Nổi tiếng có thể 'copy' mọi thứ, vì sao Trung Quốc bó tay không thể làm chip nhớ, đốt hàng chục tỷ USD vẫn chưa thành công?

Những quốc gia trên khắp thế giới đều khiếp sợ trước khả năng của Trung Quốc khi sắp xếp các nguồn lực quốc gia và làm những điều to lớn, và thậm chí cả những điều dường như không thể. Ví dụ điển hình như việc họ xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới – dài 23.500 dặm – chỉ trong gần 1 thập kỷ.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng vấp phải những thất bại trong vài lĩnh vực nhất định, dù đầu tư lớn. Có 2 ví dụ điển hình là 2 lĩnh vực hoàn toàn khác nhau cho thấy vấn đề kể trên: Làm chất bán dẫn tiên tiến và đưa đội bóng đá quốc gia nhà vào World Cup.

Sự thiếu hụt thành công của Trung Quốc trong việc phát triển chip nhớ tiên tiến đã thấy rõ. The National Intergated Circuit Industry Investment Fund (hay còn gọi là Big Fund) đã rót 45 tỷ USD kể từ năm 2014 và gây vốn cho nhiều dự án quan trọng khác. Chỉ riêng năm 2020, các công ty chất bán dẫn của Trung Quốc đã nhận 35 tỷ USD tiền đầu tư từ các nguồn chính phủ và tư nhân.

Nhưng, các nhà sản xuất chip Trung Quốc vẫn nhiều năm, nếu không nói là nhiều thập kỷ kém xa so với các đối thủ phương Tây. Chưa kể đến việc, các quan chức Trung Quốc được giao nhiệm vụ đạt được khả năng tự cung tự cấp chip thậm chí còn lợi dụng chức vụ biển thủ tiền. Năm ngoái, một số giám đốc điều hành cấp cao của Big Fund, bao gồm cả tổng giám đốc, đã bị giam giữ vì nghi ngờ liên quan đến tham nhũng.

Câu chuyện về việc tìm ánh hào quang cho đội tuyển bóng đá nam quốc gia Trung Quốc thậm chí còn đáng buồn hơn. Đội bóng đá quốc gia Trung Quốc chỉ được tham dự World Cup 1 lần duy nhất vào năm 2002 và việc liên tục thất bại của đội nhà thậm chí trở thành trò cười trên khắp các trang tin truyền thông chính thức. Năm 2015, thậm chí Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình còn thúc giục đội tuyển quốc gia “phải lọt vào top thế giới”.

Tuy nhiên, việc chi hàng tỷ USD thu hút những tài năng và cả HLV ở nước ngoài vẫn không tạo ra bất kỳ khác biệt nào. Thậm chí, ở một khía cạnh nào đó mọi việc còn tồi tệ hơn. Năm 2016, đội tuyển quốc gia Trung Quốc đã để thua 0 – 1 trước Syria – đất nước vẫn đang chìm trong khó khăn, chiến tranh và sau đó khép lại cánh cửa vào World Cup. Năm 2022, một lần nữa, tuyển quốc gia Trung Quốc lại để thua rất nhiều và không thể bước vào chung kết World Cup.

Giống như Big Fund – các nhà chức trách chịu trách nhiệm cho việc làm sao để Trung Quốc có một tuyển bóng đá mạnh mẽ - đều “nhúng chàm”. Hồi tháng 2, Chủ tịch liên đoàn bóng đá Trung Quốc bị bắt vì tham ô. Hồi cuối tháng 3, các nhà điều tra chống tham nhũng cũng đã bắt giữ 2 nhân vật cấp cao ở liên đoàn này.

Mặc cho những thất bại như vậy, các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn tự tin vào khả năng tập trung nhân tài và nguồn lực tự nhiên để đối phó những những thách thức, chứng minh họ sở hữu những tài sản lớn nhất và lợi thế rõ ràng trước phương Tây.

Cũng phải thừa nhận rằng, Trung Quốc đã có những thành tựu nhất định. Để giúp kinh tế cải thiện và dạt được cải tiến trong lĩnh vực công nghệ, Trung Quốc đã chế tạo được bom vào năm 1964 và sau đó phóng vệ tinh lên không gian vào năm 1970.

Tuy nhiên, trong tất cả các trường hợp đó, mục tiêu đã được cố định và công nghệ liên quan đã nổi tiếng và tương đối tĩnh. Khả năng tập hợp các nguồn lực và chỉ đạo chúng một cách nhanh chóng - điều mà Trung Quốc thực sự vượt trội - là rất quan trọng.

Nhưng những điều kiện như vậy lại không áp dụng vào những vấn đề khác gồm cả làm chip và đưa đội bóng quốc gia vươn tầm thế giới. Trong những lĩnh vực này thường không có mục tiêu cố định. Công nghệ chất bán dẫn và kỹ năng của các cầu thủ bóng đá đang dần dần được cải thiện. Hơn nữa, công nghệ chip và, nhất là các tài năng bóng đá đều được phân tán rộng rãi, vốn không một quốc gia nào có độc quyền.

Ngoài ra, cũng cần những yếu tố khác để thành công bao gồm hợp tác, cải tiến, cạnh tranh, tự động.

Trên thực tế, cách tiếp cận từ trên xuống dưới của Trung Quốc có thể gây bất lợi cho họ trong những trường hợp như vậy, vì tài năng phát triển mạnh mẽ trong một môi trường phi tập trung và năng động.

Dẫu vậy, thất bại không ngăn cản Trung Quốc tiếp tục thực hiện ước mơ. Họ đang tích luỹ một ngân sách mới trị giá 143 tỷ USD cho những nhà sản xuất chip. Điều này có nghĩa là một nhóm nhỏ các công ty sẽ dễ dàng tiếp cận những sự trợ giúp của chính phủ và kiểm soát tốt hơn với những nghiên cứu được nhà nước hậu thuẫn.

Liên đoàn bóng đá Trung Quốc vốn đầy tai tiếng cũng đang thực hiện chương trình bóng đá trị giá hàng triệu USD ở hàng chục thành phố khác nhau.

Nhìn chung tờ Bloomberg nhận định, cơ hội thành công của Trung Quốc hiện đang tốt hơn bao giờ hết.

Nguồn: Bloomberg