các bên cùng chia sẻ, cùng thực thi. "Tôi cho rằng, ta chỉ thay đổi cách đặt vấn đề một chút thôi thì khái niệm ‘trách nhiệm quốc gia’ của các bên sẽ đan vào nhau rõ ràng hơn. Và ai cũng có thể làm được, miễn là có năng lực. Năng lực ở đây bao gồm cả quyết tâm, gồm cả thực lực, gồm cả mạng lưới quốc tế…"

Từ những phân tích của PGS.TS Trần Đình Thiên, có thể thấy rõ rằng việc phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam không thể dựa vào một chiều chính sách hay kỳ vọng thị trường. Đó là một "phép tính" tổng hợp, đòi hỏi sự tham gia của Nhà nước, doanh nghiệp dẫn dắt và toàn xã hội. Trong phép tính ấy, VinFast không chỉ là doanh nghiệp tiên phong mà còn là tọa độ chiến lược để kết nối, dẫn dắt và tạo đột phá.

"Khát vọng của VinFast phải được hiểu theo nghĩa là hòa vào trong khát vọng quốc gia," ông Thiên nói. Đó là một thông điệp không chỉ mang tính định hướng, mà còn là lời nhắc nhở: nếu muốn viết nên câu chuyện công nghiệp hóa của riêng mình, Việt Nam cần bắt đầu từ việc tính đúng – và tính nhanh.