Mua hàng online, rồi dùng AI ngụy tạo bằng chứng để hoàn tiền: mánh khóe lừa đảo mới của kẻ gian

Thương mại điện tử đang đối mặt với một thách thức mới khi AI tạo sinh đang từng bước xói mòn niềm tin giữa khách hàng và thương lái. Trong nhiều năm, các nền tảng mua sắm trực tuyến chấp nhận ảnh chụp sản phẩm hư hỏng từ khách hàng như một bằng chứng đủ để xử lý hoàn tiền. Tuy nhiên, khi việc tạo ra hình ảnh giả trở nên dễ dàng, quy trình cố hữu dần bộc lộ những lỗ hổng nghiêm trọng.

Tại Trung Quốc, nhiều người bán trên các nền tảng như Tiểu Hồng Thư (được ví như Instagram của Trung Quốc) và Douyin (phiên bản TikTok của Trung Hoa) phản ánh việc nhận được các yêu cầu hoàn tiền đi kèm hình ảnh có dấu hiệu bất thường.

Trên Tiểu Hồng thư, phóng viên WIRED phát hiện ít nhất một chục bài đăng từ người bán hàng thương mại điện tử và nhân viên chăm sóc khách hàng, phàn nàn về những yêu cầu hoàn tiền mà họ cho là được tạo bằng AI.

Trong một trường hợp, khách hàng nói rằng bộ ga giường họ mua bị rách nát hoàn toàn, nhưng các từ tiếng Trung trên nhãn vận chuyển lại giống những ký tự vô nghĩa. Ở trường hợp khác, người mua gửi ảnh một chiếc cốc cà phê bị nứt, nhưng các vết nứt trông giống như vết rách trên giấy. “ Đây là cốc gốm, không phải cốc giấy. Làm sao có thể xé một chiếc cốc gốm thành từng lớp như vậy? ”, người bán phản ánh.

Đáng chú ý, những mặt hàng dễ hoàn tiền như thực phẩm tươi sống, mỹ phẩm giá rẻ và đồ dễ vỡ là nhóm bị lợi dụng nhiều nhất. Người bán thường không yêu cầu khách trả lại những món hàng này trước khi hoàn tiền, khiến chúng dễ trở thành mục tiêu của các vụ lừa đảo.

Tháng 11, một người bán cua sống trên Douyin nhận được ảnh từ một khách hàng cho thấy hầu hết số cua cô mua đã chết khi giao đến nơi, trong khi hai con khác đã bò trốn mất. Người mua còn gửi video cho thấy những con cua chết bị một ngón tay người chọc vào. Nhưng có điều gì đó không ổn.

“Gia đình tôi nuôi cua hơn 30 năm nay. Chúng tôi chưa bao giờ thấy một con cua chết mà chân lại chổng lên như vậy”, Gao Jing, người bán, nói trong một video đăng trên Douyin. Tuy nhiên, chi tiết cuối cùng giúp lật tẩy vụ lừa đảo là … giới tính của cua. Video đầu tiên có hai con đực và bốn con cái, trong khi video thứ hai lại có ba con đực và ba con cái. Một con trong số đó thậm chí có chín chân thay vì tám.

Sau đó, Gao Jing báo cáo vụ việc với cảnh sát, và theo thông báo của cảnh sát được Gao chia sẻ trực tuyến, cơ quan chức năng xác định các video này là giả mạo và đã tạm giữ người mua trong tám ngày. Vụ việc thu hút sự chú ý rộng rãi trên mạng xã hội Trung Quốc, một phần vì đây là vụ lừa đảo hoàn tiền bằng AI đầu tiên được biết đến dẫn tới phản ứng từ cơ quan quản lý.

Theo công ty phát hiện gian lận Forter, xu hướng này không chỉ giới hạn ở Trung Quốc mà đang lan rộng trên toàn cầu, với số lượng ảnh gian lận tăng hơn 15% kể từ đầu năm. Các nhóm lừa đảo thậm chí còn tổ chức gửi hàng loạt yêu cầu trong thời gian ngắn nhằm làm quá tải hệ thống xét duyệt.

“Xu hướng này bắt đầu từ giữa năm 2024, nhưng đã tăng tốc trong năm qua khi các công cụ tạo ảnh trở nên phổ biến và cực kỳ dễ sử dụng”, Michael Reitblat, CEO kiêm đồng sáng lập Forter, cho biết. Ông nói thêm rằng AI không cần phải hoàn hảo, bởi nhân viên bán lẻ tuyến đầu và các nhóm xét duyệt hoàn tiền có thể không có thời gian để kiểm tra kỹ từng bức ảnh.

Trong bối cảnh đó, một số người bán thử nghiệm việc dùng AI để phát hiện ảnh giả, nhưng giải pháp này vẫn còn nhiều hạn chế. Nguy cơ các nền tảng phải siết chặt chính sách đổi trả đang hiện hữu, và điều này có thể làm tổn hại đến những khách hàng mua sắm trung thực.

Vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ, thương mại điện tử vận hành dựa trên giả định về sự trung thực của số đông. Khi AI khiến ranh giới giữa thật và giả ngày càng mờ nhạt, các nền tảng buộc phải tái thiết hệ thống xác minh và trách nhiệm, nếu không muốn niềm tin của người dùng tiếp tục bị bào mòn.