Lợi ích thấy rõ của các quốc gia "bỏ xăng sang điện"

Ở nhiều thành phố lớn trên thế giới, tiếng động cơ đã dần nhường chỗ cho âm thanh gần như im lặng của những chiếc xe điện. Cuộc cách mạng giao thông đang diễn ra âm thầm nhưng mạnh mẽ, khi ngày càng nhiều quốc gia tuyên bố chấm dứt bán xe xăng trong thập kỷ tới. Động thái này không chỉ thể hiện quyết tâm ứng phó biến đổi khí hậu mà còn phản ánh một thực tế rõ rệt: xe điện không còn là tương lai xa, mà là lựa chọn kinh tế, an toàn và bền vững hơn – cho cả người dân lẫn quốc gia.

Từ không khí sạch đến ngân sách quốc gia khỏe mạnh

Theo nghiên cứu của International Council on Clean Transportation (ICCT), xe điện hiện tạo ra lượng phát thải khí nhà kính thấp hơn tới 73% so với xe xăng cùng phân khúc trong suốt vòng đời sử dụng. Điều này không chỉ giúp giảm CO2 mà còn giảm các loại khí độc hại như NOₓ hay bụi mịn PM2.5, thủ phạm chính gây bệnh đường hô hấp ở đô thị. Một phân tích từ Đại học Toronto (Canada) cho thấy việc áp dụng xe điện quy mô lớn có thể mang lại lợi ích sức khỏe và kinh tế từ 84 đến 188 tỷ USD tại Mỹ vào năm 2050, nhờ giảm ô nhiễm không khí và chi phí y tế. Tại châu Âu, nơi hạ tầng điện và nguồn năng lượng tái tạo phát triển nhanh, mức giảm phát thải của xe điện còn cao hơn nữa, khiến việc “bỏ xăng” trở thành chính sách quốc gia. Nhiều chính phủ không chỉ nhìn thấy lợi ích môi trường mà còn thấy rõ hiệu quả ngân sách: giảm nhập khẩu dầu mỏ, cân bằng cán cân thương mại, và tái phân bổ ngân sách cho năng lượng sạch và giao thông công cộng.

Lợi ích kinh tế: chi phí thấp, công nghiệp mới trỗi dậy

Xe điện vốn bị xem là đắt đỏ, nhưng điều đó đang thay đổi nhanh chóng. Theo Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (U.S. Department of Energy), xe điện giúp cải thiện hiệu suất nhiên liệu, giảm chi phí vận hành và phát thải. Một nghiên cứu của National Resources Defense Council (NRDC) cho thấy người Mỹ sở hữu xe điện chi trung bình ít hơn 60% mỗi năm cho chi phí nhiên liệu so với người dùng xe xăng tương đương. Chi phí bảo dưỡng cũng thấp hơn do động cơ điện có ít bộ phận chuyển động, không cần dầu máy, ống xả hay hộp số phức tạp. Một chiếc xe điện có thể tiết kiệm cho người lái hàng nghìn USD trong suốt vòng đời sử dụng.

Ở cấp độ quốc gia, chuyển đổi sang điện còn tạo cú hích cho ngành công nghiệp mới: sản xuất pin, hệ thống sạc, phần mềm quản lý năng lượng, công nghệ lưu trữ điện và tái chế. Theo báo cáo của American Council for an Energy-Efficient Economy, mỗi tỷ USD đầu tư vào xe điện tạo ra nhiều việc làm hơn so với cùng mức đầu tư vào xăng dầu, bởi chuỗi giá trị EV trải dài từ khai thác khoáng sản, sản xuất linh kiện cho đến phát triển phần mềm và hạ tầng.

Lợi ích xã hội và sức khỏe: thành phố yên bình, người dân khỏe mạnh

Lợi ích của việc chuyển sang xe điện không chỉ nằm ở con số. Ở các quốc gia đã “điện hóa” giao thông như Na Uy hay Hà Lan, không khí trong thành phố trong lành hơn, tiếng ồn giao thông giảm rõ rệt, và sức khỏe cộng đồng được cải thiện. Nghiên cứu công bố trên Environmental Science & Technology cho thấy giảm tiếng ồn từ phương tiện có thể làm giảm nguy cơ căng thẳng và bệnh tim mạch ở đô thị. Bên cạnh đó, việc giảm khí thải giúp giảm tỷ lệ bệnh về phổi, hen suyễn và viêm phế quản, những căn bệnh chiếm phần lớn chi phí y tế tại các quốc gia có mật độ xe cao.

Một báo cáo của Đại học Toronto cũng khẳng định: nếu toàn bộ xe tại Mỹ được thay bằng xe điện và điện năng đến từ nguồn sạch, quốc gia này có thể tránh được hàng chục nghìn ca tử vong sớm mỗi năm do ô nhiễm không khí. Những con số này biến câu chuyện “xe điện là xu thế” thành thực tế hữu hình: nó không chỉ tốt cho hành tinh, mà còn tốt cho từng người dân đang hít thở mỗi ngày.

An ninh năng lượng và “nền độc lập dầu mỏ” mới

Một trong những lý do mạnh mẽ nhất khiến các quốc gia phương Tây thúc đẩy xe điện là an ninh năng lượng. Khi phần lớn xăng dầu phải nhập khẩu, nền kinh tế luôn đối mặt rủi ro từ biến động giá và địa chính trị. Xe điện, ngược lại, sử dụng điện sản xuất trong nước – càng nhiều năng lượng tái tạo, càng tự chủ. Liên minh châu Âu tính toán rằng việc điện hóa giao thông có thể giúp họ tiết kiệm hơn 60 tỷ euro mỗi năm tiền nhập khẩu dầu vào năm 2030. Đối với các quốc gia đang phát triển, đây là cơ hội “đi tắt đón đầu”: đầu tư vào điện sạch và hạ tầng sạc ngay từ đầu sẽ giúp tránh phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch trong tương lai.

Câu chuyện ở Na Uy là minh chứng sống động: khi bắt đầu khuyến khích xe điện năm 2010, chỉ 1% người dân sở hữu; đến tháng 9/2025, hơn 98% xe bán ra là xe điện và nước này đã gần như tự chủ năng lượng cho ngành giao thông nhờ nguồn thủy điện dồi dào.

Việt Nam – nơi hạ tầng sạc đang tăng tốc

Nhìn từ Việt Nam, xu hướng toàn cầu ấy không còn xa lạ mà đang hiện diện rõ rệt. Trong vòng ba năm qua, Việt Nam đã có hơn 100.000 xe điện bốn bánh và hàng trăm nghìn xe hai bánh chạy điện lưu thông, kéo theo sự bùng nổ của hạ tầng sạc. Theo World Bank, Việt Nam có thể cần đầu tư khoảng 9 tỷ USD vào ngành điện và truyền tải đến năm 2030 để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng EV, con số tưởng lớn nhưng hoàn toàn khả thi trong chiến lược chuyển đổi xanh.

Các doanh nghiệp nội địa cũng đã vào cuộc mạnh mẽ: V-GREEN Global đặt mục tiêu lắp đặt 150.000 cổng sạc trên toàn quốc; các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm sạc đã chính thức được ban hành và có hiệu lực từ tháng 6/2025, mở đường cho mô hình trạm sạc đồng bộ, an toàn, tương thích đa thương hiệu. Những thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng đang thí điểm các khu vực giao thông sạch và vùng phát thải thấp, tương tự chính sách châu Âu cách đây vài năm. Từ góc độ người dùng, mạng lưới sạc phủ dày giúp việc sử dụng xe điện trở nên thuận tiện và tự tin hơn; từ góc độ quốc gia, đây là bước đệm quan trọng để Việt Nam “đi sau nhưng về trước” trong hành trình điện hóa giao thông Đông Nam Á.

Lựa chọn thông minh cho tương lai

Xe điện không phải phép màu, nhưng là kết quả tất yếu của tiến bộ công nghệ và nhận thức môi trường. Lợi ích của việc “bỏ xăng sang điện” chỉ thực sự phát huy khi đi kèm chính sách đúng: điện sạch, hạ tầng sạc phủ rộng, sản phẩm có chất lượng và người tiêu dùng được bảo vệ. Bài học từ Na Uy hay Đức cho thấy: hỗ trợ ban đầu là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là niềm tin – người dân sẵn sàng chuyển đổi khi họ thấy sự tiện lợi, an toàn và hiệu quả kinh tế. Việt Nam đang hội đủ điều kiện đó: chính phủ thúc đẩy chính sách xanh, doanh nghiệp đầu tư công nghệ và người dùng dần cởi mở với lối sống bền vững. Mỗi cây sạc được lắp đặt, mỗi chiếc xe điện lăn bánh không chỉ là lựa chọn của một cá nhân mà là bước tiến của cả xã hội hướng đến tương lai ít khói bụi, ít tiếng ồn và nhiều hy vọng hơn.

Từ câu chuyện toàn cầu đến những con phố Việt Nam hôm nay, “xe điện” không còn là biểu tượng xa xỉ hay phong trào tạm thời. Đó là lời khẳng định rằng chúng ta có thể di chuyển mà không phá hủy bầu không khí mình hít thở, tiết kiệm tiền mà vẫn tận hưởng công nghệ, và quan trọng nhất, đi nhanh hơn trên con đường hướng tới một hành tinh xanh.