Nếu như thị trường loa đài, tai nghe Hi-fi chưa từng phát triển thì sẽ như thế nào?

Âm nhạc vốn dĩ là nghệ thuật của giai điệu và nhịp điệu. Nhưng nếu không có loa đài, tai nghe Hi-fi (High Definition hay Độ phân giải cao) - thứ công nghệ giúp truyền tải âm thanh ở mức chân thực và chi tiết nhất - thì diện mạo văn hóa, giải trí toàn cầu liệu có còn giống như hôm nay?

Câu hỏi này đã dẫn đến hai luồng ý kiến trái chiều: một bên cho rằng âm nhạc chỉ cần giai điệu, công nghệ nghe cao cấp chỉ dành cho “dân chơi nhà giàu”; còn bên kia khẳng định nếu không có Hi-fi, con người sẽ không thể sống trọn với cảm xúc và trải nghiệm giải trí sẽ tầm thường đi rất nhiều. Bên nào mới thực sự đúng?

Phe thứ nhất: Âm nhạc chỉ cần giai điệu, Hi-fi là thứ xa xỉ

Những người thuộc phe này thường lập luận rằng, lịch sử âm nhạc đã tồn tại hàng nghìn năm trước khi công nghệ truyền tải như loa, tai nghe chất lượng cao xuất hiện. Người Hy Lạp cổ đại vẫn mê đắm tiếng đàn Lyre, người Việt vẫn có những làn điệu quan họ, ca trù - tất cả đều tồn tại mà chẳng cần tới ampli đèn hay tai nghe hàng chục triệu đồng. Điều cốt lõi của âm nhạc theo họ là giai điệu và cảm xúc nguyên thủy, chứ không phải dải tần số 20Hz - 20kHz hay độ phân giải lossless.

Một ví dụ rõ ràng là nhạc pop, hip-hop - những dòng nhạc vốn dựa nhiều vào nhịp điệu, hook dễ nhớ. Kể cả khi phát qua loa mono của radio hay loa điện thoại, ca khúc vẫn đủ sức lan tỏa. Thập niên 1960 - 1970, The Beatles hay Elvis Presley đâu có công nghệ âm thanh hiện đại, nhưng nhạc của họ vẫn thống trị thế giới. Vậy thì, có thật sự cần đến Hi-fi để âm nhạc chạm đến trái tim?

Ngoài ra, phe này còn cho rằng Hi-fi phần nào tạo ra sự “xa xỉ” không cần thiết. Một cặp tai nghe tham chiếu có thể đắt ngang chiếc xe máy, dàn loa tiền tỷ chỉ phục vụ cho một số ít người. Nếu mục đích cuối cùng của âm nhạc là giải trí, kết nối cộng đồng, thì công nghệ nghe càng cao cấp lại càng khiến khoảng cách giàu nghèo thêm rõ rệt. Âm nhạc theo lối suy nghĩ này, chỉ cần một chiếc radio bình dân là đủ.

Phe thứ hai: Không có Hi-fi thì trải nghiệm sẽ tầm thường

Trái lại, những người yêu âm thanh khẳng định Hi-fi không chỉ là thú chơi xa xỉ, mà là công cụ giúp con người sống trọn vẹn hơn với âm nhạc và nghệ thuật. Hãy thử hình dung: nếu chỉ nghe nhạc giao hưởng qua chiếc loa rè, những nốt violin cao vút, tiếng contrabass trầm hùng, hay dàn hợp xướng 100 người sẽ bị nén lại, méo mó, gần như mất hết cảm xúc. Những dòng nhạc cần độ chi tiết và dải động lớn như jazz, progressive rock, thậm chí EDM vốn dựa nhiều vào bass, sẽ khó có cơ hội phát triển.

Không chỉ âm nhạc, toàn bộ công nghiệp giải trí hiện đại cũng chịu ảnh hưởng. Hollywood khó có thể tạo ra những bom tấn tỷ đô nếu khán giả chỉ nghe âm thanh ngang ngửa… clip YouTube. Các chuẩn như Dolby Atmos, DTS:X, hay hệ thống rạp IMAX đều dựa trên nền tảng Hi-fi để tái tạo âm thanh vòm, choáng ngợp. Nếu Hi-fi không tồn tại, có lẽ Netflix, Disney+ cũng không đủ sức hấp dẫn, bởi xem phim bom tấn mà âm thanh “dẹt lép” thì khác gì coi trailer bằng loa laptop.

Thêm vào đó, Hi-fi đã tạo nên một mảng văn hóa tiêu dùng và sáng tạo. Nếu không có nó, trào lưu sưu tập vinyl, cassette hay cộng đồng audiophile chắc chắn sẽ không hình thành. Nhiều nghệ sĩ hiện đại cũng sẽ không dám phối khí cầu kỳ, bởi biết rằng khán giả chẳng thể nghe ra khác biệt. Khi âm thanh bị thu hẹp, cảm xúc con người cũng sẽ bị bóp nghẹt - một bản ballad sâu lắng nghe qua loa rè khó có thể khiến ai rơi nước mắt.

Nhìn lại cuộc tranh luận

Thực tế, cả hai quan điểm đều có lý. Đúng là giai điệu mới là hạt nhân của âm nhạc - dù nghe ở đâu, con người vẫn có thể nhẩm theo một khúc ca hay rung động bởi một bản tình ca giản dị. Nhưng cũng phải thừa nhận rằng công nghệ Hi-fi đã nâng tầm trải nghiệm, giúp nghệ sĩ thỏa sức sáng tạo và khán giả sống sâu hơn trong từng khoảnh khắc giải trí.

Nói cách khác, nếu không có Hi-fi, âm nhạc vẫn tồn tại nhưng nó sẽ khác đi: Ít chiều sâu hơn, ít cảm xúc hơn, và nhiều khả năng cả nền văn hóa nghe nhìn của nhân loại cũng sẽ nghèo nàn hơn. Ngược lại, nếu chỉ dựa vào Hi-fi mà quên đi giá trị cốt lõi là giai điệu và cảm xúc, thì ngay cả dàn loa hàng tỷ cũng trở nên vô nghĩa.

Câu hỏi “Nếu thị trường loa đài, tai nghe Hi-fi chưa từng phát triển thì sẽ như thế nào?” thực chất là lời nhắc nhở: Công nghệ có thể nâng tầm nghệ thuật, nhưng nghệ thuật sẽ không bao giờ bị xóa nhòa nếu thiếu công nghệ. Có lẽ, điều quan trọng nhất là cân bằng, để âm nhạc vừa giữ được linh hồn giản dị vốn có, vừa tận hưởng trọn vẹn sức mạnh mà Hi-fi mang lại cho đời sống tinh thần của con người.