Nhà địa tâm lý học giải thích: Tại sao sân bay cũng được coi là một địa điểm tâm linh kỳ lạ, nơi ranh giới về thời gian, không gian và cả bản thân bạn đều biến mất?

Nhắc đến những địa điểm tâm linh, nhiều người sẽ tưởng tượng ra hình ảnh một ngôi đền, một ngôi chùa hoặc một khu di tích lịch sử lâu đời, cổ kính. Thế nhưng đối với tiến sĩ Steve Taylor, một nhà địa tâm lý học, giảng viên tại Đại học Leeds Beckett, Anh Quốc, tâm linh không chỉ có nghĩa hẹp như vậy.

Bất cứ địa điểm nào có thể ảnh hưởng tới tâm lý con người theo những cách kỳ lạ đều được coi là một địa điểm tâm linh trong lĩnh vực địa tâm lý học (psychogeographic) mà ông đang nghiên cứu.

"Trong nền văn hóa Celtic có một khái niệm gọi là "địa điểm mỏng manh", thường là những lùm cây hoặc khu rừng thiêng, nơi bức màn ngăn cách giữa thế giới vật chất và tinh thần trở nên rất mỏng.

Ở những địa điểm mỏng manh, chúng ta thấy mình ở giữa hai cõi thế giới, không hoàn toàn ở một cõi này nay một cõi khác. Trong thế giới công nghệ hiện đại, sân bay cũng có thể được gọi là một địa điểm mỏng manh như vậy", tiến sĩ Taylor cho biết.

Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu những cảm giác và tâm lý kỳ lạ mà sân bay có thể chia sẻ với một ngôi chùa linh thiêng:

Cảm giác thời gian biến mất

Khi bước vào không gian linh thiêng của một ngôi chùa, chúng ta thường có cảm giác thời gian ở đó như ngưng đọng. Mọi người đều đi lại chậm rãi, nói năng nhỏ nhẹ và cư xử một cách lịch thiệp.

Sự tĩnh lặng, trang nghiêm và tiếng kinh cầu giúp chúng ta quên đi những bộn bề lo toan, vướng bận của cuộc sống thường ngày. Tất cả những điều này khiến thời gian dường như trôi chậm hơn khi bạn ở trong một không gian tâm linh như đền chùa.

Nhưng hóa ra, hiệu ứng tương tự cũng có thể xảy ra ở sân bay.

Đó là bởi trước mỗi chuyến bay, hầu hết chúng ta đều sắp xếp một khoảng thời gian dự phòng để tới sân bay trước, nhằm hoàn thành các thủ tục.

Việc ngồi đợi chuyến bay khởi hành có thể đem lại cảm giác thư thái tương tự như đi chùa vì bạn gần như không có gì quan trọng để làm trong lúc đó. Mọi việc trong quá khứ đã đều được giải quyết. Còn mọi việc trong tương lai chỉ đến sau khi máy bay đã hạ cánh.

"Thời gian có thể trở thành một khái niệm mơ hồ tại các sân bay", tiến sĩ Taylor cho biết. "Theo một nghĩa khác, sây bay là một vùng hư không, nơi mà khoảnh khắc hiện tại không được chào đón. Mọi người đều hướng sự chú ý của mình về tương lai, về các chuyến bay và những cuộc phiêu lưu phía trước sau khi họ đã đến đích".

Hiệu ứng này đặc biệt được khuếch đại nếu bạn bay giữa các múi giờ khác nhau. Một số chuyến bay khởi hành từ múi giờ thấp sang múi giờ cao có thể đem lại cảm giác thời gian bị đánh cắp.

Trong khi ngược lại, một số chuyến bay từ múi giờ cao về múi giờ thấp có thể hạ cánh trước cả giờ khởi hành. Điều này rõ ràng đem lại cảm giác thời gian như ngừng trôi, hoặc thậm chí bạn đang du hành về quá khứ.

Cảm giác không gian bị xóa nhòa

Không chỉ có thời gian, ngay cả không gian tại các sân bay cũng đặt bạn vào một cảm giác kỳ lạ, mà như tiến sĩ Taylor nói, đó là một "địa điểm mỏng manh" theo cách nói của người Celtic.

Celtic là một nền văn hóa lâu đời, từng phát triển mạnh ở Châu Âu từ khoảng năm 1.200 Trước Công Nguyên, trước thời đại La Mã và trước cả Kitô giáo.

Giống như các nền văn hóa khác, người Celtic tin vào sự tồn tại của một thế giới bên kia, nơi các vị thần ngự trị. Nhưng họ không xây dựng các nhà thờ và địa điểm tôn giáo kín cổng cao tường, mà lấy luôn các địa điểm bên ngoài thiên nhiên để thực hiện các nghi lễ của mình.

Các địa điểm này thường là nơi "ngưỡng cửa" giao nhau giữa các hình thái thiên nhiên, chẳng hạn như bìa rừng (nơi giao của rừng thẳm và các đồng cỏ), vách núi (nơi giao giữa đất và đá), bờ biển (nơi đất liền gặp đại dương), thậm chí một đồng cỏ rộng lớn (nơi đất gặp trời trong tầm quan sát)…

Người Celtic tin rằng tại các "địa điểm mỏng manh" này sẽ diễn ra sự giao thoa giữa hai thế giới, tại các khoảnh khắc giao hòa trong ngày như bình minh hoặc hoàng hôn. Và họ có thể dùng sự giao thoa đó để giao tiếp giữa hai thế giới.

"Trong thế giới công nghệ hiện đại, sân bay cũng có thể được coi là "nơi mỏng manh". Chúng là vùng chuyển tiếp nơi ranh giới mờ dần. Theo nghĩa đen, biên giới quốc gia tan biến. Khi chúng ta vượt qua cửa an ninh, chúng ta sẽ bước vào một vùng đất không người, giữa các quốc gia. Khái niệm về nơi chốn trở nên mơ hồ", tiến sĩ Taylor cho biết.

Các nghiên cứu của ông cho thấy hiệu ứng mơ hồ nơi chốn ở sây bay có tác động rất mạnh mẽ lên tâm lý con người:

"Do sự mơ hồ về thời gian và địa điểm, các sân bay tạo ra cảm giác mất phương hướng. Loài người chúng ta tự định nghĩa mình theo thời gian và địa điểm. Chúng ta biết mình là ai trong mối quan hệ với thói quen hàng ngày và môi trường quen thuộc của mình.

Chúng ta cũng tự định nghĩa mình theo quốc tịch. Nếu không có những dấu hiệu như vậy, chúng ta có thể cảm thấy lạc lõng", tiến sĩ Taylor cho biết. Và sự lạc lõng đó có thể tiến triển đến một hiệu ứng rất kỳ lạ:

Cảm giác ranh giới của bản thân cũng biến mất

Chắc hẳn không ít người trong chúng ta đã từng chứng kiến những hành vi "bất thường" ở sân bay, từ những chuyện nhỏ nhặt như ngủ lăn lóc ở sàn nhà, tập yoga giữa sảnh chờ, đến những vụ việc nghiêm trọng hơn như cãi vã say xỉn, thậm chí là hành hung người khác.

Ở Việt Nam, chúng ta cũng từng chứng kiến những vụ việc tương tự, chẳng hạn như một người phụ nữ như "lên đồng" cãi nhau tay đôi với nhân viên hàng không ở sân bay Tân Sơn Nhất. Vậy điều gì đã khiến sân bay trở thành một "điểm nóng" của những hành vi khác lạ như vậy?

"Như lĩnh vực tâm lý học môi trường đã chứng minh, con người rất nhạy cảm với môi trường xung quanh và có thể dễ dàng trở nên "quá tải" bởi những tác nhân gây căng thẳng như đám đông và tiếng ồn (thường có ở sân bay).

Căng thẳng và lo lắng gây ra sự cáu kỉnh, cả tạm thời và liên tục. Những người thường xuyên lo lắng dễ nổi giận hơn. Và tâm trạng lo lắng tạm thời thường gây ra những cơn bùng nổ tức giận", tiến sĩ Taylor cho biết.

Nhưng chừng đó là chưa thể giải thích được hiệu ứng "lên đồng" của một số người ở sân bay.

Theo tiến sĩ Taylor, chính tính chất "mỏng manh" của sân bay cũng góp phần vào việc mọi người hành động không đúng với tính cách vốn có của mình ở sân bay.

"Điều này phù hợp với các lý thuyết của nhà tâm lý học Sigmund Freud", ông nói. "Nó có thể được hiểu là sự dịch chuyển từ bản ngã (ego) văn minh bình thường của chúng ta sang phần bản năng, nguyên thủy của tâm lý, mà Freud gọi là id. Theo Freud, id là nơi chứa đựng những ham muốn và động lực, cảm xúc và sự hung hăng của chúng ta, và nó đòi hỏi sự thỏa mãn ngay lập tức".

Ở trạng thái thông thường, id của mỗi người sẽ bị bản ngã kiềm chế, không bộc phát ra ngoài. Nhưng ở các địa điểm mỏng manh và trong các tình huống căng thẳng, nó có thể bộc phát ra ngoài và nhiều người sẽ thể hiện mình như một con người khác.

Thế nhưng có một hiệu ứng tích cực ở đây, khi các ức chế xã hội thông thường bị mất tác dụng, nó có thể thúc đẩy cả các hành vi phản xã hội lẫn hành vi ủng hộ xã hội.

Nếu như sân bay là nơi mà bản năng trỗi dậy, thì đó cũng là nơi mà "ranh giới cá nhân trở nên mờ nhạt, nơi những người xa lạ có thể trở nên thân mật một cách khác thường", tiến sĩ Taylor lưu ý.

Chẳng vậy mà nhiều người trong số chúng ta sẵn sàng làm quen với những người mới gặp lần đầu ở sân bay, rồi chẳng mấy chốc có thể cười đùa, nói chuyện với họ như những người bạn thân thiết từ lâu.

Chúng ta sẵn sàng chia sẻ kế hoạch đi lại của mình với họ. Những người già nói chuyện về con cái, những đứa nhỏ chơi đùa với bạn mới, còn người trẻ thì chia sẻ kinh nghiệm đi du lịch cho nhau.

"Mặt tích cực là tất cả những điều này có thể có tác dụng giải phóng đối với một số người trong chúng ta", tiến sĩ Taylor nói. "Như tôi đã chỉ ra trong cuốn sách Time Expansion Experiences của mình, chúng ta thường coi thời gian là kẻ thù đã đánh cắp những khoảnh khắc trong cuộc sống và áp bức chúng ta bằng những thứ như hạn chót hoặc deadline. Vì vậy, đôi khi bước ra khỏi dòng chảy của thời gian cũng giống như chúng ta được thả ra khỏi nhà tù.

Lý tưởng nhất là sự tự do bắt đầu tại sân bay đó sẽ tiếp tục trong suốt chuyến phiêu lưu phía của chúng ta".

Vì vậy, lần tới khi tới sân bay, bạn hãy ý thức được rằng đó là một "địa điểm mỏng manh" và có tính chất tâm linh hơn bạn nghĩ. Đó là nơi mà ranh giới của thời gian, không gian và cả bản ngã của bạn có thể bị xóa nhòa hoặc biến mất.

Bạn đang có được những giây phút tự do, thảnh thơi và kết nối nhất, ở một địa điểm mà bạn không ngờ tới.