Microsoft đã giải quyết bài toán giao diện Windows cho máy game cầm tay, vậy có thể đưa Windows Mobile trở lại?

Kể từ khi giao diện Xbox Full Screen Experience (thường được gọi tắt là XFSE) chính thức ra mắt, giới công nghệ đã bắt đầu đặt câu hỏi về khả năng ứng dụng mở rộng của nó. Nếu nhìn lại quá khứ, chúng ta từng có Windows Media Center, một giải pháp biến chiếc máy tính cá nhân thành một trình phát đa phương tiện tập trung vào trải nghiệm TV, được thiết kế cho giải trí phòng khách thay vì bàn làm việc. Dù tính năng này đã bị khai tử khoảng mười năm trước, nhưng tinh thần của nó dường như đang trỗi dậy mạnh mẽ.

Thực tế cho thấy Xbox Full Screen Experience đang nỗ lực tái hiện lại trải nghiệm đó. Windows 11 đang dần trở nên thân thiện hơn, cho phép người dùng truy cập chủ yếu thông qua tay cầm. Hệ thống hỗ trợ đa nhiệm dễ dàng, truy cập ứng dụng đơn giản và mang lại trải nghiệm người dùng mượt mà hơn đối với game cũng như dịch vụ giải trí.

Tại thời điểm hiện tại, khu vực "ứng dụng" của XFSE vẫn còn khá sơ sài. Người dùng chưa thể thêm hoặc kiểm soát các thành phần bổ sung theo ý muốn mà buộc phải chấp nhận những gì Xbox định nghĩa là một "ứng dụng". Tuy nhiên, hạn chế này có lẽ sẽ sớm được gỡ bỏ. Trong tương lai, khả năng bỏ qua giao diện Windows 11 desktop truyền thống để truy cập nhanh vào các dịch vụ như Netflix hay bất kỳ ứng dụng web nào ngay trong giao diện Xbox FSE là điều hoàn toàn khả thi. Đặc biệt là khi số lượng ứng dụng web trên Microsoft Store đang ngày càng phong phú.

Từ nền tảng này, nếu XFSE về cơ bản là một ứng dụng toàn màn hình chạy trên nền Windows đầy đủ, có khả năng vô hiệu hóa các thành phần không cần thiết và tối ưu hóa trải nghiệm cho các thiết bị cầm tay như ROG Ally, thì liệu mô hình này có thể áp dụng cho điện thoại?

Một giao diện "Start Menu Full Screen Experience" hoạt động như launcher trên smartphone, hay bảng điều khiển widget của Windows 11 được mở rộng và cải tiến hoàn toàn cho màn hình nhỏ, thậm chí là một trải nghiệm Windows 11 Phone thực thụ, là những kịch bản hoàn toàn có cơ sở.

Windows on Arm: Chìa khóa công nghệ đã sẵn sàng

Mặc dù dòng sản phẩm Copilot PC của Microsoft chưa thực sự tạo nên cơn sốt toàn cầu, nhưng trong bối cảnh Intel đang gặp nhiều khó khăn, tương lai của Windows dường như đang nghiêng về phía kiến trúc Arm. Microsoft đã nỗ lực không ngừng nghỉ trong vài năm qua để cải thiện lớp biên dịch (translation layer) cho Windows trên nền tảng Arm, và những nỗ lực đó đang bắt đầu hái quả ngọt.

Windows on Arm hiện tại đã vượt xa so với khởi đầu chậm chạp của nó. Các dòng chip mới từ Qualcomm, đặc biệt là Snapdragon X Elite, đã nâng cao đáng kể sức mạnh của nền tảng này. Tỷ lệ chấp nhận đang tăng lên, với một số ước tính cho thấy laptop chạy chip Arm có thể chiếm tới 12% thị phần. Dù chưa phải là con số khổng lồ, nhưng đó là một tín hiệu dịch chuyển tích cực.

Nút thắt lớn nhất đối với các thiết bị Windows on Arm trước đây xoay quanh chi phí tài nguyên cho lớp biên dịch.

Tuy nhiên, với sự gia tăng hỗ trợ ứng dụng gốc (native app), trình giả lập Windows 11 Prism được cải tiến và khả năng hỗ trợ chơi game trên Arm ngày càng cải thiện, Windows on Arm đã trở thành một giải pháp thay thế cực kỳ khả thi.

Mặc dù những tiến bộ này chủ yếu diễn ra trên laptop, nhưng khoảng cách giữa laptop và smartphone về mặt phần cứng không quá lớn. Việc đưa Windows lên điện thoại sẽ không đòi hỏi khối lượng công việc khổng lồ vì các laptop chạy Windows on Arm hiện nay đã chia sẻ nhiều đặc điểm phần cứng tương đồng.

Giải quyết bài toán kho ứng dụng

Một trong những vấn đề lớn nhất khiến Windows Phone thất bại trong quá khứ là sự thiếu hụt ứng dụng. Tuy nhiên, vào năm 2025, vấn đề này dường như không còn quá nghiêm trọng. Các ứng dụng web đã trở thành những lựa chọn mạnh mẽ. Thậm chí, một hệ sinh thái ít "tiếng ồn" hơn, ít các thuật toán từ iOS hay Android hơn lại có thể trở thành điểm thu hút. Đây có thể là một thiết bị tập trung vào các trường hợp sử dụng cụ thể: một chiếc PC nằm gọn trong túi quần thay vì một cỗ máy chỉ dùng để lướt mạng xã hội. Tất nhiên, nếu người dùng vẫn cần, các ứng dụng như TikTok hay Instagram vẫn có sẵn trên Microsoft Store.

Microsoft từng đi trước thời đại với tính năng Continuum trên Windows 10 Mobile, hiện nay vẫn tồn tại dưới dạng Samsung DeX. Continuum cho phép kết nối điện thoại với màn hình, chuột và bàn phím để có trải nghiệm giống PC. Tuy nhiên, Samsung DeX vẫn dựa trên Android, và dù hoạt động ổn, nó không thể so sánh với sức mạnh của một chiếc PC chạy Windows on Arm thực thụ.

Hãy tưởng tượng hàng ngàn trò chơi, các ứng dụng PC gốc đầy đủ như Adobe Creative Cloud, Edge, Chrome, Teams, Spotify, và thậm chí các phần mềm chuyên nghiệp như Blender hay Visual Studio Code nằm ngay trong túi quần.

Chính hệ sinh thái ứng dụng này có thể tạo ra sự khác biệt hoàn toàn cho một chiếc điện thoại có khả năng biến hình thành PC khi cần thiết.

Minh chứng từ Xbox Full Screen Experience

Giao diện Xbox Full Screen Experience đánh dấu sự hợp tác chưa từng có giữa đội ngũ Xbox và Windows. Ý tưởng rất đơn giản: tạo ra một ứng dụng nằm trên nền Windows 11 đầy đủ, giúp các thiết bị PC handheld trở nên thân thiện hơn khi sử dụng tay cầm làm thiết bị điều khiển chính.

Kết quả dù chưa hoàn hảo nhưng đã chứng minh tính hiệu quả. Trên các thiết bị này, việc giữ nút Xbox sẽ gọi ra trình chuyển đổi tác vụ giống như trên điện thoại di động. Việc điều hướng bằng cần joystick và các nút bấm hoạt động trơn tru với nhiều ứng dụng, và điều khiển cảm ứng luôn sẵn sàng như một phương án dự phòng. Tính năng này được kích hoạt mặc định trên dòng thiết bị ROG Xbox Ally và sắp tới sẽ có mặt trên máy tính cũng như các thiết bị cầm tay khác.

Với XFSE, người dùng luôn có thể thoát ra và tải giao diện Windows Desktop đầy đủ nếu muốn. Giống như Continuum, bạn có thể gắn thiết bị cầm tay vào màn hình, kết nối chuột phím và thực hiện các công việc văn phòng phức tạp như xử lý bảng tính hay viết lách

Từ đây, không quá khó để hình dung một thiết bị cảm ứng kích thước phablet, chạy Windows on Arm, với một lớp giao diện "Start Menu Full Screen Experience". Nó có thể ẩn Windows Desktop, sử dụng Start Menu làm trình khởi chạy ứng dụng, và tích hợp thao tác vuốt để mở bảng Widget. Nếu Microsoft có thể xây dựng XFSE chỉ trong hơn một năm cho thị trường ngách là máy chơi game cầm tay, tiềm năng sẽ lớn đến mức nào nếu có sự đầu tư nghiêm túc cho mảng di động? Tất cả những gì cần thiết là tích hợp tính năng thoại, tinh chỉnh các API và điều khiển cảm ứng, hướng dẫn cho nhà phát triển và sự tham gia của các đối tác phần cứng

Thực tế khắc nghiệt: Giấc mơ khó thành hiện thực

Tuy nhiên, khi quay trở lại thực tế, kịch bản này có lẽ sẽ không bao giờ xảy ra.

Microsoft hiện tại chịu sự chi phối lớn từ các cổ đông và kỷ nguyên của việc "làm những thứ thú vị chỉ vì đam mê" đã kết thúc tại tập đoàn này. Mọi ưu tiên hiện nay đều xoay quanh việc tăng giá trị cổ phiếu, và trọng tâm đó đang đặt vào trí tuệ nhân tạo (AI).

Dẫu vậy, sự vắng mặt trên nền tảng di động chính là điểm yếu chí mạng trong chiến lược AI của Microsoft. Các phân tích từ năm 2023 đã chỉ ra rằng Microsoft khó có thể thắng trong cuộc đua AI vì không có chỗ đứng trên mobile, nơi Android và iOS đang thiết lập các tiêu chuẩn mặc định. Google Gemini đang trên đà thống trị cả hai nền tảng này, trong khi Copilot bị bỏ lại phía sau mà không có hy vọng tìm được không gian riêng trên thiết bị di động. Thậm chí, trải nghiệm AI của Samsung hiện tại cũng đang tỏ ra vượt trội hơn ở cấp độ người tiêu dùng.

Khi bong bóng AI lắng xuống, Microsoft có thể chỉ còn đóng vai trò cung cấp điện toán đám mây cho các công ty khác, trong một bối cảnh bị thống trị bởi Google và các mô hình của họ. Lẽ ra mọi chuyện đã có thể khác đi. Microsoft từng đi trước về mặt ý tưởng với trợ lý ảo Cortana. Họ từng có những thiết bị phần cứng tiềm năng để tích hợp AI như Microsoft Band, loa thông minh Cortana Invoke hay Xbox Kinect. Và tất nhiên, những thiết bị như Surface Duo hay Surface Neo lẽ ra đã có số phận tốt hơn nếu chúng chạy Windows đầy đủ và nỗ lực tạo ra sự khác biệt, thay vì sống mòn mỏi với sự hỗ trợ nửa vời từ hệ điều hành Android của Google.