Cựu kỹ sư Microsoft giải thích tại sao Windows đang ngày càng tệ hại: Tất cả là do Microsoft

Có những lúc sự thật đau đớn nhất lại đến từ chính những người từng tạo ra nó. Dave Plummer ngồi trước camera, ánh mắt của một người đàn ông đã dành cả thanh xuân để xây dựng một trong những phần mềm được sử dụng nhiều nhất thế giới.

Ông từng là lập trình viên Microsoft, người góp công phát triển Windows Task Manager - công cụ mà hàng triệu người vẫn bấm tổ hợp phím Ctrl+Alt+Delete để gọi ra mỗi khi máy tính đơ. Ông cũng tạo ra công cụ nén ZIP mà chúng ta dùng hàng ngày. Nhưng trong video YouTube gần đây ấy, ông đã nói ra hai từ khiến nhiều người giật mình: "Windows thật tệ."

Không phải ngẫu nhiên mà lời tuyên bố này lại đến từ chính một người từng đặt viên gạch xây dựng Windows. Plummer không phải kiểu người chỉ ném đá rồi chạy. Ông biết rằng khi mình nói như vậy, sẽ có hàng ngàn câu hỏi ùa đến: Tại sao? Bằng chứng đâu? Và quan trọng nhất, làm sao để sửa? Chính vì thế, sau khi thả quả bom ấy, ông đã dành cả video để giải thích từng lý do một, từ góc nhìn của một người thấu hiểu cả bên trong lẫn bên ngoài gã khổng lồ công nghệ này.

Một sản phẩm cố làm hài lòng tất cả mọi người

Câu chuyện bắt đầu từ một nghịch lý mà bất kỳ ai từng làm sản phẩm đều hiểu: khi bạn cố gắng làm hài lòng tất cả mọi người, bạn sẽ không làm ai thực sự hài lòng. Windows đang mắc phải chính vấn đề này. Nó cố trở thành tất cả mọi thứ cho tất cả mọi người - người mới bắt đầu cần được dắt tay từng bước, power users muốn quyền kiểm soát tối đa, developers cần môi trường linh hoạt.

Vì vậy, ông đề xuất rằng nên có một chế độ "Professional" dành cho power users, loại bỏ hoàn toàn sự hướng dẫn tay chân này và để người dùng sử dụng hệ điều hành theo cách họ muốn, không phải theo cách Microsoft muốn áp đặt.  Một ví dụ dễ thấy là Adobe Photoshop Elements, phần mềm cung cấp ba chế độ khác nhau tùy theo kinh nghiệm và kỹ năng của người dùng.

Nhưng đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng. Khi Plummer bắt đầu nói về telemetry và quyền riêng tư, giọng ông trở nên nghiêm trọng hơn. Đây không còn là chuyện giao diện hay trải nghiệm người dùng nữa, mà là về sự tôn trọng người dùng.

Nhưng lại thiếu tôn trọng người dùng

Ông liệt kê 4 vấn đề lớn đang khiến người dùng thực sự tức giận: quyền riêng tư bị xâm phạm qua việc thu thập dữ liệu telemetry (thông tin từ máy tính để Microsoft xác định lỗi và cải thiện trải nghiệm) không rõ ràng, việc bị ép buộc phải dùng tài khoản Microsoft, các bản cập nhật xuất hiện đột ngột như đội đặc nhiệm đột kích vào nhà bạn lúc nửa đêm, và cảm giác rằng chiếc desktop bạn đang nhìn chính là mảnh đất cuối cùng mà Microsoft chưa kịp cắm biển quảng cáo.

Do đó, ông đề xuất một ý tưởng đơn giản mà mạnh mẽ: một "privacy ledger", một sổ cái quyền riêng tư ngay trong Windows, nơi liệt kê rõ ràng từng thông tin được thu thập, mục đích sử dụng là gì, tại sao Microsoft cần nó. Chỉ đơn giản vậy thôi - sự minh bạch. Nhưng rõ ràng đó là thứ quá xa xỉ trong thời đại này.

Rồi câu chuyện chuyển sang một khía cạnh khác, một thứ mà nhiều người dùng đã từng trải qua với cảm giác bất lực: việc Microsoft dần dần, từng bước một, loại bỏ quyền lựa chọn sử dụng tài khoản local. Mỗi lần có bản Windows mới, các cách thức để tạo tài khoản local lại bị ẩn đi một chút, bị phức tạp hóa thêm một chút, cho đến khi người dùng đầu hàng và đăng nhập bằng tài khoản Microsoft.

Ông đặt câu hỏi: Tại sao không thể có một màn hình rõ ràng với hai nút bấm - một cho tài khoản Microsoft, một cho tài khoản local? Và nếu người dùng chọn local, hệ điều hành giải thích một lần rồi thôi, đừng hỏi đi hỏi lại như một đứa trẻ làm nũng. Nhưng rõ ràng sự đơn giản và tôn trọng đó là thứ Microsoft không sẵn sàng cho.

Sau những vấn đề kỹ thuật và quyền riêng tư, Plummer cho rằng Windows giờ đây cảm thấy giống một kênh bán hàng hơn là một hệ điều hành. Bạn chọn Chrome làm trình duyệt mặc định? Windows sẽ nhắc bạn "có lẽ nên thử Edge". Bạn mở Start menu? Những ứng dụng được tài trợ đang đợi bạn đấy.

Và mỗi lần như vậy, Plummer nói, Microsoft đang đặt giá cả lên sự chú ý của bạn trên chính máy tính mà bạn đã bỏ tiền ra mua. Đó không phải là hướng dẫn người dùng, không phải là trải nghiệm tốt hơn. Đó là sự thiếu tôn trọng trắng trợn.

Đây có lẽ là điều làm người dùng bực bội hơn cả - Windows giờ đây giống như trở thành một cỗ máy bán hàng thay vì một nền tảng phục vụ người dùng. Trớ trêu thay, Microsoft tiếp tục chứng minh đúng quan điểm của Plummer, đặc biệt là điểm về việc quảng bá sản phẩm và dịch vụ của riêng mình.

Windows giờ giống như một cỗ máy bán hàng

Minh chứng rõ ràng nhất cho điều này xuất hiện khi Pavan Davuluri, một trong những lãnh đạo cấp cao của Microsoft, đã đăng một tweet đầy tự hào. Ông khoe rằng Windows đang "phát triển thành một agentic OS", kết nối thiết bị, cloud và AI để mở khóa năng suất thông minh.

Khi nói về cloud và AI, ông tất nhiên đang nói về các sản phẩm khác của Microsoft. Thông điệp bán hàng ở đây rõ ràng đến mức không thể nhầm lẫn. Davuluri chắc hẳn ngồi đó, mỉm cười, chờ đợi những lời khen ngợi và tán thưởng từ cộng đồng.

Điều ông nhận được hoàn toàn ngược lại. Hàng trăm, hàng nghìn bình luận ùa vào, và chúng không phải là những lời chúc mừng. Một người viết: "Ý tưởng điên rồ đấy, còn về việc chỉ cần trả lại Windows 7 cho chúng tôi thì sao? UI sạch sẽ, icon đẹp, control panel thống nhất, không bloatware, không quảng cáo, chỉ là một hệ điều hành thuần túy."

Một người khác, giọng điệu đầy mỉa mai: "Các anh thậm chí không làm đúng được cái icon taskbar nhỏ mà người dùng thực sự muốn. Các anh nhận được phản hồi cực kỳ tiêu cực về AI. Vậy mà vẫn cứ kiên trì. Tại sao?" Và có một người dùng lâu năm hơn 35 năm, giọng đầy mệt mỏi: "Windows vẫn là lựa chọn của tôi, nhưng tầm nhìn này không phải điều tôi muốn. Hãy tạo một phiên bản đơn giản, nhẹ, không xao lãng, và để chúng tôi quyết định."

Windows chỉ tệ khi nó quên mình đang phục vụ ai. Hầu hết thời gian, nó cố phục vụ tất cả mọi người, và điều đó cũng ổn. Nhưng đôi khi, nó cần dành cho những người biết chính xác mình muốn gì, những người sẵn sàng chịu trách nhiệm cho lựa chọn của mình. Hãy cho họ một công tắc để kiểm soát. Hãy cho họ sự tôn trọng. Rồi hãy tránh đường và để họ làm việc.