Điều gì sẽ xảy ra nếu các loài động vật đều thông minh như chúng ta?

Trong tiểu thuyết Hành tinh Khỉ "Planet of the Apes", nhân vật chính nhận thấy mình đang ở trong một thế giới, nơi những loài linh trưởng siêu thông minh đang thống trị, còn loài người lại đang là nô lệ của chúng. Nhưng nếu bạn để trí tưởng tượng của mình bay cao hơn giới hạn của series phim này, và mở rộng cho tất cả các loài thì sao. Liệu sẽ thế nào khi tất cả các loài trên Trái Đất đều có trí tuệ như con người? Điều gì sẽ xảy ra khi mọi loài động vật trên hành tinh đột nhiên thức dậy với lý trí và khả năng tự nhận thức?

Lúc này liệu một loài sinh vật sẽ thống trị tất cả, như loài người chúng ta hiện tại, hay các loài vật sẽ cùng tồn tại, cùng chung sống hòa bình? Đây chắc chắn là một thí nghiệm tưởng tượng vô lý – nó chắc chắn là không thể - nhưng khám phá câu trả lời cho câu hỏi này có thể tiết lộ những sự thật về bản tính tự nhiên của con người và nơi chúng ta sống, khi các loài khác thống trị hành tinh này.

Đó không phải là điều tốt

Thật không may, câu trả lời cho giả định này không đẹp như ý ta muốn. “Sự hỗn loạn sẽ là từ đơn giản nhất để nói về những gì sẽ xảy ra.” Innes Cuthill, một nhà sinh thái học hành vi tại Đại học Bristol cho biết. “Chúng ta nên chắc chắn rằng trí thông minh không phải là điều tốt.”

“Lúc đó, tất cả các loài sẽ chém giết lẫn nhau.” Ông Robin Dunbar, một nhà tâm lý học tiến hóa tại Đại học Oxford, cho biết thêm. “Con người vốn không nổi tiếng về hòa bình khi gặp gỡ những người hoàn toàn mới.”

Josep Call, một nhà tâm lý học so sánh tại Đại học Saint Andrew cũng đồng ý với điều đó. “Nếu bạn nhìn vào lịch sử loài người, bạn sẽ hiểu tại sao tôi rất bi quan về yêu cầu chỉ muốn làm bạn.” Ông cho biết. “Có lẽ hiện giờ chúng ta đã tốt hơn một chút so với quá khứ, nhưng nếu bạn nhìn rộng ra toàn thế giới, bạn sẽ thấy điều này không hoàn toàn đúng như vậy nữa.”

Hình ảnh trong Chiến tranh thế giới lần thứ Hai.

Nếu bạn nhìn vào danh sách dài những loài động vật, cũng như bản thân một số tộc người đã bị chúng ta hủy diệt, bạn sẽ thấy không có lý do gì để cho rằng chúng ta hay bất kỳ loài động vật có trí tuệ cao nào sẽ hành xử khác đi so với quá khứ. Ngay cả hiện tại, nguy cơ cho Thế chiến lần thứ ba luôn hiện hữu trong mỗi sự kiện lớn của thế giới. “Chúng ta thường phản ứng rất tiêu cực và hung hãn với những người lạ và với các mối đe dọa.” Ông Cuthill cho biết.

Ai sẽ là người chiến thắng?

Vậy nếu một cuộc chiến nổ ra, ai sẽ là người chiến thắng? Tất nhiên, nhiều loài sẽ chẳng có nổi một cơ hội. Ví dụ, động vật ăn cỏ, chúng dành phần lớn thời gian để ăn cỏ nhằm có đủ năng lượng để hoạt động. Điều này sẽ giới hạn thời gian để chúng có thể đầu tư cho việc giao tiếp, chế tạo công cụ, các công trình văn hóa hoặc tham gia vào chiến trận.

Còn những loài tiêu thụ protein, rõ ràng chúng sẽ có lợi thế hơn. Tuy nhiên, có lẽ ta nên xếp cá mập, cá heo và cá voi ăn thịt vào nhóm khác, vì chúng chỉ giới hạn hoạt động của mình dưới đại dương. (Dù rằng chúng hoàn toàn có thể trở thành những kẻ thống trị thế giới dưới nước). Điều tương tự cũng xảy ra với các loài động vật khác vốn chỉ có thể sống sót trong một số môi trường riêng biệt – như đầm lầy, các tán rừng nhiệt đới, sa mạc – những loài này sẽ không thể thống trị thế giới do sự phụ thuộc của chúng vào môi trường xung quanh.

Tuy nhiên, với những động vật săn mồi cỡ lớn như sư tử, hổ, gấu, chó sói hay thậm chí những loài không phải động vật săn mồi như voi và tê giác, chúng hoàn toàn có thể tiến xa hơn. Trong ngắn hạn, chúng có thể trở thành mối nguy lớn nhất cho sự thống trị của chúng ta. Khi chúng ta phải ở trần giữa các thảo nguyên mênh mông hay khu rừng rậm rạp, những loài thú săn mồi này chắc chắn sẽ đánh bại chúng ta.

Nhưng nếu xét đến việc sở hữu những vũ khí hiện đại của con người, cùng sự vượt xa về số lượng so với các loài thú săn mồi cỡ lớn khác, mọi việc sẽ hoàn toàn khác. Trí thông minh mới xuất hiện cùng khả năng chiến thuật tốt hơn của những sinh vật này, sẽ chỉ cho phép chúng có thêm chút ít thời gian trước khi bị con người hủy diệt hoàn toàn. (Trên thực tế, hiện thời chúng ta đã sẵn sàng làm như vậy với rất nhiều loài).

Theo Alex Kacelnik, một nhà sinh thái học hành vi tại Đại học Oxford cho biết, “Cuối cùng, tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ đánh bại chúng trên chiến trường. Chúng ta sẽ chiến thắng.”

Đối thủ hùng mạnh với loài người

Nhưng vẫn còn một loài ăn thịt ghê gớm nhất mà chúng ta chưa xét đến, một đối thủ cạnh tranh thực sự với chúng ta: những loài linh trưởng gần gũi nhất với chúng ta. Như Cuthill chỉ ra, những loài linh trưởng này, với nhiều đặc điểm sinh lý tương tự chúng ta, cũng sẽ dễ dàng sử dụng những công nghệ đã giúp chúng ta tiến xa được đến ngày hôm nay. (Cũng tương tự như một số hình ảnh trong bộ phim Dawn of the Planet of the Apes mà nhiều người có thể đã xem).

Tinh tinh, đười ươi, tinh tinh bonobo và khỉ đột có thể truy cập vào máy tính của chúng ta, cũng như sử dụng súng ống hay vũ khí của chúng ta, trong khi chúng lại được thừa hưởng những lợi thế về thể lực khỏe mạnh hơn và nhanh nhẹn hơn so với con người chúng ta. Chúng cũng có thể nhanh chóng tạo ra những công nghệ cho riêng chúng bằng cách kết hợp với công cụ của loài người với mục đích sử dụng riêng của chúng.

Nhưng để làm được các điều này, điểm mấu chốt là những loài linh trưởng đó phải xâm nhập được vào những kiến thức đã tích lũy qua hàng ngàn năm của chúng ta, bao gồm việc sử dụng các công nghệ như thế nào, làm thế nào để tham chiến một cách hiệu quả, cũng như hiểu chúng ta – những kẻ thù – như thế nào, và còn nhiều điều khác nữa.

Khai thác khối kiến thức đó để sử dụng cho mục đích của riêng chúng sẽ là chìa khóa cho sự thống trị của chúng, nhưng dường như chúng sẽ khó có thể kịp làm được điều này trước khi chúng ta đánh gục chúng. “Nếu chúng có được tất cả kiến thức này, chúng ta sẽ có một trận đấu ngang tài ngang sức giữa con người và các loài linh trưởng.” Ông Call cho biết. “Nếu không, ngay cả khi chúng là một đối thủ rất mạnh, chúng cũng sẽ không thể trở thành loài thống trị.”

Cho dù vậy, với đủ thời gian, khả năng thích nghi nhanh chóng với các môi trường và hoàn cảnh thay đổi có thể mới là vũ khí mạnh nhất trong việc trở thành loài thống trị thế giới. Quả thật, đây là một trong những kỹ năng quan trọng nhất của con người để xâm chiếm Trái Đất.

Cho dù con người tiến hóa từ những cánh đồng cỏ ấm áp, nhưng chúng ta đã nhanh chóng tìm ra nhiều cách để sống ở những môi trường khác biệt đáng kể so với nơi ở ban đầu của chúng ta, từ đỉnh núi cao cho đến những vùng đất lãnh nguyên (cánh đồng rêu). Điều này còn được xem như khả năng để tránh bị phát hiện.

Thứ đáng sợ nhất lại là thứ nhỏ bé nhất

Trong khi đó, vẫn còn một loài sinh vật khác có thể cạnh tranh ngôi vị thống trị này, đó là các loài vi khuẩn và vi trùng trên Trái Đất, những sinh vật vốn đã rất phổ biến vào thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, vi khuẩn không có hệ thần kinh, vì vậy ý tưởng cho rằng chúng sẽ đột nhiên trở nên thông minh, cũng như trở thành đối thủ của chúng ta, có vẻ quá xa vời.

Vì vậy, nếu xét đến sự phổ biến của chúng trên Trái Đất, việc chúng không có trí thông minh có thể lại là điều may mắn cho loài người chúng ta. “Vi khuẩn đã có mặt ở khắp mọi nơi, cả ở bên trong cơ thể chúng ta.” Ông Call cho biết. “Chúng sẽ là một đối thủ rất rất đáng sợ.”

“Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu sinh vật nhỏ bé nào đó giành chiến thắng.” Ông Dunbar cũng đồng ý với điều đó. “Tôi cho rằng chúng ta dường như sẽ trở thành con mồi cho những hình thức sinh vật nguyên thủy hơn, như vi khuẩn và virus.”

“Con người sẽ gặp rắc rối lớn nếu chúng ta phải chiến đấu với những vi khuẩn thông minh, đặc biệt là những vi khuẩn có khả năng gây hại lớn.” Ông Call cho biết. “Vấn đề là chúng ta sẽ không thể loại bỏ chúng hoàn toàn, bởi vì về cơ bản chúng lại rất cần thiết cho sự sống của chúng ta.”

Liệu Trái đất có khác đi so với hiện nay?

Tuy nhiên, ngay cả khi con người bị tiêu diệt hết, những cuộc xung đột này có thể còn trở nên gay gắt hơn. Không có lý do gì để tin rằng, bất kỳ loài vật nào với trí thông minh tương đương với loài Homo Sapien (người thông minh) sẽ trở nên khác biệt với bản thân chúng ta trong việc khám phá các chủng loài và các vùng tài nguyên khác.

Tương tự như vậy, những cuộc xung đột trong nội bộ các loài cũng sẽ diễn ra. “Hãy nhớ rằng các loài động vật không giải quyết vấn đề vì lợi ích của cả loài.” Ông Kacelnik cho biết. “Chúng cạnh tranh bên trong mỗi loài vì lợi ích cho chủng loại riêng, văn hóa riêng và nhóm gia đình riêng của chúng.”

Như đã nói ở trên, việc cho tất cả các loài một trí thông minh ngang bằng loài người sẽ dẫn đến một kết thúc tồi tệ cho hầu hết mọi sinh vật. Khi các loài bị hủy diệt, cả hệ sinh thái sẽ sụp đổ, và chỉ còn lại những kẻ sống sót bền bỉ nhất – vi khuẩn, những con gián và có lẽ những con chuột – thống lĩnh Trái Đất. Cho dù vậy, sau đó thế giới cũng không thể vì thế mà trở thành một thiên đường bình yên. Như ông Cuthill đã nói, bất kỳ loài nào còn tồn tại được, cũng sẽ “làm cả hành tinh này rối tung lên như những gì chúng ta đang làm.”

“Tôi không thấy có bất cứ lý do gì để cho rằng, các loài sinh vật khác sẽ vị tha hơn chúng ta.” Ông cho biết. “Sự cân bằng của tự nhiên mà chúng ta chỉ có thể xuất hiện khi có sự cân bằng về quyền lực.”

Tham khảo BBC