Model 3 là một siêu phẩm chưa từng có, nhưng nó có thể đẩy Tesla đến diệt vong

Năm 2006, CEO của Tesla Motors, Elon Musk đã từng mơ về một công ty ô tô điện của riêng mình. Khi đó ông hứa rằng những chiếc xe điện xa xỉ có giá hàng trăm nghìn USD sẽ được thay thế bằng những chiếc xe có giá rẻ hơn. 10 năm sau, lời hứa của ông đã thành hiện thực với Model 3.

Musk gọi Model 3 trong buổi ra mắt ở California vào đêm 31/3 là “bước cuối cùng trong kế hoạch sản xuất đại trà của Tesla”. 115.000 người đã đặt cọc 1.000 USD để mua chiếc xe này 2 năm trước khi nó xuất xưởng. Tesla đang tạo ra một cơn sốt mua xe mà phần còn lại của ngành ô tô chỉ có nằm mơ mới thấy.

Bên cạnh những lời ca tụng, có nhiều dấu hiệu nguy hiểm cho thấy Model 3 sẽ chỉ dẫn đến sự thất vọng và thậm chí làm Tesla phá sản.

Tesla đã lên kế hoạch ra mắt Model 3 trong quý bốn năm 2017. Nhưng với việc công ty này đã nhiều lần không đáp ứng được thời hạn mình đặt ra trong quá khứ, có khả năng những khách hàng đặt mua hiện nay chỉ nhận được Model 3 từ năm 2018 trở đi. Đây là điều bất thường khi một nhà sản xuất ô tô cho đặt trước sản phẩm cách khá xa ngày trả xe cho khách hàng. Trong khi đó, việc người dùng đổ xô đặt mua Model 3 nhưng phải đợi 2 năm mới nhận được xe có thể làm giảm nhu cầu mua các dòng xe hiện tại của Tesla. Khi mà nguồn dự trữ tiền mặt của Tesla đã tụt xuống dưới 1 tỷ USD và đang thu hẹp nhanh chóng, công ty có thể không trụ được cho đến khi Model 3 được trả cho khách hàng đã đặt mua hiện nay.

Vậy thì tại sao Tesla lại dám chấp nhận rủi ro mà các hãng xe khác luôn tránh xa?

Có hai lý do khả dĩ cho canh bạc của Tesla. Thứ nhất, Tesla đang tăng tốc nhằm đánh bật các đối thủ cạnh tranh trên thị trường ô tô điện. General Motors đã bắt đầu cho khách hàng đặt mua trước mẫu ô tô điện Chevrolet Bolt. Đây được xem là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Model 3 ở cùng tầm giá (37.500 USD trước thuế) và tầm di chuyển trên mỗi lần sạc (200 dặm). Có lẽ Tesla muốn được xem là công ty đầu tiên tung ra ô tô điện giá rẻ trên thị trường, kể cả khi Model 3 đến tay người dùng chậm hơn hơn Chevrolet Bolt. Suy cho cùng, sức mạnh thương hiệu của Tesla chủ yếu được xây dựng trên quan điểm rằng Tesla là công ty duy nhất sản xuất đại trà ô tô điện với giá rẻ.

Nhưng còn một lý do bi đát khác giải thích cho sự vội vàng của Tesla. Công ty này cần thêm tiền mặt để sản xuất Model 3 và đưa sản phẩm ra thị trường. Tesla đã đốt tiền với tốc độ chóng mặt trong năm ngoái để tăng cường sản xuất Model X và phát triển Model 3. Kể từ cuối năm ngoái, hãng chỉ còn 1 tỷ USD tiền mặt. Số tiền này là không đủ để Tesla có thể tồn tại đến năm 2018 trong khi phải phát triển Model 3, tăng doanh số bán hàng, dịch vụ và các trạm sạc pin cần để cung ứng cho lượng khách hàng mới. Số tiền 115 triệu USD tiền đặt cọc mới thu về chả thấm vào đâu so với số vốn Tesla đang thiếu.

Nhưng việc hàng trăm nghìn người đổ xô đặt mua một chiếc xe mà phải vài năm nữa mới được nhận chắc chắn sẽ đẩy giá cố phiếu của Tesla lên mức đủ để tiến hành đợt bán cổ phiếu thứ hai. Nếu hiệu ứng truyền thông trong 48 tiếng sau ngày mở bán đủ tốt, Tesla sẽ có thể thu về hàng tỷ đô la từ các nhà đầu tư mới. Họ sẽ bị thuyết phục rằng, Tesla đang xây dựng được thương hiệu như là Apple của ngành ô tô, với khả năng thu về lợi nhuận như Apple đã từng làm.

Tuy nhiên, không một hãng xe nào có thể đạt đến biên lợi nhuận khủng như của Apple. Việc Tesla nằm ở Thung lũng Silicon không có nghĩa là hãng sẽ tránh khỏi thực tế ngốn tiền và biên lợi nhuận thấp của ngành sản xuất ô tô.

Nhưng nhà đầu tư không phải là những người duy nhất sẽ phải thất vọng. Người thua thiệt nhất sẽ là những fan trung thành của Tesla. Sau những tháng ngày tích cóp tiền bạc, họ tưởng là đã đủ tiền để mua chiếc xe mình mong chờ từ năm 2006. Để mua Model 3 với giá dưới 35.000 USD, người mua phải đủ điều kiện được khấu trừ khoản thuế 7.500 USD của chính phủ. Nhưng chính sách khấu trừ thuế này sẽ hết hạn sau khi Tesla bán được 200.000 xe. Với dự báo doanh số hiện tại, Tesla sẽ không được khấu trừ thuế vào năm 2018, tức lúc Model 3 mới bắt đầu được chế tạo xong. Để là một trong những người may mắn được hưởng ưu đãi thuế, những fan có ít tiền của Tesla đang cắm trại trước các cửa hàng để đặt mua xe trước khi chương trình ưu đãi thuế hết hạn.

Tesla đang trao cho khách hàng đã sở hữu xe của hãng (những người đã mua Model S hoặc Model X) quyền ưu tiên mua Model 3. Quan trọng hơn, Tesla đang triển khai chính sách bán đợt xe Model 3 đầu tiên với giá thấp hơn mức giá thật. Nói cách khác, chỉ những người đã sở hữu xe của Tesla (người giàu), hoặc những người đủ nhanh để đặt mua hiện nay mới được hưởng ưu đãi thuế sắp hết hạn. Sau thời gian này, giá của Model 3 có thể sẽ leo thang lên mức 80.000 USD của Model S. Những người mua có thu nhập thấp ở đợt sau sẽ không được hưởng ưu đãi thuế từ chính phủ nữa. Chính vì thế, các fan trung thành đã phải xếp hàng dài trước các cửa hàng của Tesla để là những người được đặt mua trong đợt đầu.

Chính sách khắc nghiệt này đã cho thấy Tesla không lung linh và tử tế như nhiều người nghĩ. Công ty này đã không thực hiện được một số cam kết của mình. Chẳng hạn như tất cả trạm sạc điện nhanh của Tesla sẽ chỉ dùng năng lượng mặt trời và có tỷ lệ phát khí thải bằng không. Đằng sau những lời ca ngợi Model S (mặc dù đây thực sự là một chiếc xe ấn tượng ở nhiều khía cạnh), nhiều vấn đề về chất lượng vẫn tồn tại. Những phản hồi trên các diễn đàn cho thấy bộ phận lái của phần lớn các xe Model S cần được thay thế. Trang web mua bán ô tô Edmunds.com đã nhiều lần phải thay thế bộ phận lái của Model S. Các vấn đề về cửa sổ trời, tay nắm cửa, khe cửa và các lỗi khác tràn ngập các diễn đàn dành cho người đang dùng xe của Tesla. Các fan của Tesla đã bắt đầu lập danh sách kiểm tra các lỗi mà còn chi tiết hơn cả quy trình kiểm soát chất lượng ở các nhà máy ô tô truyền thống.

Tuy nhiên, lạ lùng là những người mua xe cao cấp thường dễ tính với các vấn đề chất lượng hơn người mua xe giá rẻ. Những ai có đủ tiền mua Model S hay Model X thì chẳng bao giờ lệ thuộc vào một chiếc xe duy nhất và thường sở hữu nhiều xe thay thế nếu chiếc xe điện danh giá của họ cần sửa chữa. Trái lại, những ai hy vọng thay thế chiếc xe duy nhất của gia đình mình bằng xe của Tesla sẽ thấy các vấn đề chất lượng là không thể chấp nhận được. Nhất là khi họ đã quen với tiêu chuẩn chất lượng và độ tin cậy cao của xe chạy xăng truyền thống. Ấy là chưa kể đến cơ sở hạ tầng sạc pin và dịch vụ hạn chế của Tesla.

Ngoài ra, những vấn đề về chất lượng này sẽ còn nghiêm trọng hơn khi Tesla tăng sản lượng từ 50.000 xe vào năm 2015 lên 500.000 xe vào năm 2020. Việc sản xuất xe cao cấp với số lượng thấp là “chuyện muỗi” trong ngành ô tô. Nhưng việc chuyển sang sản xuất với số lượng lớn và giá rẻ sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề hiện tại của Tesla. Bất cứ ai mua xe của Tesla làm xe duy nhất cho gia đình sẽ thấy vấn đề chất lượng nghiêm trọng ra sao.

Dĩ nhiên, không ai xếp hàng để mua một sản phẩm mà mình đánh giá thấp bao giờ. Elon Musk đã khéo léo kết hợp hình ảnh công ty xe cao cấp của Tesla với danh tiếng sáng tạo của một công ty ở Thung lũng Silicon để củng cố vị thế của Tesla trên thị trường. Những dòng người xếp hàng dài trước các cửa hàng của Tesla là minh chứng cho thấy chiến lược trên đã có hiệu quả. Nhưng Model 3 sẽ đặt Tesla vào một thử thách lớn nhất từ trước đến nay khi phải đảm bảo cả chất lượng lẫn số lượng trong khoảng thời gian gấp như vậy. Rút cục thì những người tin vào hình tượng bóng bẩy của Tesla và dốc hết tiền để mua Model 3 mới là những người thiệt thòi nhất.

Tin tốt là nỗ lực đánh bóng tên tuổi của Elon Musk cũng giúp các hãng xe khác, thực dụng và có khả năng hơn, tận dụng cơn sốt xe điện Tesla đã tạo ra. Nếu người dùng muốn mua một ô tô điện chất lượng với giá thành phải chăng, không cần phải đặt cọc hay đợi dài cổ. Vào thời điểm Model 3 vẫn còn đang được sản xuất trong nhà máy, họ có thể mua một chiếc ô tô điện từ vô số các hãng xe khác mà không cần phải nghĩ ngợi nhiều. Còn những ai muốn mua một chiếc xe 100% thân thiện với môi trường và không có lỗi chất lượng, nên ngừng mơ mộng về Model 3 đi vì cuộc cách mạng mới chỉ bắt đầu thôi.

Tham khảo: dailybeast