Con người có thể chạy bao xa mà không dừng lại? Khoa học đã có câu trả lời

Chạy bộ là một trong những hoạt động thể chất phổ biến nhất, nhưng nếu bỏ qua những buổi chạy 5K hay 10K thông thường, đâu là giới hạn thực sự của con người? Có những người không thể hoàn thành nổi một dặm, nhưng cũng có những vận động viên có thể chạy hàng trăm cây số mà không nghỉ. Câu hỏi đặt ra là: Liệu con người có thể chạy bao xa trước khi buộc phải dừng lại?

Câu trả lời không hề đơn giản, bởi lẽ trước hết, cần phải xác định "dừng lại" nghĩa là gì. Nếu định nghĩa "không dừng" theo nghĩa tuyệt đối – tức là không nghỉ ngơi, không ăn uống, không đi vệ sinh – thì giới hạn của con người rất khó xác định vì chưa có ai thử chạy theo cách này. Nhưng nếu cho phép nghỉ ngắn, tiếp nhiên liệu và xử lý các nhu cầu sinh lý, thì những kỷ lục về chạy liên tục đã được đẩy lên mức đáng kinh ngạc.

Năm 2005, Dean Karnazes – một vận động viên siêu marathon – đã lập kỷ lục chạy 563 km (350 dặm) trong 3 ngày rưỡi mà không ngủ. Đây là một trong những thành tích chạy dài nhất từng được ghi nhận. Nhưng vào năm 2023, Harvey Lewis đã vượt qua kỷ lục này trong một cuộc thi dạng backyard ultra – thể thức thi đấu nơi người chạy phải hoàn thành một vòng 6,7 km mỗi giờ và tiếp tục cho đến khi chỉ còn lại một người. Lewis đã hoàn thành 450 dặm (724 km) trong 4,5 ngày, một con số gần như không tưởng.

Tuy nhiên, cả hai kỷ lục trên đều cho phép người chạy dừng lại để ăn, uống, và nghỉ ngơi ngắn giữa các chặng. Nếu xét về việc chạy mà không dừng lại hoàn toàn, giới hạn lớn nhất có lẽ nằm ở nhu cầu sinh lý. Theo nhà vật lý học kiêm vận động viên siêu marathon Jenny Hoffman, trở ngại lớn nhất không phải là thể lực, mà là việc đi vệ sinh.

Cơ thể con người có thể chịu đựng chạy liên tục đến đâu?

Về mặt sinh học, con người có nhiều lợi thế giúp chúng ta trở thành những vận động viên chạy bền xuất sắc. Theo chuyên gia sinh lý học vận động Guillaume Millet, chúng ta có cơ mông lớn để hỗ trợ lực đẩy về phía trước, gân và cơ có khả năng tích trữ năng lượng đàn hồi, và dây chằng cổ chắc chắn để giữ ổn định bộ não khi di chuyển.

Đặc biệt, con người có khả năng chạy bền trong môi trường nóng tốt hơn hầu hết các loài động vật khác. Trong khi nhiều loài phụ thuộc vào việc thở nhanh hoặc tìm bóng râm để làm mát, con người có thể điều chỉnh nhiệt độ cơ thể bằng cách đổ mồ hôi, giúp duy trì hiệu suất chạy đường dài ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt.

Dù vậy, cơ thể con người không tiến hóa để chạy những khoảng cách siêu dài như vậy một cách tự nhiên. Nhà sinh học tiến hóa Daniel Lieberman cho rằng mặc dù cơ thể có thể thích nghi với chạy bền, nhưng đó là một sự thích nghi bị đẩy đến cực hạn, chứ không phải điều chúng ta tiến hóa để làm.

Ngoài yếu tố thể chất, một trong những rào cản lớn nhất trong chạy đường dài chính là tâm lý. Những vận động viên siêu marathon không chỉ cần có sức bền về thể lực mà còn phải có ý chí thép để vượt qua đau đớn, kiệt sức và cảm giác muốn bỏ cuộc. Lieberman cho rằng giới hạn thực sự của con người trong chạy bền không nằm ở cơ bắp hay hệ tuần hoàn, mà nằm ở tâm trí.

Mặc dù chạy những quãng đường hàng trăm km mà không dừng lại nghe có vẻ điên rồ, nhưng số lượng người tham gia vào các cuộc thi siêu marathon ngày càng tăng nhanh. Từ năm 1996 đến 2020, số lượng vận động viên tham gia các cuộc thi chạy siêu dài đã tăng đến 1.676%, cho thấy một xu hướng mới trong thể thao đường dài.

Những kỷ lục tưởng chừng không thể phá vỡ nay lại bị chinh phục ngày một dễ dàng hơn. Với sự phát triển của khoa học thể thao và kỹ thuật huấn luyện, có thể trong tương lai gần, con người sẽ tiếp tục đẩy giới hạn của mình xa hơn nữa, khiến những con số hiện tại trở thành cột mốc để vượt qua.

Theo Hoffman, giới hạn chạy không ngừng của con người vẫn chưa thực sự được xác định, và có thể sẽ còn bị phá vỡ nhiều lần trong tương lai. Vấn đề chỉ là ai sẽ là người tiếp theo làm được điều đó.