Internet of Beings: Giấc mơ số hóa cơ thể con người để chăm sóc sức khỏe hay cơn ác mộng mất nhân tính

Hơn nửa thế kỷ trước, bộ phim Fantastic Voyage từng khiến khán giả choáng ngợp khi tưởng tượng một con tàu được thu nhỏ đến mức có thể đi lại giữa các mạch máu để cứu sống một phi hành gia. Khi ấy, ý tưởng này chỉ dừng lại ở ranh giới giữa khoa học và trí tưởng tượng.

Thế nhưng bước tiến công nghệ hiện nay đang đưa giả tưởng đó tiến sát thực tế hơn bao giờ hết, với sự ra đời của khái niệm “Internet of Beings (IoB) - một khái niệm mở rộng của Internet vạn vật (IoT)”. Đây được xem là giai đoạn phát triển thứ ba của internet, sau khi nó kết nối máy tính rồi mở rộng sang vạn vật. Lần này, đối tượng kết nối có thể chính là cơ thể người.

Tại hội nghị Prototypes for Humanity ở Dubai, các nhà khoa học nhận định việc đưa những cảm biến siêu nhỏ vào cơ thể để theo dõi và trao đổi dữ liệu với hệ thống bên ngoài đang trở nên khả thi.

Nếu trước đây internet chủ yếu hoạt động bên ngoài con người, thì nay ranh giới ấy dần bị xóa nhòa. Giấc mơ số hóa cơ thể mang theo hai mặt: một mặt là triển vọng cải tổ y học, mặt còn lại là nỗi lo đánh mất tính người.

Mọi cuộc tranh luận về tương lai công nghệ này đều bắt đầu từ lợi ích đầu tiên và rõ ràng nhất: khả năng giám sát sức khỏe liên tục. Hệ thống cảm biến cấy bên trong cơ thể có thể thu thập dữ liệu theo từng giây, từ đó phát hiện dấu hiệu bất thường trước khi bệnh kịp hình thành.

Thay vì đợi bệnh tiến triển rồi mới điều trị bằng những biện pháp tốn kém, công nghệ này cho phép con người phòng ngừa từ sớm bằng những thay đổi rất nhỏ trong sinh hoạt thường ngày. Tính đến riêng tại Mỹ, 170.000 ca đau tim mỗi năm diễn ra trong âm thầm vì người bệnh không nhận ra triệu chứng. Một cảnh báo đúng lúc có thể cứu sống hàng trăm nghìn người.

Tuy nhiên, việc theo dõi chỉ là bước đầu. Những cảm biến thế hệ mới, được gọi chính xác hơn là robot sinh học còn có khả năng chủ động chữa trị. Nhờ thiết kế bằng vật liệu giống gel, chúng có thể hòa hợp với môi trường bên trong cơ thể, phát hiện nguy cơ và tự động giải phóng thuốc.

Viễn cảnh những liều aspirin siêu nhỏ được kích hoạt đúng lúc hay vaccine được bật lên khi virus tấn công đang trở nên khả thi. Thậm chí, tiến bộ trong chỉnh sửa gene có thể giúp robot sinh học thực hiện các thao tác vi phẫu bằng cấu trúc protein như “chiếc kéo” thu nhỏ, sửa chữa ADN bị hư hại.

Thay đổi lớn thứ ba mà Internet of Beings mang lại là cuộc cách mạng trong cách nghiên cứu y học. Mô hình hiện nay dựa trên giả thuyết khoa học được xây dựng trước, rồi kiểm nghiệm qua thử nghiệm lâm sàng tốn kém. Nhưng trong tương lai, dữ liệu sẽ đi trước. Hàng tỷ thông tin thu thập từ cơ thể người sẽ hình thành mô hình về điều gì hiệu quả, rồi các nhà khoa học sẽ đi ngược lại để tìm hiểu cơ chế. Thuốc mới, phương pháp mới sẽ được phát triển nhanh hơn, rẻ hơn và chính xác hơn, phù hợp với từng cơ thể thay vì một tiêu chuẩn chung.

Cùng với đó, kỷ nguyên y học cá nhân hóa sẽ tiến xa hơn. Thay vì dùng liều thuốc cố định, mỗi người có thể nhận gợi ý điều chỉnh liều từng ngày tùy theo nhiệt độ cơ thể, giấc ngủ hay mức độ vận động. Dữ liệu khổng lồ từ đời sống tự nhiên của con người thậm chí có thể giúp phát hiện những mối liên hệ bất ngờ mà y học hiện nay chưa hình dung, như sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa não bộ và bàn chân hay nguyên nhân thật sự của những cơn đau đầu.

Việc nghiên cứu sẽ không còn tập trung vào các cơ quan rời rạc, mà xoay quanh những “bản sao số” mô phỏng toàn bộ sinh học của từng cá nhân. Những mô hình này, được cập nhật theo thời gian thực, có thể dự đoán phản ứng trước thuốc, thử nghiệm điều trị hoặc mô phỏng bệnh ngay từ giai đoạn chưa xuất hiện. Đây là bước thay đổi mang tính định nghĩa lại ngành khoa học sự sống.

Nhưng song hành với những viễn cảnh tươi sáng ấy là một nỗi lo không thể bỏ qua: liệu việc số hóa cơ thể có làm con người đánh mất bản chất của chính mình? Khi dữ liệu sinh học trở thành một phần của internet, rủi ro bảo mật không còn dừng ở đánh cắp thông tin, mà có thể mở ra khả năng can thiệp trực tiếp vào sức khỏe và sự sống con người. Những tranh luận đạo đức, pháp lý và xã hội vì thế trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Internet of Beings mang đến một cơ hội khổng lồ để cứu hệ thống y tế, cải thiện tuổi thọ và tạo ra nền y học hiệu quả, cá nhân hóa cho mọi đối tượng. Nhưng giống như chuyến thám hiểm trong Fantastic Voyage, hành trình này cũng đưa con người vào vùng đất chưa từng được khám phá - chính là bản thân mình.

Công nghệ mở ra cánh cửa mới, nhưng cách chúng ta bước qua cánh cửa ấy sẽ quyết định liệu giấc mơ y học trở thành hiện thực, hay biến thành một cuộc phiêu lưu mất kiểm soát.