Hiện thực tàn khốc trong ngành xe điện: Hiếm có công ty nào thực sự sản xuất được xe, có doanh nghiệp vốn cạn là phải dừng hoạt động

Tờ Bloomberg mở đầu bài viết với nhận định rằng, đã đến lúc các nhà đầu tư phải đối mặt với thực tế về các startup xe điện. Nhưng điều khiến cổ phiếu giảm có ý nghĩa như thế nào với các nhà sản xuất xe điện trước đây từng gọi vốn dễ, được thổi phồng, gây bão thị trường trong năm vừa qua?

Cổ phiếu của những công ty xe điện niêm yết từ sàn New York tới những công ty Trung Quốc như Nio, Xpeng và Li Auto đến các đối thủ Mỹ như Rivian Automotive và Lordstown Motor đã đánh mất ánh hào quang trong những tuần gần đây. Tình hình tồi tệ hơn khi lãi suất tăng và tâm lý nhà đầu tư thay đổi. Hóa ra, làm một chiếc xe của tương lai đang rất được ưa thích không hề đơn giản.

Mọi chuyện càng trở nên khó khăn hơn nữa khi chi phí sản xuất xe ô tô đang tăng lên. Các nhà sản xuất không thể tìm được linh kiện và doanh số bán hàng không gây được ấn tượng. Thêm các áp lực khác, những công ty Trung Quốc đang niêm yết tại Mỹ phải hứng chịu những khó khăn khi mà xung đột giữa Washington và Bắc Kinh xảy ra.

Cho tới giờ, việc huy động vốn vẫn là phần dễ dàng. Các nhà đầu tư vội vàng kiểm tra danh mục đầu tư vào nhóm các công ty ESG (thuật ngữ viết tắt của cụm từ Environmental, Social và corporate Governance - chỉ nhóm các yếu tố Môi trường, Xã hội và Quản trị công ty). Họ vẫn vui vẻ rót vốn cho bất cứ công ty nào nghe có vẻ có tính công nghệ và xanh. Nhưng, họ đã bỏ qua những yêu cầu cơ bản của một công ty sản xuất: Liệu họ có thể thực sự tạo ra sản phẩm? Và chúng có được sản xuất ở quy mô lớn không? Họ có thể sẽ làm nhanh như thế nào từ khâu đưa ra nguyên mẫu đến sản xuất hàng loạt.

Nhiều nhà sản xuất xe điện mới luôn tự hào với tất cả các loại trí thông minh nhân tạo và hệ thống lái xe thông minh mà họ có. Tuy nhiên, họ vẫn cần phải phụ thuộc các linh kiện từ những công ty khác, đặc biệt là những linh kiện quan trọng như pin. Họ cũng phải đặt ra dự đoán sản lượng lớn, dựa trên nhu cầu không giới hạn của người tiêu dùng cũng như nhu cầu không thể tránh được của chính công ty với những áp lực về yêu cầu pháp lý và khí thải. Kết quả là nhiều công ty phải thực hiện theo mô hình thuê ngoài sản xuất các linh kiện xe.

Hầu hết các nhà đầu tư đều thích hùng biện. Hiện tại, việc thu hút vốn đang trở nên khó khăn hơn khi mà lãi suất tăng. Các nhà đầu tư sẽ sớm buộc phải đối mặt với một thực tế khác: Vấn đề về sản xuất và sản lượng. Không chỉ là khả năng kiếm được nhiều vốn, để dùng được số vốn đó tốt, cần phải nói xa hơn về những thứ như một chiếc xe đẹp, hệ thống phần mềm trên xe. Trong khi đó, dù các khách hàng hiện đang rất thích mua xe EV nhưng nguồn cung bấp bênh và giá cao gây rủi ro tới nhu cầu. Giá trung bình của một chiếc EV mới tại Mỹ là 65.000 USD theo ước tính của Kelley Blue Book.

Rào cản gia nhập cũng đang tăng. Các công ty xe điện và pin không thể sản xuất hay cho thấy được một sản phẩm khả thi sẽ bị bỏ lại phía sau, ngược lại họ có thể sống sót.

Những công ty đang gặp khó khăn như Lordstown gần đây đã bán nhà máy của họ cho Foxconn với giá 230 triệu USD để huy động tiền. Công ty cũng nói rằng khả năng duy trì kinh doanh hiện phụ thuộc vào việc sẽ nhận được nhiều vốn hơn hay không. Đầu tháng này, Lordstown đã ký một thỏa thuận liên doanh với nhà lắp ráp để sản xuất xe. Khi IPO gần 2 năm trước, họ đã hy vọng sản xuất được 2.000 – 32.000 chiếc 1 năm. Hiện, kế hoạch này khiêm tốn hơn rất nhiều, chỉ 500 chiếc.

Chưa kể đến việc, một thỏa thuận sản xuất cũng sẽ không nhất thiết tăng tốc quá trình sản xuất. Foxconn cũng đã hợp tác với đối thủ cạnh tranh của Lordstown là Fisker để sản xuất xe. Trước đó, Fisker cũng đã đạt được thỏa thuận với một nhà sản xuất hợp đồng lớn khác là Magna International. Tuy nhiên, dù với những ưu điểm đó, công ty chỉ dự kiến có thể đi vào sản xuất xe vào cuối năm nay.

Trong hồ sơ IPO của Fisker, một trong những yếu tố rủi ro được tuyên bố là "mô hình kinh doanh của công ty phụ thuộc vào sản xuất thuê ngoài với những nhà sản xuất hợp đồng lớn". Thực tế, công ty xe điện này thậm chí đã tuyên bố rõ ràng rằng "các nhà đầu tư không nên đặt sự phụ thuộc quá mức vào các tuyên bố của Fisker về kế hoạch sản xuất hoặc tính khả thi của chúng trong khung thời gian dự kiến, hoặc cả hai".

Tuy nhiên, các nhà đầu tư dường như vẫn tự tin. Xe điện sắp được đưa ra khỏi dây chuyền sản xuất. Lý do là bởi dịch bệnh Covid-19 hay chuỗi cung ứng và vấn đề địa lý, thực tế là không có nhiều xe điện trên đường vào năm 2022.

Ngay cả các công ty xe điện được chống lưng vốn và hỗ trợ chính sách tốt vẫn không dễ dàng tiến hành mọi việc. Hiện, tất cả chỉ xoay quanh vấn đề tăng tốc sản xuất và doanh số. Nio, Xpeng và Li Auto hiện đang sản xuất chỉ vài nghìn chiếc mỗi tháng. Ở đâu đó trên thế giới, Lucid – công ty được chống lưng bởi Quỹ đầu tư nước ngoài của Ả rập Saudi đã ký được một hợp đồng mua bán với chính phủ lên tới 100.000 xe. Nhưng, bây giờ họ mới đang thiết lập cơ sở sản xuất tại đây.

Các công ty xe điện hiển nhiên sẽ còn đối mặt với nhiều khó khăn gia tăng và rõ ràng sẽ rất tốt nếu họ có một kế hoạch táo bạo. Nhưng ai đó phải chắc chắn rằng họ đang thực hiện những lời hứa đó. Mối nguy hiểm bây giờ là sự cường điệu đang dần biến mất, ảnh hưởng tới nhu cầu khi người tiêu dùng bắt đầu từ bỏ hy vọng. Trong trường hợp đó, mọi chuyện sẽ kết thúc ở nơi chúng ta bắt đầu. Các nhà đầu tư cần phải bỏ qua những lời hứa trước đây và gây áp lực cho các nhà sản xuất để sản xuất - ở quy mô lớn, sớm nhất có thể.