Internet Việt Nam đang được bảo vệ như thế nào trước AI, lừa đảo và các cuộc tấn công vô hình?

Lừa đảo trực tuyến, deepfake và các hình thức tấn công dựa trên AI đang khiến nhiều người dùng mất dần niềm tin vào Internet. Nhưng theo các chuyên gia hạ tầng, những rủi ro lớn nhất của Internet không nằm ở nội dung hay ứng dụng, mà ở chính các lớp kỹ thuật nền móng giúp Internet vận hành mỗi ngày.

Tại Internet Day 2025, nhiều tham luận đã không đi theo hướng cảnh báo chung chung, mà tập trung vào một câu hỏi căn bản hơn: Internet có còn đủ an toàn và tin cậy để tiếp tục là nền tảng của kinh tế số hay không, khi các tầng hạ tầng lõi liên tục trở thành mục tiêu tấn công?

Theo ông Nguyễn Trường Giang, Quyền Giám đốc Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC), Internet không thuộc về một quốc gia hay một doanh nghiệp nào. Nó được vận hành theo mô hình đa bên, với sự tham gia của chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức kỹ thuật, cộng đồng người dùng và các diễn đàn chính sách quốc tế. Cách vận hành này giúp Internet tránh bị kiểm soát tập trung, nhưng cũng khiến bài toán an toàn trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

Internet thực chất là một hệ thống nhiều lớp, từ hạ tầng vật lý như cáp quang, trung tâm dữ liệu, đến hạ tầng kết nối, hạ tầng lõi, tài nguyên Internet và cuối cùng mới là các nền tảng, ứng dụng mà người dùng tiếp xúc hằng ngày. Chỉ cần một mắt xích ở phía dưới gặp sự cố, toàn bộ dịch vụ phía trên có thể bị gián đoạn dù không hề có dấu hiệu “bị hack” theo cách thông thường.

Thực tế này đã từng xảy ra không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu, khi nhiều sự cố Internet nghiêm trọng bắt nguồn từ lỗi định tuyến hoặc DNS. Theo thống kê của VNNIC, riêng trong năm 2023, Việt Nam ghi nhận hơn 1.000 sự cố liên quan đến tấn công và giả mạo định tuyến. Đây là dạng tấn công khó nhận biết nhất với người dùng, bởi họ vẫn truy cập đúng địa chỉ quen thuộc nhưng dữ liệu lại bị chuyển hướng sang hệ thống giả mạo.

Để xử lý rủi ro từ gốc, Việt Nam đã triển khai sớm các công nghệ bảo mật định tuyến như RPKI – giải pháp giúp xác thực đường đi của dữ liệu Internet. Nhờ đó, tỷ lệ áp dụng RPKI tại Việt Nam hiện đạt khoảng 97%, giúp giảm tới 84% số sự cố tấn công định tuyến so với trước đây, với mục tiêu đạt 100% trong vài năm tới.

Song song với định tuyến, hệ thống DNS quốc gia cũng được tăng cường bằng các giải pháp bảo mật như DNSSEC, Registry Lock và các cơ chế xác thực khác. Đây là những lớp bảo vệ “vô hình” nhưng đóng vai trò then chốt trong việc ngăn chặn lừa đảo dựa trên tên miền – hình thức đang gây ra rất nhiều thiệt hại cho người dùng và doanh nghiệp.

Một vấn đề khác được nhấn mạnh là an toàn danh tính số, đặc biệt với tên miền. Trong kỷ nguyên số, tên miền không chỉ là địa chỉ truy cập mà còn là danh tính của doanh nghiệp, tổ chức và dịch vụ. Khi tên miền bị giả mạo hoặc lợi dụng, niềm tin người dùng bị tổn hại ngay lập tức. VNNIC cho biết đang ứng dụng AI và machine learning để giám sát, phát hiện và làm sạch không gian tên miền, đồng thời triển khai các cơ chế xác thực chủ thể đăng ký. Hiện đã có khoảng 14.000 tên miền tại Việt Nam được bảo vệ bằng các giải pháp an toàn nâng cao.

Từ góc nhìn của các đơn vị quản lý hạ tầng, “niềm tin số” không thể được xây dựng bằng khẩu hiệu hay chiến dịch truyền thông. Nó chỉ hình thành khi Internet vận hành ổn định, an toàn từ những lớp kỹ thuật sâu nhất. Khi người dùng ngần ngại nhấp chuột và doanh nghiệp e dè đưa dữ liệu lên môi trường số, mọi mục tiêu lớn về kinh tế số đều trở nên mong manh.

Internet Day 2025 cho thấy một thông điệp rõ ràng: trong kỷ nguyên AI và công nghệ cao, Internet sẽ chỉ tiếp tục phát triển nếu nó vẫn là một hạ tầng đáng tin cậy – không phải ở bề mặt, mà từ chính phần gốc rễ mà phần lớn người dùng chưa từng nhìn thấy.