Nhìn lại Zune: Chiếc máy mang hai hoài bão lớn của Microsoft nhưng lại thất bại trong cả hai

Không có máy nghe nhạc di động nào trong lịch sử có thể sánh ngang với sự phổ biến của Apple iPod, được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 2001. Nhưng vào năm 2006, Microsoft đã cố gắng làm rung chuyển cán cân với máy nghe nhạc di động của riêng mình, Zune, khởi đầu cho một dòng sản phẩm tồn tại trong thời gian ngắn mà nhiều người vẫn đánh giá cao cho đến tận ngày nay. Chiếc Zune đầu tiên ra mắt vào ngày 14 tháng 11 năm 2006, tức là khoảng 17 năm trước, mang trong mình hoài bão thu hút người dùng iPod và còn hơn thế nữa.

Dù có thiết kế khá độc đáo nhưng mẫu Zune ban đầu thực sự là sản phẩm mang tinh thần của Toshiba. Nó dựa trên Toshiba Gigabeat S30, một máy phát nhạc khác chạy giao diện Microsoft Portable Media Center. Tuy nhiên, Zune có màn hình 3 inch lớn hơn (mặc dù sử dụng cùng độ phân giải 320x240) và nó thay thế thiết kế D-pad hình chữ thập bằng hình tròn. Dù phần nào gợi nhớ đến bánh xe của iPod, nhưng nó không hỗ trợ bất kỳ cử chỉ xoay nào và chỉ là một D-pad cơ bản.

Trên thực tế, Zune rất giống với Gigabeat S đến mức cả hai đều gặp phải cùng một vấn đề về driver Freescale, khiến các thiết bị bị treo vào ngày 31 tháng 12 năm 2008. Driver này không được lên kế hoạch để xử lý các năm nhuận và một phần mã khiến thiết bị bị treo suốt cả ngày do năm đó có thêm một ngày. Cả hai máy cũng sử dụng ổ cứng 30GB tương tự như.

Tuy nhiên, Zune rõ ràng là có thiết kế trông khác biệt, đặc biệt là khi Microsoft đưa ra các tùy chọn màu sắc khá độc đáo, bao gồm tùy chọn màu nâu đặc trưng, cũng như các mẫu màu trắng và đen (cộng với phiên bản màu hồng giới hạn). Tuy nhiên, nó dày hơn một chút so với một chiếc iPod tương đương vào thời điểm đó, do đó là một điểm trừ khi có tính di động kém hơn.

Tham vọng đánh bại iPod không thành

Một trong những vấn đề lớn với Zune là nó hoàn toàn khác xa với những nỗ phương pháp trước đây của Microsoft trong phân phối âm nhạc. Zune đã sử dụng hệ thống phân phối âm nhạc hoàn toàn mới của riêng mình, với việc Microsoft đóng cửa MSN Music chỉ vài tháng trước khi Zune ra mắt, nghĩa là mọi giao dịch mua hàng bạn thực hiện trên dịch vụ đó đều không còn nữa và bạn sẽ cần phải mua lại các bài hát cũ.

Hơn nữa, Zune cũng không hỗ trợ giao thức PlaysForSure DRM của Microsoft. Zune yêu cầu phần mềm chuyên dụng để đồng bộ hóa nhạc hỗ trợ giao thức DRM mới, thay vì sử dụng Windows Media Player để đồng bộ hóa.

Các mẫu Zune ban đầu cũng có hỗ trợ loại file khá hạn chế. Mặc dù có màn hình lớn hơn nhưng hình ảnh chỉ được hỗ trợ ở định dạng JPEG và video phải ở định dạng WMV, các mẫu máy sau này sẽ hỗ trợ thêm MP4 và H.264. Hỗ trợ âm thanh cũng bị giới hạn ở MP3, WMA và AAC. Phần mềm Zune dành cho PC sẽ xử lý việc chuyển mã cho các loại file khác khi di chuyển chúng vào thiết bị.

Mặc dù được một số người đam mê âm nhạc ưa chuộng nhưng dòng Zune không thực sự thành công. Trong tuần ra mắt, nó đã chiếm được 9% thị trường thiết bị giải trí di động, đưa nó lên vị trí thứ hai sau iPod, lúc đó đang dẫn đầu thị trường với thị phần khổng lồ 63%. Tuy nhiên Zune chưa bao giờ có thể đạt được gần số lượng bán ra của iPod, Microsoft công bố chỉ bán được 2 triệu chiếc vào tháng 5 năm 2008, bao gồm cả mẫu thế hệ thứ hai ra mắt vào tháng 11 năm 2007. Đến tháng 9 năm 2009, dữ liệu từ NPD Group cho thấy Zune chỉ chiếm 2% thị phần ở Mỹ, xếp sau dòng iPod, SanDisk và dòng Walkman của Sony.

Các mẫu Zune thế hệ thứ hai ra mắt gần đúng một năm sau đó, với thiết kế hoàn toàn mới, bao gồm cụm điều hướng cảm ứng (gọi là Zune Pad) cùng với việc giới thiệu các mẫu máy mới sử dụng bộ nhớ flash thay vì ổ cứng. Năm 2009, Microsoft ra mắt Zune HD, thế hệ thứ ba và cũng là cuối cùng của Zune, chuyển sang lưu trữ flash hoàn toàn, có các phiên bản 16GB và 32GB (với mẫu 64GB ra mắt sau này).

Tạo khởi đầu cho Windows Phone 

Một trong những di sản lớn nhất của dòng Zune chính là giao diện, thứ sẽ tồn tại nhiều năm sau đó. Zune sử dụng giao diện người dùng chủ yếu dựa trên văn bản, trông đơn giản và gọn gàng, khiến nó trở nên rất thanh lịch. Dù giao diện không nhiều hình ảnh hay biểu tượng hoa mỹ, nhưng chắc chắn vẫn có sức hấp dẫn riêng và nó cũng giúp mọi thứ chạy trơn tru hơn.

Microsoft nhận thấy giao diện này thực sự đủ hấp dẫn để đưa vào các sản phẩm khác của mình, nổi bật nhất là Windows Phone. Bắt đầu với Windows Phone 7, những điện thoại này cũng có giao diện người dùng dựa trên văn bản, giúp dễ dàng xác định các thành phần giao diện. Điều này tiếp tục tồn tại trong các phiên bản Windows Phone trong tương lai và thậm chí còn xuất hiện trên Xbox và PC Windows trong kỷ nguyên Windows 8. Nhiều người vẫn thấy giao diện này rất hấp dẫn, nhưng Microsoft đã bắt đầu loại bỏ phong cách này với Windows 10 và Windows 11.

Điều thú vị là hầu hết các sản phẩm sử dụng ngôn ngữ thiết kế này đều bị coi là thất bại, trong đó Windows Phone bị các smartphone Android và iPhone đè bẹp và Windows 8 thường được coi là một trong những phiên bản hệ điều hành tồi tệ nhất.

Tất cả các sản phẩm Zune đã ngừng sản xuất vào tháng 10 năm 2011, chỉ chưa đầy 5 năm kể từ khi Zune ban đầu ra mắt và một năm rưỡi sau khi mẫu mới nhất ra mắt. Có thể thấy Zune là dòng máy mang nhiều tham vọng của Microsoft, nhưng cuối cùng đều không thể thực hiện được.