Quá trình điều tra một vụ nổ diễn ra chuyên nghiệp như thế nào?

Một vụ nổ được định nghĩa là sự gia tăng đột ngột của thể tích vật chất, giải phóng năng lượng cực đoan trong thời gian ngắn. Nó thường đi kèm và gây thiệt hại với âm thanh lớn, nhiệt lượng, ánh sáng và sóng áp lực.

Trong đời sống hàng ngày, một vụ nổ có thể xảy ra do tai nạn hoặc có nguyên nhân chủ quan. Trong bất kể trường hợp nào, điều tra cẩn thận và kỹ lưỡng là điều tối cần thiết. Nó làm sáng tỏ nguyên nhân vụ nổ, tìm ra người chịu trách nhiệm, đồng thời để lại những bài học quý giá cho chúng ta sau này.

Vậy một vụ nổ thường được cơ quan chức năng điều tra như thế nào? Dưới đây là câu trả lời dành cho bạn.

Hiện trường một vụ nổ mới xảy ra ở Hà Nội

Phân loại các vụ nổ

Một vụ nổ có thể được xếp vào một trong hai loại: vật lý hay hóa học.

Vụ nổ vật lý là sự giải phóng thể tích, sau khi vật chất bị nén dưới một áp suất lớn. Ví dụ điển hình cho trường hợp này là nổ bình khí nén. Tưởng tượng đơn giản hơn, nổ bóng bay là một trường hợp của vụ nổ vật lý.

Trong khi đó, một vụ nổ hóa học giải phóng năng lượng hóa học dự trữ trong các phân tử. Nó được chuyển thành động năng, ánh sáng, nhiệt, âm thanh… Ví dụ điển hình của nổ hóa học là vụ nổ bom. Thông thường, nổ hóa học phức tạp hơn rất nhiều nổ vật lý. Nó cũng là lĩnh vực được quan tâm nhiều hơn trong điều tra pháp y.

Các vụ nổ được phân loại, tùy theo tính chất của chúng

Bản thân nổ hóa học tiếp tục được phân làm hai loại: nổ mạnh và nổ yếu.

Nổ mạnh là trường hợp phản ứng hóa học có tốc độ di chuyển nhanh hơn âm thanh. Trong một vụ nổ như vậy, sóng áp lực có thể đạt tới vận tốc 8.500 m/s. Vụ nổ mạnh thường gây ra bởi thuốc nổ hoặc bom. Nó đi kèm với hiệu ứng rung chuyển đặc trưng và thường để lại hố lõm trên mặt đất.

Nổ yếu, trong khi đó, chỉ tạo ra một làn sóng áp lực di chuyển dưới 1.000 m/s. Bom xăng, pháo tự chế thường gây ra một vụ nổ như vậy. Mức độ tàn phá của nổ yếu dĩ nhiên là thấp hơn rất nhiều so với nổ mạnh. Nó thường gây thiệt hại qua đám cháy nhiều hơn là khoảnh khắc phát nổ.

Điều tra một vụ nổ

Khoa học pháp y từ lâu đã đặt mối quan tâm rất lớn vào xây dựng quy trình điều tra một vụ nổ. Đó là kết quả tất yếu của quá trình chúng ta phải chứng kiến rất nhiều vụ nổ đáng tiếc. Chúng có thể xảy ra ngay trong đời sống, từ một tai nạn rò khí cho đến đánh bom khủng bố.

Đầu tiên là công tác tiếp cận hiện trường. Khu vực của vụ nổ phải được đảm bảo an toàn, trước khi điều tra viên có thể làm việc thoải mái trong đó. Ví dụ, tính toàn vẹn của toàn nhà, các kiến trúc, vật liệu nguy hiểm, dễ cháy và độc hại cần được xem xét.

Một hàng rào sẽ phải được thiết lập xung quanh khu vực để kiểm soát những người hiếu kì và bảo vệ hiện trường. Đường kính của hàng rào phụ thuộc vào những nguy cơ được đánh giá. Ví dụ, nếu tiềm ẩn khả năng một vụ nổ thứ 2 xảy ra, mọi người quanh khu vực phải được sơ tán hoàn toàn. Chỉ có các chuyên gia, với đồ bảo hộ, được phép tiếp cận khu vực.

Hàng rào an ninh tại hiện trường một vụ nổ ở Trung Quốc

Thông thường, sau khi tiếp cận được hiện trường, điều tra viên phải ngay lập tức nhận định sơ bộ nguyên nhân vụ nổ. Nó đến từ một tai nạn hay là một vụ đánh bom? Tất cả dựa trên những dữ liệu họ thu thập được từ hiện trường.

Những vụ nổ khác nhau gây ra các thiệt hại đặc trưng khác nhau. Chúng hiển thị thành các dấu hiệu như chiều sâu miệng hố để lại, sự tan chảy của vật liệu gần đó, nồng độ khí, tro trên mái nhà, trong xe ô tô…

Ví dụ, một vụ nổ bom có xu hướng tạo ra một hố sâu trên mặt đất, làm mọi thứ rung chuyển và nghiền nát các đối tượng gần đó. Một vụ nổ yếu chỉ sinh nhiệt cao để đốt cháy đối tượng. Nó làm cong hoặc chảy chúng chứ không có xu hướng cắt gọt vật liệu. Nổ khí có thể chỉ gây ra vết bỏng nhẹ cho người gần đó, nhưng nó vẫn có khả năng thổi bay đồ đạc.

Trước và trong suốt quá trình điều tra, các nhân chứng của vụ việc sẽ lần lượt được phỏng vấn. Báo cáo của nhân chứng là hết sức quan trọng. Nó có thể là nguồn dữ liệu dẫn đến lời giải thích cho nguyên nhân vụ nổ và các đối tượng khả nghi. Bên cạnh đó, dữ liệu từ các thiết bị ghi hình trong khu vực cũng cần được trưng dụng.

Song song với đó, các điều tra viên sẽ phải mở rộng khu vực tìm kiếm. Nếu là một vụ nổ do bom, các mảnh vỡ của nó phải được tìm thấy. Một số có thể găm vào trong người nạn nhân. Họ có thể cần được chụp X-quang nhanh.

Chó nghiệp vụ được cảnh sát Thái Lan sử dụng để điều tra một vụ nổ

Bề mặt khả nghi cần được quét dung môi để tìm ra dư lượng thuốc nổ. Điều này cũng có thế được thực hiện bởi chó nghiệp vụ. Tất cả dữ liệu nghi vấn không thể phân tích nhanh sẽ được đưa về phòng thí nghiệm.

Cuối cùng, mô hình vụ nổ sẽ được tái tạo. Nó cho phép các nhà khoa học pháp y biết chính xác điều gì đã xảy ra. Các manh mối như vị trí, độ sâu hố, hư hại cấu trúc cửa sổ, khung cảnh… được đặt lại với nhau để xây dựng lại cách mà vụ nổ bùng phát. Mô hình được hoàn thiện dần khi tất cả bằng chứng thu thập được xác nhận và xâu chuỗi.

Trong trường hợp nghi vấn khủng bố, cơ quan điều tra sẽ triển khai song song khai thác hiện trường và khám xét khẩn cấp nơi ở nghi phạm. Căn nhà sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng để phát hiện dấu vết quá trình chế tạo bom. Các vật liệu nổ cũng được tìm kiếm bằng dung môi quét bề mặt, đầu dò điện tử hoặc chó nghiệp vụ.

Tham khảo Encyclopedia, Aboutforensics