Mạng xã hội Twitter và nguồn gốc lịch sử gây tranh cãi

Theo câu chuyện chính thức được lan truyền trên mạng, cựu nhân viên Google Evan Williams sở hữu một startup podcast có tên Odeo. Evan rủ bạn của mình là Biz Stone tham gia. Tuy nhiên, khi Apple ra mắt podcast trên iTunes, Evan và Biz cùng một nhân viên khác của Odeo, Jack Dorsey, quyết định chuyển hướng và thành lập Twitter. Các nhà đầu tư không nhìn thấy tiềm năng của Odeo, vì vậy, Evan mua lại toàn bộ cổ phiếu, phần còn lại thuộc về lịch sử. Twitter dần trở nên phổ biến và đạt thành công vượt bậc như ngày nay.

Dù vậy, theo các cuộc phỏng vấn với những nhân viên và nhà đầu tư ban đầu, câu chuyện về Twitter lại rắc rối và ly kỳ hơn nhiều, với sự góp mặt của một doanh nhân có tên Noah Glass, người khai sinh Odeo trong căn hộ của mình.

Mọi chuyện bắt đầu 16 năm trước…

Nguồn gốc thực sự của Twitter

Theo nhân viên Odeo Ray McClure, sản phẩm của Noah cho phép gọi đến một số điện thoại, biến tin nhắn thành tập tin MP3 lưu trên Internet. Một trong các nhà đầu tư đầu tiên vào Odeo là cựu nhân viên Google Evan Williams. Williams tham gia vào Odeo nhiều hơn bất kỳ nhà đầu tư nào khác. Thực tế, Odeo đã chuyển từ căn hộ của Noah sang của Williams.

Tiếp theo, Odeo chuyển sang văn phòng và thuê nhiều nhân viên hơn, trong đó có nhà thiết kế Web Jack Dorsey và kỹ sư Blaine Cook. Sau cùng, Evan Williams trở thành CEO Odeo.

Đến năm 2005, Odeo phát triển một nền tảng podcast. Song, tới mùa thu, Apple lần đầu giới thiệu iTunes, bao gồm nền tảng podcast tích hợp sẵn trong 200 triệu iPod. Khi ấy, nhân viên Odeo xuống tinh thần vì nhận ra họ không nghe podcast nhiều như họ nghĩ.

Thời điểm đó, Odeo có 14 nhân viên toàn thời gian. CEO Williams yêu cầu nhân viên nghĩ hướng đi mới cho Odeo. Công ty tổ chức hackathon, nơi nhân viên chia thành nhóm dự án riêng trong 1 ngày. Jack Dorsey, “ngôi sao” của Odeo, đưa ra ý tưởng hoàn toàn mới, xoay quanh cập nhật trạng thái (status).

Glass ấn tượng với Jack và còn cùng nhau ngồi bàn bạc trong xe dưới mưa. Một ngày tháng 2/2006, Glass, Dorsey và nhà phát triển Florian Weber trình bày ý tưởng với toàn bộ công ty. Đó là một hệ thống để gửi tin nhắn đến một số điện thoại và truyền đến tất cả những người bạn khác: Twttr.

Noah Glass chính là người nghĩ ra cái tên “Twttr”. Sau này, Twttr đổi thành Twitter.

Evan Williams hoài nghi tiềm năng của Twitter nhưng vẫn để Glass phụ trách dự án. Bạn của ông, Biz Stone, đã giúp nhóm Twitter của Glass. Mọi người đều đồng ý rằng ý tưởng Twitter xuất phát từ Jack Dorsey. Dorsey thậm chí phác thảo một thứ giống với Twitter vài năm trước khi gia nhập Odeo. Anh cũng là trung tâm của dự án. Tuy nhiên, tất cả nhân viên và nhà đầu tư ban đầu của Odeo đều nhất trí không một ai tại Odeo, ngay cả Jack, đam mê Twitter hơn Noah Glass. Blaine Cook gọi Glass là “lãnh đạo tinh thần” của Twitter. Thậm chí, dịch vụ Twitter thời kỳ đầu cũng chạy trên laptop của Glass.

Glass nhấn mạnh ông không phải nhà sáng lập Twitter duy nhất, song cảm thấy bị phản bội khi vai trò của mình về cơ bản bị loại khỏi lịch sử công ty. “Một số người được ghi công, một số thì không. Sự thật đây là nỗ lực của cả nhóm. Tôi không tự tạo ra Twitter. Nó ra đời từ đối thoại. Tôi biết nếu không có tôi, Twitter sẽ không tồn tại”.

Tháng 3/2006, Odeo đã có nguyên mẫu Twitter. Tháng 8 năm ấy, một trận động đất nhỏ làm rung chuyển San Francisco và mọi người nhanh chóng loan tin trên Twitter. Sang mùa thu, Twitter có hàng ngàn người dùng. Khi đó, kỹ sư Blaine Cook nhận xét cảm giác có “hai công ty” tại Odeo, đó là Twitter và Odeo.

Evan Williams

Tại cuộc họp ban quản trị Odeo mùa hè 2006 , Noah Glass giới thiệu Twitter với các giám đốc Odeo nhưng không được để ý. Tháng 9/2006, Evan Williams viết thư cho các nhà đầu tư của Odeo với nội dung công ty sẽ không đi đến đâu, vì vậy, ông ấy muốn mua lại toàn bộ cổ phần để họ không bị lỗ.

Evan đã mua lại toàn bộ cổ phần của Odeo, đồng nghĩa với sở hữu Odeo và Twitter. Số tiền không bao giờ được tiết lộ. Theo các nhà đầu tư, họ đã bỏ khoảng 5 triệu USD vào Odeo. 5 năm sau, tài sản mà họ bán cho Evan đã tăng ít nhất 1.000 lần, lên 5 tỷ USD. Hiện tại, vốn hóa Twitter đạt hơn 50 tỷ USD.

Các nhà đầu tư có chút “chua chát” khi nghĩ về hanh vi của Williams. Họ cảm thấy phần nào đó bị William lừa dối. Liệu có phải Evan lừa họ nghĩ rằng Twitter không đáng giá nhiều như vậy dù thực tế biết Twitter sẽ là một “mỏ vàng”?

Evan Williams được xem là một người sắc sảo. Nhiều cổ đông và nhân viên Odeo dùng từ “tính toán” khi mô tả ông ta. Một bài báo cũ trên New York Times đưa tin về những cáo buộc Williams không bồi thường đầy đủ cho nhân viên Blogger khi ông bán công ty cho Google năm 2003. Đồng sáng lập Blogger Meg Hourihan từng nói: “Tôi không nghĩ anh ta quan tâm tới những người đã giúp anh ta có ngày nay”. Williams được cho là đã nói: “Tất cả những doanh nhân thành công đều kết thù kết oán”.

Sự thực là chúng ta có thể không bao giờ biết được Williams nghĩ gì khi hạ thấp Twitter trước các nhà đầu tư.

Cú sốc và phản bội

Điều đầu tiên Evan Williams làm khi mua lại Odeo từ các nhà đầu tư là đổi tên thành Obvios. Điều tiếp theo còn sốc hơn, đó là sa thải nhà sáng lập Odeo kiêm người ủng hộ Twitter nhiệt tình nhất, Noah Glass. Vì sao tin tức này lại gây sốc như vậy? Chính là tất cả đều đồng ý Twitter không thể ra đời nếu không có Glass.

Kỹ sư Evan Henshaw-Plath của Odeo gọi Glass, Dorsey và Florian Webb là ba nhà sáng lập thực sự của Twitter.

Nguyên nhân Williams sa thải Glass có thể là tính cách trái ngược nhau. Glass ồn ào, còn Williams điềm đạm. Noah luôn nói, còn Williams luôn suy nghĩ. Ngoài ra, Noah còn hơi bốc đồng.

Những người khác gợi ý lý do Glass bị đuổi là ông thể hiện quá mức về việc muốn điều hành Twitter. Glass muốn tách Twitter thành công ty riêng và trở thành CEO. Một người nói Evan Williams có thể điều hành Twitter là vì “Evan có đủ tiền để mua cổ phần, còn Noah thì không”.

Theo Glass, toàn bộ mớ hỗn độn khiến ông cảm thấy bị phản bội bởi bạn bè, công ty, những người ông tin tưởng và những nỗ lực để tạo ra thứ gì đó. Ông đã dành nhiều thời gian cho Twitter, nhiều lúc còn làm việc một mình để đổi lại bị “hất cẳng” ra khỏi công ty mình mở ra.

Sau này, Williams cập nhật trên Twitter, thừa nhận “đúng là Noah chưa bao giờ được ghi công cho vai trò ban đầu tại Twitter. Ông ấy đã nghĩ ra cái tên thực sự xuất sắc”.

Tình bạn giữa Williams và Jack Dorsey cũng phai nhạt theo sự phát triển của Twitter. Hai người còn xung đột tới mức Williams thuyết phục các cổ đông rằng Jack là người thiếu kinh nghiệm, không đủ sức dẫn dắt Twitter nhằm thu hẹp vai trò của bạn mình khỏi công ty. Tuy nhiên, Dorsey có cách xử lý của riêng mình. Trong thời gian này, ông thành lập công ty thanh toán khác có tên Square, đồng thời liên hệ với truyền thông để đánh bóng tên tuổi và giành sự cảm thông của mọi người. Sau cùng, Jack chiếm được lòng tin của cổ đông và thành công chiếm ghế CEO của Williams. Đầu năm 2011, Williams rời ban quản trị Twitter.