Hóa ra chính DeepSeek là thủ phạm khiến Meta nổi giận, phải phát động cuộc chiến cướp giật nhân tài AI lớn nhất trong lịch sử

Cuộc chiến tranh nhân tài AI lớn nhất trong lịch sử Silicon Valley đã bắt đầu với một cú sốc bất ngờ từ phía Trung Quốc. Tháng 1 năm 2025, khi startup DeepSeek ra mắt mô hình R1 với phương pháp mixture-of-experts hoàn toàn mới, Mark Zuckerberg và đội ngũ Meta đã bị bắt quả tang trong tình trạng không chuẩn bị. Điều khiến họ hoảng sợ không chỉ là sự xuất hiện bất ngờ của đối thủ mà còn là thực tế rằng công nghệ của DeepSeek có vẻ rẻ hơn nhiều để huấn luyện và vận hành so với các mô hình dense truyền thống.

Phản ứng đầu tiên của Meta là sự phấn khích. Các lãnh đạo công ty tin rằng họ đã tìm thấy một đường tắt để vượt qua OpenAI và các đối thủ khác. Họ vội vàng bắt tay vào việc áp dụng kiến trúc MoE của DeepSeek cho mô hình Llama 4 của mình, hy vọng sẽ tạo ra một bước đột phá trong cuộc đua AI. Tuy nhiên, sự vội vàng này đã dẫn đến một thất bại thảm hại mà chính ông Zuckerberg cũng không thể lường trước được.

Khi Llama 4 được ra mắt, phản ứng từ cộng đồng developers hoàn toàn trái ngược với kỳ vọng. Thay vì chào đón một bước tiến mới, họ phát hiện ra rằng mô hình mới khó tùy chỉnh và tích hợp hơn nhiều so với Llama 3. Điều tệ hại hơn, nhiều developers thậm chí còn quay lại sử dụng phiên bản cũ, cho thấy sự thất bại hoàn toàn trong chiến lược sao chép của Meta. Sự kiện này không chỉ là một thất bại về mặt kỹ thuật mà còn gây ra những tranh cãi về việc Meta có thao túng các bài kiểm tra benchmark của ngành hay không.

Thất bại của Llama 4 đã trở thành giọt nước tràn ly khiến Mark Zuckerberg mất hoàn toàn niềm tin vào đội ngũ AI tạo sinh hiện tại của công ty. Ông nhận ra rằng việc chỉ sao chép công nghệ của người khác sẽ không bao giờ giúp Meta dẫn đầu cuộc đua AI. Thay vào đó, ông quyết định thực hiện một cuộc đại phẫu toàn diện cho chiến lược AI của công ty thông qua việc thành lập một phòng thí nghiệm bí mật mang tên Superintelligence Lab.

Đây không phải là một bộ phận thông thường mà là một "dự án Manhattan" của Meta trong lĩnh vực AI. Phòng thí nghiệm này hoạt động hoàn toàn biệt lập tại trụ sở Menlo Park, nơi ông Zuckerberg cá nhân gặp gỡ từng người được tuyển mới khi họ gia nhập dự án được bảo vệ nghiêm ngặt này. Ông muốn tạo ra một môi trường giống như startup trong cấu trúc khổng lồ trị giá 1,8 nghìn tỷ USD của Meta, nơi những bộ óc xuất sắc nhất có thể làm việc mà không bị ràng buộc bởi bureaucracy của tập đoàn lớn.

Để dẫn dắt Superintelligence Lab, ông Zuckerberg đã thực hiện một loạt động thái táo bạo. Ông đầu tư 14,3 tỷ USD vào Scale AI để mang Alexandr Wang về làm Chief AI Officer, đồng thời chiêu mộ Nat Friedman, cựu CEO của GitHub, Daniel Gross từ Safe Superintelligence, và quan trọng nhất là Shengjia Zhao, đồng tạo ra ChatGPT, để làm Chief AI Scientist. Việc thu hút được Zhao từ OpenAI được coi là một chiến thắng quan trọng trong cuộc chiến tranh nhân tài đang diễn ra.

Tuy nhiên, đây chỉ là khởi đầu cho một chiến dịch tuyển dụng "điên cuồng" chưa từng có trong lịch sử công nghệ. Ông Zuckerberg bắt đầu lập danh sách các nhà nghiên cứu AI hàng đầu từ tháng 3 và tiến hành một cuộc tấn công toàn diện. Ông sử dụng những gói lương không tưởng để "cướp" khoảng 50 nhà nghiên cứu AI từ các đối thủ, bao gồm OpenAI, xAI, Tesla, Apple và Google. Sam Altman, CEO của OpenAI, đã tiết lộ rằng Meta đề xuất cho một số nhân viên của ông mức lương lên tới 100 triệu USD, trong khi báo cáo từ Wired cho biết ông Zuckerberg sẵn sàng trả 100 triệu USD cho năm đầu tiên và hơn 300 triệu USD trong bốn năm.

Mặc dù có những gói đề xuất đáng kinh ngạc như vậy, kết quả thu được lại khiêm tốn hơn nhiều so với kỳ vọng. Chỉ một phần nhỏ các nhà nghiên cứu nổi tiếng quyết định gia nhập Meta, cho thấy rằng tiền bạc không phải là yếu tố duy nhất quyết định sự lựa chọn của những bộ óc hàng đầu. Meta cũng thất bại trong việc mua lại hai startup được thành lập bởi các cựu lãnh đạo OpenAI là Safe Superintelligence và Thinking Machines Lab.

Trường hợp của Thinking Machines Lab đặc biệt đáng chú ý. Theo báo cáo từ Wired, Meta đã tiếp cận hơn chục nhân viên từ startup của Mira Murati, cựu CTO của OpenAI, với những đề xuất từ 200 triệu đến 1 tỷ USD. Tuy nhiên, Murati đã khẳng định một cách dứt khoát: "Cho đến nay tại Thinking Machines Lab, không một ai chấp nhận đề xuất." Sự từ chối này cho thấy rằng nhiều nhà nghiên cứu ưu tiên sự độc lập và cơ hội định hình tương lai AI từ đầu hơn là những khoản tiền khổng lồ từ các tập đoàn lớn.

Cuộc chiến tranh nhân tài này không chỉ giới hạn ở Meta. Microsoft đã "cướp" hai chục nhà nghiên cứu từ Google DeepMind, bao gồm những người đang làm việc trên mô hình Gemini. Trong khi đó, Google đã đóng một thỏa thuận 2,4 tỷ USD với WindSurf, thu hút CEO, nhân tài AI chủ chốt và công nghệ cốt lõi của họ, tương tự như những gì Meta đã làm với Scale AI.

Phản ứng từ các lãnh đạo ngành khác nhau rất nhiều. Demis Hassabis, CEO của DeepMind, coi đây là một động thái hợp lý của Meta trong nỗ lực bắt kịp các đối thủ. Tuy nhiên, Altman lại ít khoan dung hơn, ông đã so sánh các chiến thuật của Meta với những gì mafia thường làm. Sự tương phản này cho thấy mức độ căng thẳng và tranh cãi mà cuộc chiến tranh nhân tài này đã tạo ra trong cộng đồng AI.

Tham vọng của ông Zuckerberg vượt xa việc chỉ bắt kịp các đối thủ. Mục tiêu cuối cùng của ông là đạt được Superintelligence - một dạng AI vượt trội con người trong mọi lĩnh vực. Điều này bao gồm việc tích hợp AI tiên tiến vào các nền tảng xã hội của Meta để cung cấp đồng hành kỹ thuật số, tạo ra nội dung cá nhân hóa không giới hạn và nâng cao khả năng quảng cáo nhắm mục tiêu. Ông tin rằng việc tập hợp một đội ngũ tinh hoa là điều cần thiết để duy trì vị thế của Meta như một nền tảng xã hội và quảng cáo hàng đầu.

Triết lý tuyển dụng của ông Zuckerberg rất rõ ràng: "Bạn thực sự muốn nhóm nhỏ nhất có thể nắm được toàn bộ vấn đề trong đầu. Vì vậy có phần thưởng tuyệt đối cho những người giỏi nhất và tài năng nhất." Đây chính là lý do tại sao ông sẵn sàng chi những khoản tiền khổng lồ để thu hút những bộ óc hàng đầu, ngay cả khi điều này gây ra sự hoài nghi từ phía các nhà đầu tư.

Thực tế, Meta đang đối mặt với áp lực đáng kể từ Wall Street. Khi công ty báo cáo kết quả quý hai, các nhà phân tích dự đoán tăng trưởng doanh thu chậm nhất trong bảy quý với mức 14,7% lên 44,80 tỷ USD, trong khi tăng trưởng lợi nhuận chậm lại còn 11,5% do chi phí hoạt động tăng gần 9%. BNP Paribas ước tính rằng cuộc tuyển dụng cho Superintelligence Lab có thể làm tăng thêm 1,5 đến 3,5 tỷ USD chi phí nghiên cứu hàng năm, trong khi Meta đã tăng dự báo chi tiêu vốn lên 10% đạt mức 64-72 tỷ USD cho năm 2025.

Mặc dù vậy, ông Zuckerberg vẫn tự tin rằng cược này sẽ thành công. Ông khẳng định với The Information rằng "mô hình kinh doanh rất mạnh mẽ tạo ra rất nhiều vốn" của Meta có thể hỗ trợ hàng trăm tỷ USD đầu tư vào hạ tầng và nhân tài. Thách thức hiện tại là thuyết phục Wall Street rằng dự án Manhattan bí mật này sẽ mang lại bước đột phá AI mà Meta đang cần.

Nguyễn Hải (Tổng Hợp)