Nghề lạ không thể bị AI thay thế, ngồi không cũng kiếm được 500 nghìn/giờ, đem lại niềm vui cho nhiều người

Giữa không gian đô thị rộng lớn của Bắc Kinh, Thượng Hải hay Quảng Châu, giữa những tòa chung cư cao tầng san sát, một nghề mới đang ngày càng được nhắc đến nhiều hơn: nghề chăm sóc, đồng hành và tâm sự dành cho người độc thân.

Công việc tưởng chừng "kỳ quái" này thực chất đã trở thành một phần tất yếu trong xã hội Trung Quốc đương đại – nơi mà áp lực công việc, mối quan hệ gia đình và hôn nhân, cùng với nhịp sống hối hả, khiến nhiều người trẻ và người già rơi vào trạng thái cô đơn.

Trong bối cảnh AI (trí tuệ nhân tạo) phát triển rầm rộ, nhiều dịch vụ tưởng chừng sẽ được "số hóa" hoàn toàn. Thế nhưng, từ thực tế ghi nhận tại các thành phố lớn của Trung Quốc, nghề chăm sóc người độc thân vẫn tỏ ra là một lĩnh vực khó có thể bị thay thế bởi máy móc hoặc chatbot.

Người thật, việc thật

Tại Bắc Kinh, cô Yang – một blogger 27 tuổi – đã từng "khám phá" nghề lạ lùng này chỉ với ý định trải nghiệm. Cô nhận khách với giá khoảng 125 Nhân dân tệ/giờ (hơn 454.000 đồng) để cùng đi dạo trong cửa hàng IKEA, ngồi nghe những tâm sự về mối quan hệ tình cảm đang rối ren của một chàng trai trẻ.

Suốt hai tiếng đồng hồ, cô và khách trò chuyện về góc nhìn của phụ nữ, về áp lực phải vừa làm việc vất vả, vừa cố gắng bảo vệ tình yêu. Qua những chia sẻ này, cô Yang mới hiểu rằng nhu cầu lớn nhất không phải là một cuộc đối thoại máy móc hay một ứng dụng (app) gửi lời khuyên tự động, mà chính là cảm giác "có ai đó đang lắng nghe, thấu hiểu từ tận đáy lòng".

Những khách hàng như vậy thường đang chịu sức ép công việc, áp lực gia đình hoặc cô đơn do thiếu bạn bè tâm sự. Họ chẳng muốn than thở với cha mẹ vì sợ cha mẹ lo lắng, cũng không muốn tâm sự với bạn bè vì sợ bị đánh giá, sợ rằng câu chuyện sẽ bị "lây" sự tiêu cực.

Chỉ khi trả tiền để thuê một người lạ, họ mới dám mở lòng bởi giữa hai người "không hề quen biết", mọi điều khó nói đều có thể trút ra một cách thoải mái.

"Giới trẻ ngày càng cô đơn hơn. Một số người rất căng thẳng trong công việc và một số phải chịu áp lực từ chính gia đình họ", cô Yang cho biết.

Báo cáo nghiên cứu của Tencent năm 2024 chỉ rõ dù AI có khả năng phân tích ngôn ngữ tự nhiên rất ấn tượng, nó vẫn thiếu một yếu tố cốt lõi quan trọng trong ngành chăm sóc người độc thân: đó là sự xuất hiện "thực" bên cạnh khách hàng.

Khi đi cùng người già đến bệnh viện, không chỉ đơn giản là nghe họ kể chuyện; người đồng hành cần phải cầm tay, dìu đỡ, quan sát nét mặt, tốc độ đi lại, thậm chí giúp đỡ khi họ không thể nghe rõ lời bác sĩ.

Những cử chỉ nhỏ nhặt như việc lấy ghế cho người già ngồi, xoa lưng an ủi khi họ căng thẳng hay cùng họ điểm mọi phòng khám trong bệnh viện… chính là những khoảnh khắc mà máy móc, dù có robot chân trụ êm ái, vẫn chưa thể mô phỏng đầy đủ.

Anh Yi Xiang (người mù và là chủ tiệm massage tại Ôn Châu) từng thuê dịch vụ đồng hành khám phá thành phố: "Những người bạn không khuyết tật của tôi sống quá xa và họ không phải lúc nào cũng có thời gian. Việc trả tiền cho dịch vụ này dễ dàng hơn và thật thú vị khi thuê một người lạ đưa tôi đi tham quan. Lần nào tôi cũng có thể gặp một người mới."

Vậy là chỉ với 200 Nhân dân tệ, người đàn ông khiếm thị được cô hướng dẫn viên kể về từng ngọn cây bên bờ Tây Hồ, giúp anh cảm nhận được cảnh đẹp qua từng lời nói, giọng điệu và cách diễn đạt.

Mặc dù AI nói ra lời, nhưng nó không thể làm cho khách hàng nhận ra một chiếc lá đang rơi đẹp như thế nào, mùi hương hoa ven hồ hay hơi ấm trên bàn tay người dẫn đường.

Bên cạnh đó, những hướng dẫn viên AI không có khả năng thấu cảm sâu sắc và linh hoạt trong tâm lý con người.

Trong bài phân tích đăng trên tờ The Guardian, các chuyên gia tâm lý đưa ra cảnh báo rằng AI hiện nay, dù được huấn luyện bằng hàng trăm triệu câu thoại, vẫn chỉ phản hồi dựa trên dữ liệu đã có, qua đó thiếu khả năng thấu cảm thực sự.

Khi một khách hàng rơi vào khủng hoảng vì lý do cá nhân, các chatbot dù đề xuất đúng "từ khóa an ủi" cũng không thể cảm nhận nỗi đau bên trong để đưa ra những giải pháp mang tính ngẫu hứng và đồng cảm thật sự.

Nói cách khác, chỉ cần khách hàng thay đổi một chút thái độ, một chút nét mặt, AI sẽ không biết xử lý ra sao. Con người phản ứng liên tục với cảm xúc của nhau, từ nhìn thấy đôi mắt ngấn lệ đến nghe thấy giọng nói khàn đặc của khách hàng, để ngay lập tức chuyển từ tư vấn bạn bè sang vai trò an ủi, thậm chí phải biết dừng cuộc trò chuyện khi họ quá yếu lòng. AI không thể đáp ứng mức độ linh hoạt tâm lý như vậy.

Không thể tự động hóa

Khác với anh Yi, cô Alaia Zhang, 22 tuổi đi theo nghề cho thuê thời gian rảnh này như một nguồn thu nhập trong khi thất nghiệp, cho rằng tư tưởng sợ tổn thương đã khiến giới trẻ ngày nay không muốn dành thời gian và công sức để hình thành những mối quan hệ sâu sắc, đáng tin cậy.

"Giới trẻ ngày nay có rất nhiều lo lắng nhưng họ không muốn truyền sự tiêu cực đó cho bạn bè và gia đình, hoặc họ cảm thấy không có người đáng tin cậy để tâm sự. Mọi người ngày nay đều cô đơn, ngay cả tôi cũng cô đơn", cô Zhang thừa nhận khi cho biết chỉ nhận khách nữ vì lý do an toàn.

Ngoài ra, cô Zhang cho rằng mức phi tìm chuyên gia tâm lý trị liệu quá cao cùng với nguy cơ sợ bị kỳ thị cũng khiến nghề tâm sự với người lạ được ưa chuộng hơn.

Yếu tố tin tưởng và sợ bị kỳ thị là thứ khiến AI khó lòng thay thế được con người trong mảng kinh doanh mới lạ này ở Trung Quốc.

Trong khảo sát của Baijing Tech năm 2024, có đến gần 50% người được hỏi cho rằng họ "sẽ không tin tưởng" một nền tảng AI nếu phải chia sẻ những góc khuất đời tư, sợ rằng dữ liệu đó có thể bị lưu trữ, chuyển nhượng hoặc rò rỉ.

Khi thuê một người thực – dù chỉ là "người lạ" – khách hàng có thể xác minh danh tính, quan sát cách họ hành xử và đặt lịch hẹn tại không gian công cộng để đảm bảo an toàn.

"Nếu là AI, tôi không thể nhìn thấy mặt, không biết liệu câu chuyện của mình có bất cứ lúc nào bị đem đi bán dữ liệu hay không", một bạn trẻ sống ở Thượng Hải chia sẻ.

Thêm vào đó, trách nhiệm cá nhân và đạo đức trong ngành chăm sóc người độc thân cũng rất được quan tâm.

Khi đồng hành cùng một cụ già, người chăm sóc phải chịu trách nhiệm nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra: từ tai nạn nhỏ cho đến việc ngăn ngừa mất cắp, lừa đảo. Một hệ thống AI – dù tuyệt vời cách mấy – không thể đứng ra chịu trách nhiệm hình sự, cũng không thể đối mặt trực tiếp với những tình huống khẩn cấp ngoài dự kiến.

Đồng quan điểm, báo cáo của Tencent năm 2024 chỉ ra rằng AI hiện vẫn gặp khó trong việc "tạo kịch bản tương tác theo cảm xúc thực tế của người dùng".

Khi đang ngồi trò chuyện ở quán cà phê, khách hàng có thể bất ngờ xúc động vì nhớ đến câu chuyện gia đình hoặc muốn thay đổi địa điểm đi dạo ngay lập tức vì thời tiết chuyển xấu, hoặc họ muốn nhân viên đồng hành giúp họ "vào vai" một nhân vật khác để giải tỏa tâm lý căng thẳng.

Con người có thể linh hoạt điều chỉnh không gian, chủ đề, giọng nói và cử chỉ trong khi AI chỉ biết trả lời qua tin nhắn hoặc giọng nói sắp đặt sẵn, không thể chuyển sang chế độ "trang bị ô che mưa" hay "rủ rê" đi mua sách.

Chăm sóc người già

Không chỉ dừng lại ở người trẻ, nền kinh tế tóc bạc đang bùng nổ khi Trung Quốc trở thành quốc gia có dân số già nhanh nhất thế giới.

Cô Cui Pei (38 tuổi, sống tại Tây An) chia sẻ: "Tôi nhận mức thu nhập khoảng 6.000 Nhân dân tệ mỗi tháng chỉ từ việc đưa đón, hỗ trợ thủ tục y tế cho người già. Khách hàng của tôi thường là con cháu họ đang ở nước ngoài hoặc bận rộn ở thành phố khác."

Theo cô Cui, khách hàng cần người thực, chạm vào tay bố mẹ để dìu họ qua từng phòng khám và không thể dùng AI để thay thế những bước đi ấy. Đối với gói dịch vụ cao cấp, đôi khi khách hàng còn yêu cầu người đồng hành "đến nhà, giúp mua đồ ăn, nấu cơm, trò chuyện buổi tối", một chuỗi hành động hoàn toàn không thể do AI thực hiện.

"Trong nghề này, những người như chúng tôi phải hành động như con cái của khách hàng khi con cái thật của họ không có ở đây. Chúng tôi sẽ phải chăm sóc họ chu đáo như cha mẹ già của mình vậy. Chúng tôi phải thông cảm và học cách hiểu cảm xúc của người già, qua đó an ủi họ", cô Cui cho hay.

Cũng theo cô Cui, các bác sĩ ngày càng chấp nhận hiện tượng này vì việc giải thích bệnh trạng cho người đồng hành thường nhanh chóng và dễ dàng hơn thay vì đối phó với những bệnh nhân dễ xúc động hoặc lãng tai.

Tóm lại, trong kỷ nguyên AI thống trị, nhiều ngành nghề đang phải thay đổi mạnh mẽ. Tuy nhiên dù tương lai AI có thể trở nên tinh vi đến đâu, khi người thuê cần một bờ vai để tựa, một giọng nói ấm áp bên tai, một người cầm tay dẫn đường giữa bệnh viện rộng lớn hay đơn giản chỉ là một người lạ sẵn sàng ngồi nghe mình giãi bày, thì AI cũng khó có thể lấp đầy khoảng trống tình cảm ấy.

Đó chính là lý do khiến dịch vụ chăm sóc, đồng hành và tâm sự cùng người độc thân ở Trung Quốc sẽ khó bị thay thế, bởi bản chất của nó chính là "kết nối trái tim" giữa những con người cô đơn trong một xã hội ngày càng sôi động nhưng cũng vô cùng hối hả.

*Nguồn: SCMP, Nikkei, BI, Fortune