Nước cờ tuyệt đẹp của một cỗ máy và vẻ mặt lo lắng của đại diện loài người

Ban đầu, Fan Hui nghĩ rằng nước đi đó thật kỳ cục, nhưng sau đó anh thấy nó thật đẹp.

“Đó không phải nước đi của con người. Tôi chưa từng thấy một người chơi nước đó.” Anh nói. “Nó thật đẹp.” Đó là từ mà anh nhắc đi nhắc lại. Đẹp. Đẹp. Đẹp.

Nước đi đó là nước thứ 37 của ván đấu thứ hai trong trận đấu cờ vây lịch sử giữa Lee Sedol, một trong những kỳ thủ hàng đầu thế giới, với AlphaGo, một hệ thống máy tính trí tuệ nhân tạo được xây dựng bởi các nhà nghiên cứu tại Google. Bên trong khách sạn Four Seasons tại khu trung tâm Seoul, ván đấu đã gần đi đến tàn cuộc trong giờ đấu đầu tiên khi AlphaGo, với sự trợ giúp của con người, đặt một quân đen vào khu vực mở phía bên tay phải trên bàn cờ 19x19. Và đó là điều làm mọi người đều bị sốc.

Fan Hui, kỳ thủ cờ vây người Trung Quốc.

“Đó là nước đi vô cùng kỳ lạ,” một nhà bình luận trận đấu bằng tiếng Anh cho biết (bản thân anh ấy cũng là một người chơi khá môn cờ vây). Sau đó bên ngoài có tiếng người nói: “Tôi nghĩ đó là một sai lầm.” Nhưng có lẽ không ai ngạc nhiên hơn Lee Sedol, người đã đứng dậy và rời khỏi phòng đấu. “Anh ấy phải đi rửa mặt hay làm gì đó – chỉ để phục hồi lại.” Nhà bình luận đầu tiên cho biết.

Ngay cả khi Lee Sedol trở lại bàn đấu, anh ấy vẫn chưa hoàn toàn biết cần làm gì, khi mất gần 15 phút suy nghĩ cho nước đi tiếp theo của mình. Nước đi của AlphaGo dường như không liên quan gì đến những nước đi trước đó. Về bản chất, cỗ máy đó đã từ bỏ nhóm quân ở nửa dưới bàn cờ để sang chơi ở khu vực khác. AlphaGo đặt quân cờ đen ở phía dưới quân cờ trắng lẻ loi trước đó của Lee Sedol.

Cho dù nước đi đó có thể có ý nghĩa trong một trường hợp khác, nó hoàn toàn bất ngờ với những người trong căn phòng tại thời điểm đó – một ngạc nhiên đáng chú ý hơn cả khi bạn nghĩ về việc con người đã chơi trò chơi này trong hơn 2.500 năm. Nhà bình luận còn không thể xác định giá trị của nước đi này.

Sau đó, trong ba giờ tiếp theo, AlphaGo giành chiến thắng ván đấu, dẫn trước 2-0 trong một trận đấu năm ván, và bây giờ, tỷ số đã là 3 - 0. Đến nay, máy móc đã đánh bại những người giỏi nhất trong cờ vua, cờ caro, Othello và Jeopardy. Nhưng chưa cỗ máy nào đánh bại những người giỏi nhất trong môn cờ vây, một trò chơi vượt xa cờ vua về độ phức tạp. Giờ AlphaGo đã làm được.

Sức mạnh và sự bí ẩn

Fan Hui đứng ở vị trí tốt hơn bất kỳ ai để phán xét nước đi đó. Anh là người đã ba lần vô địch châu Âu môn cờ vây và là kỳ thủ hàng đầu đầu tiên thách đấu AlphaGo. Hai bên đã chơi một trận năm ván vào tháng Mười năm ngoái, và anh đã thua cả năm. Nhưng Fan Hui không cảm thấy cay đắng về việc đó. Trong nhiều tháng sau đó, anh trở thành người tư vấn cho nhóm AlphaGo khi họ đào tạo lại hệ thống trí tuệ nhân tạo này lên một đẳng cấp cao hơn.

Giống như những nhà bình luận, ban đầu anh không biết điều gì dẫn đến nước đi này. Nhưng sau khoảng 10 giây, anh kể lại, anh nhận thấy nước đi đó kết nối với những nước trước đó – nó khớp với 18 quân cờ màu đen mà AlphaGo đã đặt.

Một người chơi trung bình sẽ không bao giờ hiểu nước đi này. Nhưng Fan Hui có được lợi thế khi đã quan sát AlphaGo trong nhiều tháng qua. Và bằng chứng về giá trị của nước đi nằm trong chiến thắng cuối cùng cho AlphaGo. Qua hai ván, nó đã đánh bại người chơi giỏi nhất theo cách mà con người sẽ không bao giờ làm được.

Giống như một số cỗ máy khác, con đường đến vinh quang của AlphaGo nổi bật với sức mạnh và sự bí ẩn của những công nghệ máy học, vốn là nền tảng cho sự sáng tạo của Google – công nghệ đã phát minh lại rất nhiều dịch vụ trực tuyến bên trong các công ty như Google hay Facebook, và sẵn sàng làm mọi thứ từ nghiên cứu khoa học đến robot. Với những công nghệ này, AlphaGo có thể học cách chơi bằng cách nghiên cứu hàng nước đi của con người trên cờ vây, sau đó nó có thể làm chủ trò chơi bằng cách tự mình chơi hết lần đến lần khác. Kết quả là một hệ thống với vẻ đẹp chưa từng có.

Nhưng cùng lúc đó, chiến thắng của AlphaGo cũng đem lại nỗi buồn cho rất nhiều người đã chứng kiến ván đấu ngày hôm qua từ phòng họp báo tại Four Seasons và từ hàng triệu người khác qua Youtube. Sau khi thấy sức mạnh của cỗ máy vài ngày trước đây, một trong số những khả năng của loài người dường như đã trở nên quá yếu đuối.

Nỗi lo về sự mất kiểm soát

Thay vì bất ngờ, một vài người cảm thấy buồn khi trận đấu kết thúc. Anh Fred Zhou, một phóng viên người Trung Quốc, người đã theo sát trận đấu này, cho biết, cho dù anh rất vui vì chiến thắng của AlphaGo trong ván đầu ngày thứ Tư, nhưng giờ anh thấy có một nỗi tuyệt vọng nào đó. Trong ván đầu, có vẻ Lee Sedol đã bị bất ngờ, nhưng đến ván thứ hai, anh dường như đã bất lực.

Khuôn mặt Lee Sedol trong ván đấu với AlphaGo.

Oh-hyoung Kwon, một người Hàn Quốc đang điều hành một vườn ươm startup tại Seoul, cũng trải qua cùng nỗi buồn. Không phải bởi Lee Sedol là một đồng hương người Hàn Quốc, mà bởi ông cũng là một con người. Thậm chí Kwon đi xa đến mức đề cập đến khả năng máy móc có thể thoát khỏi sự kiểm soát của con người, tương tự những điều như Elon Musk hay Sam Altman từng nói. “Có một điểm uốn cho sự tồn tại của tất cả loài người.” Ông nói về chiến thắng của AlphaGo. “Nó làm chúng ta nhận ra rằng AI đã rất gần chúng ta – và đủ để nhận ra sự nguy hiểm của nó.”

Tại khách sạn Four Seasons, nỗi buồn còn tăng cao hơn trong phòng họp báo sau ván đấu, khi Lee Sedol cho biết, trong suốt ván đấu kéo dài 4 giờ qua, ông chưa từng có cảm giác kiểm soát trận đấu. “Hôm qua tôi đã bị bất ngờ.” Ông nói qua phiên dịch viên, về ván đấu đầu tiên. “Nhưng hôm nay, tôi không còn lời nào để nói. Nếu bạn nhìn vào cách mà trận đấu diễn ra, tôi phải thừa nhận, đó là một thất bại rõ ràng cho tôi. Từ lúc bắt đầu trận đấu, không một thời điểm nào tôi cảm thấy tôi là người dẫn đầu.”

Và trong cuộc họp báo sau trận đấu.

Không chỉ ở nước đi số 37, AlphaGo còn thực hiện hàng loạt nước đi bất ngờ khác, khi thế trận đã đi vào định hình. Khi kết thúc trận đấu, Lee Sedol cho biết anh cảm thấy, không giống như ván đấu đầu tiên, AlphaGo không mắc phải sai lầm thực sự nào. Không một lần nào. “Tôi thực sự cảm thấy AlphaGo đã chơi một ván đấu gần như hoàn hảo,” anh cho biết. Sau đó, dường như anh thừa nhận chiến thắng chung cuộc cho cỗ máy của Google, khi cho biết anh không muốn kết thúc sự kiện này mà không giành được ít nhất một trận thắng. Mới đầu tuần này, trước khi trận đấu bắt đầu, anh vẫn còn khá chắc chắn mình sẽ giành chiến thắng.

Máy móc thay đổi con người

Trong khi chúng ta vẫn đang thảo luận về trận đấu, Fan Hui là người đồng cảm nhất với Lee Sedol, khi phàn nàn về các nhà bình luận trực tuyến đang chỉ trích lối chơi của đồng nghiệp người Hàn Quốc. “Hãy nhẹ nhàng với Lee Sedol.” Anh nói “Hãy nhẹ nhàng.” Nhưng thật khó cho Fan Hui giải thích khi không phải ai cũng trải qua cảm giác thất bại như của anh vào tháng Mười năm ngoái. Và cũng thật khó cho họ khi quan sát trận đấu khó khăn của Lee Sedol – cảm xúc chính của anh không phải nỗi buồn.

Khi Fan Hui quan sát trận đấu sau trận đấu với AlphaGo năm tháng trước, anh thấy cỗ máy đã được cải thiện. Nhưng anh cũng thấy bản thân mình đã được cải thiện. Kinh nghiệm, đúng theo nghĩa đen, đã thay đổi cách anh quan sát trận đấu. Khi anh lần đầu đánh với cờ với cỗ máy của Google, anh đang được xếp hạng 633 trên thế giới, giờ anh đã tăng lên vị trí khoảng 300. Nhiều tháng sau trận đấu vào tháng Mười, AlphaGo đã dạy cho anh, một con người, trở thành một kỳ thủ tốt hơn. Anh thấy những điều anh chưa thấy trước đây. Và điều đó làm anh hạnh phúc. “Thật đẹp,” anh nói. “Thật đẹp.”

Tham khảo Wired.com