Nước Mỹ vừa có tỷ phú chất bán dẫn: Coi chip như đam mê, là ‘nữ tướng’ dìu dắt AMD từ thuở 3 USD/cổ phiếu giờ lên 177 USD/cổ phiếu, khách hàng là NASA, Meta, Microsoft

Chỉ 2 năm sau khi gia nhập nhà sản xuất chip Advanced Micro Devices (AMD) vào năm 2012, Lisa Su kỳ cựu của IBM đã được chọn đảm nhận vị trí lãnh đạo. Sự thăng tiến có ý nghĩa vô cùng lớn đối với người phụ nữ 43 tuổi lúc bấy giờ, song cũng chính là canh bạc bởi vào thời điểm đó, công ty đang gặp khó khăn. 25% nhân sự bị sa thải còn giá cổ phiếu chỉ dao động quanh mức 2 USD. Patrick Moorhead, cựu giám đốc điều hành AMD, cảm thấy vô cùng bất lực.

“Tôi tin rằng chúng ta có thể xây dựng những thứ tốt nhất”, bà Su gửi thông điệp dành cho những nhân viên đang mất tinh thần khi công bố kế hoạch ba mũi nhọn nhằm vực dậy AMD: Tạo ra những sản phẩm tuyệt vời, củng cố niềm tin của khách hàng và đơn giản hóa công ty. “Có ba điều. Năm hoặc mười thì khó quá”, bà nói.

Su, người có niềm yêu thích đặc biệt với chất bán dẫn khi còn làm việc tại Viện Công nghệ Massachusetts, đã tái tập trung các kỹ sư chế tạo những con chip có khả năng đánh bại Intel.

Phải mất một thời gian nhưng màn đặt cược của kỹ sư gốc Đài Loan cuối cùng cũng được đền đáp. Trong vòng chưa đầy 1 thập kỷ, bà Su biến một công ty đang gặp khó khăn trở thành con cưng của ngành công nghiệp chip với mức vốn hoá 271 tỷ USD.

Giờ đây, đợt phục hồi của cổ phiếu công nghệ trong năm 2024 đã đưa Su trở thành nữ tỷ phú. Bà sở hữu khoảng 4 triệu cổ phiếu – một phần nhỏ so với công ty – song chúng chiếm tới 3/4 khối tài sản trị giá 1,1 tỷ USD của bà.

Lisa Su, 54 tuổi, hiện là một trong 26 nữ tỷ phú tự thân của Mỹ. Bà đến thành phố New York từ Đài Nam, Đài Loan cùng gia đình khi mới chỉ 3 tuổi.

“Tôi có thể nói rằng thực tâm tôi là một người New York”, bà Su nói và cho biết mình tham gia tích cực vào lĩnh vực toán học và khoa học. Bà đã chọn học ngành kỹ thuật điện tại MIT, sau đó lấy bằng cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ.

“Thực ra tôi đang chế tạo những thiết bị nhỏ và tôi thật ngạc nhiên khi bạn thực sự có thể làm được điều đó. Chất bán dẫn đã trở thành niềm đam mê của tôi”, bà nói trong cuộc phỏng vấn năm 2020.

Trước khi gia nhập AMD với tư cách phó chủ tịch cấp cao kiêm tổng giám đốc kinh doanh toàn cầu, Lisa Su đã làm việc tại IBM trong 13 năm dưới nhiều vai trò, trong đó có cả vai trò trợ lý kỹ thuật. Bà thừa nhận thành công của mình chủ yếu đến từ việc bản thân biết mình xuất sắc ở đâu.

“Điều chúng tôi thực sự giỏi là tính toán hiệu năng cao. Chúng tôi thực sự giỏi trong việc đưa một lượng mã lực điện toán đáng kinh ngạc vào tay mọi người… Thực sự phải mất nhiều năm để xây dựng nền tảng đó”, bà Su nói.

Là một nhà nghiên cứu am hiểu kỹ thuật, Lisa Su tập trung phát triển chip có bộ xử lý hiệu suất cao nhất trên thị trường – những chip có thể đánh bại đối thủ cạnh tranh ở nhiều tiêu chí. Dưới sự hướng dẫn của bà, các kỹ sư của AMD đã mất 3 năm mày mò để tạo ra kiến trúc chip Zen siêu nhanh vào năm 2017.

Đến năm 2020, thiết kế chip này dẫn đầu thị trường về tốc độ, theo sau là hoạt động kinh doanh mới. AMD kể từ đó đã hợp tác với NASA, Microsoft, Meta, Lenovo, Oracle, Dell Technologies và điều này giúp giá cổ phiếu tăng từ 3 USD/cổ phiếu lên mức 177 USD. Vốn hóa thị trường của AMD đã vượt qua đối thủ lâu năm Intel.

“Tôi đã gọi cho tất cả những người tôi biết!”, đồng sáng lập AMD Jerry Sanders vui mừng nói.

AMD hiện đã vượt qua mức vốn hóa thị trường của Intel tới 90 tỷ USD. Đối thủ cạnh tranh lớn hơn nhiều là Nvidia – công ty có doanh thu lớn hơn đáng kể so với AMD với mức vốn hóa 1,6 nghìn tỷ USD, gấp hơn 5 lần so với AMD.

Tuần trước AMD báo cáo doanh thu giảm 4% xuống còn 22,7 tỷ USD vào năm 2023, trong khi thu nhập ròng giảm 35% so với năm trước xuống còn 854 triệu USD. Nguyên nhân do doanh số bán chip trò chơi điện tử sụt giảm và chỉ được bù đắp một phần nhờ doanh thu chip dữ liệu.

Vẫn còn nhiều cơ hội để phát triển, chủ yếu nhờ vào sự nhiệt thành xoay quanh AI. Vào tháng 12, bà Su đã tiết lộ một dòng chip mới có thể sử dụng trong AI sáng tạo. Công ty dự báo thị trường chip AI toàn ngành sẽ trị giá 77 tỷ USD trong năm nay, sau đó tăng trưởng 70% hàng năm cho đến năm 2027.

Lisa Su hy vọng sẽ giành được thị phần thống trị của Nvidia trên thị trường bán dẫn AI bằng cách sử dụng loại chip MI300 mới. Hầu hết chuyên gia đều đồng ý rằng MI300 thực sự vượt trội hơn hẳn H100.

Vào ngày 30 tháng 1, trong cuộc họp báo cáo thu nhập hàng quý, AMD dự kiến bán được tổng lượng chip MI300 trị giá 3,5 tỷ USD trong năm nay. “Nếu để ý trong 5 năm tới, bạn sẽ thấy AI trong mọi sản phẩm của AMD và nó sẽ là động lực tăng trưởng lớn nhất”, bà Su nói.

AMD được biết đến với tư cách đối thủ lâu năm của Intel trên thị trường bộ vi xử lý máy tính và máy chủ. Năm 2006, hãng mua lại ATI - một nhà sản xuất chip của Canada để rồi giờ đây trở thành công ty lớn trong lĩnh vực xử lý đồ họa GPU - con chip chuyên để đào tạo mô hình AI như GPT-4 của OpenAI hay Bard của Google.

“Có một kịch bản rằng vào năm 2024, khi GPU Nvidia đã được bán hết, khách hàng lúc này chỉ có thể trông cậy vào AMD. AMD sẽ giành được thị phần theo cách này”, Brian Colello, giám đốc lĩnh vực công nghệ của Morningstar, cho biết.

Bà Lisa Su được coi là huyền thoại sau khi vực dậy thành công AMD, đẩy giá cổ phiếu nhà sản xuất chất bán dẫn từ vực thẳm lên gần 30 lần trong vòng chưa đầy 1 thập kỷ. AMD, vốn chỉ là công ty sản xuất chất bán dẫn hạng hai, bắt đầu tạo ra lợi nhuận kỷ lục bằng cách xây dựng bộ vi xử lý của riêng mình, thậm chí đánh bại ông lớn Intel về tốc độ.

“Tôi tin rằng chúng ta có thể xây dựng lại tất cả”, bà Lisa Su nhớ lại khoảng thời gian khó khăn và thừa nhận AMD vẫn còn rất nhiều việc phải làm.“Phần cứng của chúng tôi rất xuất sắc. Phần mềm cũng đang tiếp tục hoàn thiện hơn theo thời gian”.

Theo: Forbes, The Economist

Vũ Anh