Khó tin, sinh vật bé nhỏ này lại đóng góp 6,45% sản lượng ngũ cốc toàn cầu: Việt Nam có hơn 170 loài

Sinh vật nhỏ bé đó chính là giun đất.

Một bài báo đăng trên Nature tháng 9/2023 đã ca ngợi giun đất là "kỹ sư hệ sinh thái đất" quan trọng hỗ trợ sự phát triển của thực vật theo nhiều cách. Tuy nhiên, sự đóng góp của chúng vào sản xuất nông nghiệp toàn cầu vẫn chưa được định lượng.

Do đó, PGS. TS. chuyên về sinh hệ sinh thái nông nghiệp Steven Fonte và các đồng nghiệp từ Đại học bang Colorado, Mỹ đã thực hiện nghiên cứu tác động của giun đất đối với việc sản xuất các loại cây trồng chủ chốt trên toàn cầu bằng cách phân tích dữ liệu và bản đồ về sự phong phú của giun đất, tính chất đất và năng suất cây trồng cùng với phản ứng về năng suất giun đất từ nhiều tài liệu khác nhau.

"Kỹ sư hệ sinh thái đất" đóng góp 6,5% sản lượng ngũ cốc toàn cầu

Cuối cùng, họ phát hiện ra rằng, mỗi năm giun đất đóng góp vào khoảng 6,5% sản lượng ngũ cốc toàn cầu (bao gồm ngô, gạo, lúa mì, lúa mạch) - tương đương khoảng 128 triệu tấn; Ngoài ra, giun đất cũng góp phần 2,3% sản lượng cây họ đậu toàn cầu (bao gồm đậu nành, đậu Hà Lan, đậu lăng...), tương đương 16 triệu tấn. Tổng cộng, giun đất đang đóng góp 144 triệu tấn lương thực mỗi năm cho con người.

Điều này cho thấy, sinh vật bé nhỏ này chính là động lực quan trọng trong sản xuất lương thực toàn cầu và việc đầu tư vào các chính sách và thực hành nông nghiệp sinh thái để hỗ trợ quần thể giun đất và đa dạng sinh học đất nói chung có thể đóng góp rất lớn cho các mục tiêu nông nghiệp bền vững.

Theo các nhà sinh vật học, giun đất - hay còn gọi là trùn đất - là động vật không xương sống trên cạn thuộc lớp Oligochaeta của ngành giun đốt Annelida.

Trên thế giới có hơn 3.000 loài giun đất. Chúng phân bố rộng khắp toàn cầu. Loài này không thích ánh sáng và thích sống ở vùng đất tối và ẩm ướt.

Thư viện Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trích thông tin của Trung tâm nghiên cứu động vật đất (thuộc Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) cho biết, Việt Nam đã tìm ra trên 170 loài. Chúng phân bố rất rộng trên khắp cả nước và có nhiều đặc tính khác nhau. Một số loài sống trong nước, còn đa số sống ở những nơi đất ẩm hoặc những chỗ có thảm thực vật dày.

Giun đất liên tục đào hang trong đất, đưa chất hữu cơ và đất sâu trong đất lên tầng mặt - điều này không chỉ làm thay đổi cấu trúc của đất mà còn cải thiện độ thông thoáng, khả năng thấm nước, độ xốp và khả năng trữ nước của đất, từ đó có thể giúp rễ cây đâm sâu hơn vào đất và hấp thụ chất dinh dưỡng.

Loài này là động vật ăn mảnh vụn, trong khi chúng lấy thực vật mục nát và các chất hữu cơ khác từ đất, phân chúng thải ra cũng là những loại phân bón tuyệt vời với đầy đủ chất dinh dưỡng và bón cho đất.

Trong quá trình di chuyển của giun đất, phân còn sót lại trong lỗ chân lông có thể tạo thành các khối ổn định của nước với đất, giúp tăng cường độ thoáng khí và khả năng giữ nước của đất, đồng thời ngăn chặn sự nén chặt của đất.

Giun đất điều hòa sinh khối vi sinh vật đất và cộng đồng sinh học đất, đồng thời là động lực chính của carbon hữu cơ trong đất, nitơ, phốt pho, lưu huỳnh và các chu trình nguyên tố khác cũng như phân hủy khoáng chất trong đất. Chúng đóng vai trò đặc biệt trong việc cải tạo đất, loại bỏ ô nhiễm, bảo vệ môi trường sinh thái và duy trì đa dạng sinh học.

Các tác giả khuyến nghị hỗ trợ một loạt các biện pháp sinh thái góp phần vào sự bền vững lâu dài của nông nghiệp và khả năng phục hồi của đất, chẳng hạn như tăng cường toàn bộ cộng đồng đất, bao gồm cả giun đất.

Tuy nhiên, tác giả bài viết không chủ trương du nhập rộng rãi giun đất ở những khu vực hiện chưa có giun đất, bởi việc du nhập loài mới sẽ gây ra những hậu quả bất lợi về mặt sinh thái tại khu vực.