Đã có người Việt nhiễm virus Zika, bạn cần phải biết ngay 7 điều về dịch bệnh nguy hiểm này

Sáng nay, ngày 5 tháng 4, Bộ Y tế xác nhận 2 trường hợp bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam nhiễm virus Zika ở Nha Trang và Tp Hồ Chí Minh. Các trường hợp đầu tiên mắc Zika tại Việt Nam xảy ra sau 2 tháng Tổ chức Y tế thế giới(WHO) cảnh báo dịch bệnh này là "khủng hoảng y tế công cộng trên quy mô toàn cầu". Vậy đâu là những điều mà bạn cần biết về virus Zika?

Những điều cần biết về virus Zika

1. Virus Zika là gì?

Zika là một loại virus thuộc chi Flavivirus, nằm trong gia đình cùng với chủng gây ra bệnh sốt vàng da và sốt xuất huyết. Virus này lần đầu tiên được tìm thấy vào năm 1947 tại khu rừng Zika thuộc Uganda và được đặt theo tên đó.

Zika khi lây nhiễm trên người gây các triệu chứng nhẹ như sốt, phát ban, đau khớp, đỏ mắt. Chỉ 1 trong 5 người nhiễm virus Zika phát triển thành bệnh. Nhưng nó ảnh hưởng đặc biệt nguy hiểm đối với bà bầu và thai nhi.

Hình ảnh virus Zika

2. Lịch sử của virus Zika

• 1947: Các nhà khoa học phát hiện virus Zika từ một con khỉ nâu tại một khu rừng của Uganda.

• 1952: trường hợp người nhiễm Zika đầu tiên được phát hiện tại Uganda và Tanzania.

• 1960-1980: Zika phát hiện trong muỗi và khỉ ở nhiều quốc gia châu Phi.

• 1969-1983: Zika được tìm thấy ở vùng xích đạo châu Á, bao gồm Ấn Độ, Indonesia, Malaysia và Pakistan.

• 2007: Zika lây lan ở châu Phi và châu Á, gây ra những ổ dịch lớn đầu tiên.

• 2012: Hai loài khác nhau của virus được phát hiện ở châu Phi và châu Á.

• Ngày 02 tháng 3 năm 2015: Brazil báo cáo một dịch bệnh đặc trưng nghi ngờ gây ra bởi virus Zika.

• Ngày 29 tháng 4 năm 2015: mẫu bệnh phẩm Brazil thử nghiệm dương tính với visus Zika.

• Ngày 17 tháng 7 năm 2015: Brazil báo cáo phát hiện các rối loạn thần kinh ở trẻ sơ sinh gắn liền với tiền sử người mẹ nhiễm Zika.

• Ngày 30 tháng 10 năm 2015: Brazil báo cáo sự gia tăng bất thường trong các trường hợp đầu nhỏ trong số trẻ sơ sinh.

• Ngày 11 tháng 11 năm 2015: Brazil tuyên bố tình trạng y tế khẩn cấp trên toàn quốc gia.

• 2015-2016: Nhiều nước ở châu Mỹ Latin báo cáo dịch Zika.

• 01 Tháng 2 2016: Tổ chức Y tế Thế giới tuyên bố tình trạng khẩn cấp y tế trên nhiều quốc gia.

• 05 tháng 4 năm 2016: Bộ Y tế Việt Nam xác nhận 2 ca nhiễm virus Zika đầu tiên trên đất nước mình.

3. Các con đường lây truyền virus Zika

Virus Zika lây truyền chủ yếu từ muỗi sang người. Cụ thể, đó là các chủng muỗi Aedes bao gồm: A. africanus, A. aegypti, A. vitattus, A. furcifer, A. apicoargenteus, và A. luteocephalus. Khi muỗi hút máu người hay động vật bị nhiễm virus Zika, virus sẽ nhân lên trong cơ thể muỗi và ủ bệnh sau 10 ngày có thể gây truyền virus cho người hoặc động vật khác.

Một cá thể muỗi nhiễm virus Zika có thể truyền virus cho các thế hệ muỗi con cháu. ARN của virus Zika cũng đã được phát hiện trong máu, nước tiểu, tinh dịch, dịch não tủy, nước ối và sữa của các bệnh nhân nhiễm virus Zika.

Zika lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes

Virus Zika có thể lây qua đường tình dục. Đây là thông tin đã được xác nhận chính thức. Theo CDC, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, virus Zika có thể tồn tại trong tinh dịch của nam giới 10 tuần sau khi bệnh khởi phát.

Vì vậy, CDC khuyến cáo những người đàn ông sống hoặc du lịch tới khu vực bị ảnh hưởng bởi virus Zika nên tránh sinh hoạt tình dục, hoặc sử dụng các biện pháp phòng tránh như bao cao su, đặc biệt với phụ nữ mang thai để bảo vệ thai nhi.

Bên cạnh đó, virus Zika có thể lây truyền qua đường máu nhưng không phải phổ biến. Tuy nhiên việc hiến máu và truyền máu cần được tuân thủ các quy trình chuẩn để đảm bảo an toàn.

Mặc dù đã phát hiện ARN của virus Zika trong sữa nhưng chưa có bằng chứng virus Zika lây truyền qua đường sữa mẹ. Các chuyên gia vì vậy không có khuyến cáo kiêng cho con bú trong khi mẹ nghi ngờ hoặc xác định bị nhiễm virus Zika.

4. Triệu chứng và chẩn đoán

Theo bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, thời gian ủ bệnh Zika khoảng 2-12 ngày sau khi bị muỗi đốt. Khoảng 75-80% số bệnh nhân bị nhiễm virus Zika không có biểu hiện lâm sàng.

Bác sĩ Cấp cho biết, những người cần xét nghiệm để phát hiện virus Zika trước hết là người bệnh cư trú hoặc đi du lịch tới khu có lưu hành dịch Zika trong vòng hai tuần trước khi khởi phát bệnh và có ít nhất 2 trong số các triệu chứng lâm sàng.

Triệu chứng để nhận biết Zika:

- Sốt nhẹ 37,8-38,5 độ C, mệt mỏi, mọc ban rát sẩn trên da, đau các khớp nhỏ ở bàn tay và bàn chân.

- Viêm xung huyết kết mạc, đau cơ, nhức đầu, đau hố mắt, và suy nhược.

- Một số ít bệnh nhân có thể có đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, loét niêm mạc hoặc ngứa.

Chẩn đoán xác định khi bệnh nhân nghi ngờ, có các xét nghiệm khẳng định căn nguyên như RT-PCR Zika virus dương tính, hay phản ứng huyết thanh (IgM) dương tính và có hiệu giá kháng thể cao gấp từ 4 lần trở lên so với hiệu giá kháng thể trung hòa virus Dengue tại cùng thời điểm.

5. Virus Zika nguy hiểm như thế nào?

Như đã nói, phần lớn các ca nhiễm Zika chỉ gây ra những triệu chứng nhẹ như sốt, mẩn đỏ, ngứa, đau cơ, khớp và viêm mắt. Người bệnh thường có thể tự hồi phục trong 2-7 ngày và hiếm khi cần nhập viện. Trường hợp tử vong do Zika là cực kỳ hiếm.

Vậy tại sao Zika lại được đánh giá là nguy hiểm? Thật không may, virus Zika ảnh hưởng cực kỳ xấu đến đối tượng là phụ nữ mang thai và đứa bé. Phụ nữ mang thai bị nhiễm virus Zika thì nhiều khả năng, đứa bé sinh ra bị tật đầu nhỏ, tình trạng mà đầu trẻ em bị dị dạng và não bộ phát triển không đầy đủ.

Tháng 4/2015, Zika được cho là nguyên nhân gây ra bệnh teo não ở 4000 trẻ sơ sinh tại Brazil. Dịch bệnh tiếp tục lan rộng sang Trung, Nam Mỹ và vùng Caribbean. Hiện tại, các trường hợp nhiễm virus khác đã được phát hiện tại nhiều nước khác trên thế giới thông qua những người du lịch tại các vùng có dịch.

Virus Zika nguy hiểm vì nó gây ra dị tật đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh

Bên cạnh đó, một biến chứng nguy hiểm thường gặp khác liên quan đến Zika là hội chứng Guillain-Barré. Đây là một bệnh tự miễn dịch, xảy ra khi hệ miễn dịch quay lại tấn công các tế bào thần kinh dẫn đến giảm khả năng vận động và thậm chí tê liệt.

Hai phần ba số bệnh nhân mắc hội chứng Guillain-Barré mất khả năng đi lại, 25% phải thở máy vì suy yếu cơ hô hấp. Bệnh có khả năng chữa khỏi một phần hoặc toàn bộ, nhưng có đến 20% bệnh nhân không thể hổi phục sau 6 tháng.

Ngày 05 tháng 2, cơ quan y tế Colombia thông báo rằng ba người đã bị nhiễm Zika đã chết sau khi phát triển hội chứng Guillain-Barré. Đây chính là nguyên nhân gây tử vong chính của Zika, tuy nhiên, như đã nói điều này vẫn rất hiếm.

6. Phương pháp điều trị

Cho tới thời điểm hiện tại, chưa có thuốc chủng ngừa hay phương pháp trị liệu y học nào giành riêng cho virus Zika. Tuy nhiên, WHO và CDC đề nghị người bệnh nhiễm Zika không nên hoang mang và lo lắng thái quá.

Họ nên nghỉ ngơi, uống nhiều nước và dùng acetaminophen để giảm sốt và đau. CDC đề nghị các bệnh nhân nhiễm bệnh tránh để muỗi đốt vì “virus Zika có thể thấy trong máu và lây truyền từ người bị nhiễm bệnh qua người khác bằng cách bị muỗi đốt”.

Bên cạnh đó, người bệnh cần theo dõi các biểu hiện yếu, liệt cơ sau khi bị bệnh để phát hiện, xử trí sớm hội chứng Gulain-Barre nếu có.

7. Làm gì để phòng tránh Zika

Hạn chế bị muỗi đốt là cách tốt nhất đề phòng tránh Zika

Do chưa có vắc xin phòng bệnh nên cách duy nhất chủ yếu là hạn chế đi đến vùng lưu hành dịch Zika. Các cá nhân trong vùng dịch áp dụng các biện pháp hạn chế muỗi đốt như: Mặc quần áo kín, sáng màu, dùng các thuốc xua đuổi côn trùng, nằm màn.

Tại vùng có dịch cần triển khai các biện pháp diện muỗi như: Đảm bảo vệ sinh môi trường, loại bỏ các vật dụng đọng nước như các mảnh vỡ, lốp xe, vỏ lon, vũng nước đọng. Đậy kín các chum, bể hoặc thả cá diệt loăng quăng, diệt muỗi bằng bẫy, vợt,...

Cần sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục với người bị nhiễm hoặc nghi nhiễm virus Zika.

Những người phụ nữ được chẩn đoán với virus Zika nên chờ 8 tuần trước khi quyết định có mang, theo thông báo của chính quyền Hoa Kỳ. Báo cáo cũng chỉ ra rằng trong thời gian 6 tháng kể từ khi phát hiện những triệu chứng bệnh, đàn ông không nên quan hệ tình dục mà không có các biện pháp an toàn. Mặc dù các nhà khoa học vẫn chưa đưa ra kết quả chính xác về việc liệu virus Zika có gây những dị tật sinh hay không, những biện pháp trên là cách tối ưu để giảm thiểu những hậu quả không mong muốn.

Tổng hợp