Op-amp: Giải pháp cực hay cho những người không muốn "trói" ampli vào một chất âm duy nhất

Op-amp là gì?

Một số mẫu op-amp cỡ nhỏ (monolithic).

Chúng tôi đã có lần chia sẻ với bạn đọc về âm thanh analog trên những chiếc amp đèn. Thế nhưng, bất chấp sự hấp dẫn của âm thanh analog này, những chiếc amp đèn vẫn có một số điểm yếu riêng: phần lớn amp đèn chỉ hợp với tai nghe trở cao và cũng khó kéo được những chiếc tai nghe "ăn dòng" quá nhiều; amp đèn không thể bì kịp amp rắn về độ chi tiết và chính xác; bóng đèn thuộc nhóm sản phẩm khó vận chuyển và bảo quản... Cuối cùng, nguồn đèn tại Việt Nam không quá phong phú và việc ship hàng từ eBay sẽ luôn tồn tại những trở ngại nhất định.

Những đặc điểm này là lý do vì sao nhiều người vẫn gắn bó với amp thể rắn bất chấp những âm thanh hấp dẫn và khả năng tùy biến tối đa mà amp đèn mang lại.

Thật may mắn, điều này không có nghĩa rằng các fan của amp thể rắn sẽ bị "trói" vào một chất âm duy nhất. Trái lại, bằng cách thay đổi một "con chip" nhỏ có tên gọi "op-amp" trên bo mạch của ampli, bạn có thể thay đổi được chất âm của chiếc amp yêu quý.

Một số mẫu opamp cỡ lớn đình đám trên thị trường: Burson V5i, Burson V5 SS, Sparko Labs SS3602 và SIL 994.

Vậy thì "Op-amp" là gì? Nói một cách đơn giản, đây là mạch điện tử dùng để khuếch đại tín hiệu trên ampli (bên cạnh nhiều công dụng khác mà chúng ta sẽ không nhắc tới ở đây). Trong thế giới audiophile, op-amp thường là một bo mạch có kích cỡ bằng móng tay út với 8 chân kết nối. Tùy vào loại thiết bị, bạn có thể sử dụng op-amp dual (phổ biến hơn) hoặc single.

Phiên bản solid-state của bóng đèn

Do đóng vai trò là bộ phận khuếch đại tín hiệu trên âm-li nên op-amp cũng có ảnh hưởng rất nhiều tới chất âm. Các mẫu op-amp có mặt trên thị trường vì vậy cũng vô cùng phong phú với các mức giá khác nhau. Rẻ tiền nhất có thể kể tới các mẫu op-amp chưa đến 1 USD như NJM2068 hoặc các loại op-amp được gắn trên amp Trung Quốc, thường có mã hiệu bắt đầu bằng cụm chữ "CHN". Ở thái cực còn lại là các mẫu op-amp có giá đắt hơn cả các mẫu amp của Fiio hoặc iBasso, ví dụ như chiếc Burson V5 SS (70 USD, tức khoảng 1,6 triệu đồng) hoặc Sparko (80 USD, tức khoảng 1,8 triệu đồng).

Sparko Labs SS3602 trên card sound ASUS.

Bạn sẽ nhận được gì khi thay thế op-amp cho chiếc headamp yêu quí của mình? Câu trả lời là chất lượng âm thanh được "cởi trói". Thị trường audiophile những năm gần đây đã đánh dấu những bước tiến vượt bậc trên phân khúc tầm thấp, khi ngay cả những chiếc amp giá rẻ cũng có thể mang lại chất lượng ngang hàng hoặc vượt trội sản phẩm giá cao hơn từ các hãng Tây Âu như Schiit hoặc CEntrance. Tuy vậy, cuối cùng thì amp giá rẻ vẫn đòi hỏi phải cắt bỏ chi phí, và những chiếc op-amp giá rẻ luôn là nạn nhân đầu tiên trong hành trình cắt giảm chi phí của các hãng Trung Quốc như iBasso, Little Dot hoặc xDuoo.

Điều này có nghĩa rằng ngay cả những chiếc amp DAC nghìn đô như Aune S16 có chất lượng ở mức 60% tiềm năng vì mạch amp của sản phẩm này khá kém cỏi. Nhưng nếu đầu tư vào op-amp, bạn sẽ phát huy được tối đa tiềm năng của S16 và cũng sẽ tiết kiệm được đáng kể chi phí cần phải bỏ ra để đầu tư vào một chiếc amp mới để kết hợp cùng DAC trên S16.

Không một khó khăn cho dân chơi Việt

Đâu là những trở ngại cho thú chơi op-amp? Việc thay op-amp thường đòi hỏi người dùng phải tháo vỏ máy và do đó có thể gây ra suy nghĩ rằng đây là một thú chơi dành riêng cho những người thích vọc vạch và có hiểu biết nhất định về điện tử. Đây là một suy nghĩ hoàn toàn sai lầm. Tất cả những gì bạn cần để tham gia thú chơi này chỉ là một chiếc tuốc-nơ-vít để mở phần vỏ của amp và dĩ nhiên là một mẫu op-amp phù hợp với sở thích của mình. Do op-amp là bộ phận dễ thay thế nhất trên headamp, những "con chip" nhỏ bé này cũng là chìa khóa để ngay cả những tay chơi "gà mờ" cũng có thể phát huy tối đa nội lực trên ampli của mình.

Khác với các mặt hàng điện tử khác, quá trình ship op-amp về Việt Nam thường không gây ra bất cứ phiền nhiễu nào cho người mua.

Một khi đã nhìn thấy bo mạch, bạn sẽ dễ dàng phát hiện ra vị trí của bộ phận op-amp. Bạn cũng chẳng cần phải biết bất cứ nguyên tắc điện tử nào ngoại trừ lưu ý rằng op-amp phải được lắp đúng chiều (trên op-amp bao giờ cũng có một hình tròn hoặc hình bán nguyệt, trên khe cắm cũng có hình bán nguyệt và bạn phải đảm bảo để chúng ở cùng một hướng).

Cuối cùng và quan trọng nhất, do là những sản phẩm có kích cỡ cực nhỏ và thường được các hãng vận chuyển bằng phong bì nhỏ, những chiếc op-amp của Burson hay Sparko Labs đều có thể đến tay người dùng bằng cách đặt hàng trực tiếp trên website của nhà sản xuất. Theo kinh nghiệm cá nhân, người viết đã từng rất nhiều lần nhận op-amp tại nhà mà không gặp phải bất cứ phiền toái nào cả. So với trải nghiệm phức tạp, tốn kém khi muốn mua một món hàng audio khác từ nước ngoài, đây quả thật là một niềm vui lớn lao.

Phát huy nội lực của amp bằng 100.000 đồng - 2 triệu đồng

Như chúng tôi đã khẳng định ở trên,ngay cả op-amp giá rẻ cũng có thể mang tới sự cải thiện đáng ngạc nhiên. Phổ biến và nổi tiếng nhất có lẽ là chiếc OPA2107 của BurrBrown. Ở mức giá khoảng 20 USD trở xuống, OPA2107 mang lại âm thanh ấm áp, tự nhiên nhưng vẫn không quá bí bách như các mẫu op-amp CHN (China). Điểm yếu lớn nhất của OPA2107 là có quá nhiều hàng giả, thế nhưng đây cũng không hẳn là một điểm yếu, bởi OPA2107 giả cũng có chất lượng không quá thua kém phiên bản "xịn" của BurrBrown/Texas Instrument (mua lại BB vào đầu thập niên 2000).

Một trong những điểm mạnh của chiếc amp mã nguồn mở Objective2 là khả năng thay thế opamp.

Ở cùng một phân khúc giá với OPA2017 còn có mẫu LM4562 của Texas Instrument và OPA627 của BurrBrown, vốn đều là các mẫu op-amp có giá gốc (từ eBay) chưa tới 10 USD. Trong khi LM4562 mang lại âm thanh khô khanh và chính xác hơn, OPA627 mang lại chất âm ấm áp đặc trưng của BurrBrown và có lẽ sẽ là lựa chọn ưa thích của nhiều người dùng O2 hoặc cMoyBB.

Ở phân khúc giá cao hơn một chút, bạn có thể chạm tay tới một trong những thương hiệu op-amp danh tiếng nhất: MUSES với hai mẫu 8820 và 890. Được bán với giá từ 10 đến 20 USD (eBay.com), hai mẫu op-amp này mang tới chất âm cực kỳ rộng rãi và chi tiết và có thể coi là lựa chọn hợp lý nhất cho những chiếc amp/DAC giá rẻ đến từ Trung Quốc như xDuoo XD05 hay iBasso DB2. Tuy vậy, một số người dùng cũng đưa ra lời phàn nàn rằng 8820 và 8920 khiến cho một số mẫu tai nghe quá thiếu nhạc tính trở nên khô khan hơn nữa, và lời phàn nàn này cũng áp dụng cả với 2 mẫu MUSES01 lẫn MUSES02, vốn từng được coi là "đỉnh cao" của thế giới op-amp với mức giá chính hãng từ nhà sản xuất vào khoảng 50 USD.

Op-amp cao cấp cho chất âm tuyệt vời nhất có thể

Vấn đề là ở chỗ ngay cả những mẫu op-amp cao cấp như MUSES01 và MUSES02 cũng vẫn có hàng "nhái" của Trung Quốc, và ngay cả khi các phiên bản nhái có chất âm không hề tệ so với khoản tiền bỏ ra, chúng vẫn có thể làm chùn chân người dùng. Giải pháp là hai mẫu op-amp số 1 trên thị trường hiện nay: Burson V5 Supreme Sound và Sparko Labs SS3602.

Burson V5 SS "cởi trói" cho Aune S16, một chiếc amp/DAC vốn không được đánh giá cao phần amp.

Là một hãng amp nổi danh đến từ nước Úc, Burson đã từng nhiều lần chinh phục người nghe với các sản phẩm "đỉnh" như Soloist, Conductor và Timekeeper. Điểm yếu nói chung của các dòng sản phẩm Burson đều là mức giá quá cao, và quả thật với giá bán ra 80 USD (khoảng 1,8 triệu đồng), mẫu op-amp V5 Supreme Sound cũng đè bẹp các đối thủ trên thị trường về giá bán.

Đổi lại, người dùng được nhận một chiếc op-amp dạng discrete (kích cỡ lớn thay vì chỉ là một "con chip" bằng móng tay như thông thường) có thiết kế đẹp và âm thanh trong trẻo, quý phái. Đặc trưng của Burson là thứ âm thanh mềm mại, tự nhiên nhưng không đánh đổi bằng chi tiết hay âm trường/âm hình – nói cách khác, giấc mơ của những fan nhạc nhẹ. Trên V5 SS, chất âm này được tái hiện lại một cách gần như hoàn hảo, tạo ra một lựa chọn bổ sung đáng giá cho cả những chiếc amp cấp thấp như xDuoo XD05, Little Dot I cho tới những sản phẩm cao cấp như Gustard H10 hay Aune S16.

Sparko Labs SS3602 "cởi trói" cho ASUS Xonar STX gắn trong Voodoo MS.

Khác với Burson đã ít nhiều có tên tuổi, Sparko Labs lại được thành lập và vận hành bởi một chàng trai trẻ tuổi có thú vui DIY mang tên Andrew Sparks. Tuy nhỏ bé và non trẻ nhưng Sparko đã nhanh chóng thu hút tiếng tăm lẫy lừng với mẫu SS3602 (dual) và SS3601 (single). Ở cùng một mức giá cao cấp với V5 SS, op-amp của Sparkos không theo đuổi thứ trebles và âm trường hào nhoáng, thay vào đó tập trung vào âm thanh trung tính tuyệt đối. Phép so sánh giữa V5 SS và SS3602 có thể ví như phép so sánh giữa Chord Mojo và iFi iDSD Micro, một bên tập trung làm vừa lòng người nghe, bên còn lại đi tìm sự trung thực và chính xác của âm thanh.

Và cũng như V5 SS, SS3602 có thân hình khá to lớn và có thể không vừa khít với một vài mẫu amp có mặt trên thị trường. Tuy vậy, đây vẫn sẽ là một lựa chọn tuyệt vời để phát huy tối đa chất lượng của amp/DAC, đặc biệt là những sản phẩm mạnh về DAC nhưng lại khá yếu về amp như Aune S16 hay xDuoo XD05.

Burson V5i.

Bên cạnh Burson và Sparko Labs, thị trường op-amp cao cấp còn một số lựa chọn khác như các sản phẩm DEXA từ NewClassD hoặc HDAM từ Audio-GD. Tất cả đều là những sản phẩm non trẻ, đến từ các công ty có quy mô khá nhỏ, chưa sản xuất hàng loạt ở tầm cỡ Fiio hay Schiit. Điều này nói lên một sự thật quan trọng: op-amp đang dần trở (lại) thành một xu hướng mới trong thế giới audiophile, không giới hạn người mua hay người sản xuất.

Cũng bởi vậy, bây giờ là lúc hợp lý hơn bao giờ hết để bạn nâng cấp op-amp cho chiếc headamp yêu quý của mình: chỉ từ vài trăm nghìn đồng cho tới 2 triệu đồng, những chiếc op-amp sẽ giúp bạn phát huy tối đa nội lực từ những chiếc amp thể rắn.