Ngày này năm ấy - một video 19 giây lên sóng, và nút “Upload” trở thành thói quen toàn cầu

Vào ngày 23 tháng 4 năm 2005, Jawed Karim – một trong ba đồng sáng lập YouTube – đã đăng tải video đầu tiên lên nền tảng còn vô danh mang tên YouTube.com. Video có tựa đề "Me at the zoo", dài vỏn vẹn 19 giây, ghi lại cảnh Karim đứng trước chuồng voi tại Sở thú San Diego, Mỹ, và nói vài câu ngắn gọn về chiếc vòi của loài vật này.

Đây không phải là một đoạn phim có kịch bản, cũng không có hậu kỳ. Nhưng chính khoảnh khắc đó – mộc mạc, đời thường – lại trở thành cột mốc lịch sử: đánh dấu sự hiện diện đầu tiên của con người trên một nền tảng số mà về sau sẽ thay đổi hoàn toàn cách thế giới tiếp cận video.

YouTube được thành lập đầu năm 2005 bởi Steve Chen, Chad Hurley và Jawed Karim, ba cựu nhân viên PayPal. Ý tưởng ban đầu nảy sinh từ nhu cầu cá nhân: họ muốn có một nơi dễ dàng chia sẻ video cho bạn bè, thay vì phải đính kèm file nặng qua email hoặc phụ thuộc vào server FTP. Tuy nhiên, thay vì chỉ là một công cụ chia sẻ riêng tư, YouTube nhanh chóng biến thành một nền tảng công cộng, mở, ai cũng có thể tải lên và xem video chỉ bằng một đường link duy nhất.

Cốt lõi thành công ban đầu của YouTube là tốc độ và sự đơn giản. Nhờ ứng dụng công nghệ nén video hiện đại lúc đó (Flash Video), cùng khả năng streaming trực tiếp trong trình duyệt mà không cần tải về, YouTube đã "cắt giảm ma sát" trong hành vi người dùng – khiến bất kỳ ai cũng có thể trở thành nhà làm nội dung chỉ bằng... một cú upload.

Tác động của video đầu tiên, và của YouTube nói chung, không nằm ở mặt kỹ thuật, mà ở chỗ: nó giải phóng quyền phát sóng khỏi tay các đài truyền hình. Mỗi người dùng – dù ở nhà, ở lớp học, hay trên điện thoại – đều có thể vừa là khán giả, vừa là người phát hành video. Sự phân mảnh nội dung và phi tập trung hóa truyền thông đại chúng bắt đầu từ chính những đoạn phim như vậy.

Từ một video quay bằng máy ảnh cá nhân, YouTube phát triển thành một nền tảng toàn cầu, tạo ra cả một nền kinh tế sáng tạo nội dung với hàng triệu kênh, hàng tỷ giờ xem mỗi ngày. Những lĩnh vực tưởng như không thể số hóa – như giáo dục, dạy nấu ăn, tập thể dục, tin tức trực tiếp – cũng tìm thấy không gian riêng trên YouTube. Các mô hình "YouTuber", "reviewer", "vlogger", hay thậm chí là "content house" đều sinh ra từ DNA ban đầu của nó.

Ngày nay, YouTube không chỉ là nơi xem video, mà còn là cỗ máy tìm kiếm lớn thứ hai thế giới, nền tảng video lớn nhất hành tinh, và là một phần trong hành vi tiêu dùng thông tin của hàng tỷ người. Nhưng tất cả bắt đầu từ một đoạn video ngắn, nói về... con voi.