Sự thật thú vị: Vì sao hầu hết các tên lửa không gian đều được phóng từ khu vực ở gần biển và xích đạo?

Trong lịch sử hàng không vũ trụ, những bãi phóng tên lửa luôn được lựa chọn một cách kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn, hiệu quả và khả năng tối ưu hóa hành trình vũ trụ. Đáng chú ý, nhiều bãi phóng nổi tiếng như Trung tâm Vũ trụ Kennedy (Mỹ), Trung tâm Không gian Guyane (Pháp) hay Trung tâm Vũ trụ Tanegashima (Nhật Bản) đều nằm gần biển và gần xích đạo. Đây không phải sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà xuất phát từ những lý do khoa học và kỹ thuật quan trọng.

Trước hết, vị trí gần biển giúp giảm thiểu rủi ro về an toàn khi phóng tên lửa. Tên lửa thường mang theo lượng lớn nhiên liệu và các tầng phụ có thể tách rời trong hành trình bay. Những tầng này, khi hoàn thành nhiệm vụ, sẽ rơi xuống đất hoặc biển. Nếu bãi phóng được đặt sâu trong đất liền, các tầng rơi xuống có thể gây nguy hiểm cho người dân và cơ sở hạ tầng bên dưới. Ngược lại, khi phóng gần biển, các mảnh vỡ thường rơi xuống đại dương, giảm thiểu nguy cơ cho các khu vực đông dân cư.

Thứ hai, vị trí gần xích đạo mang lại lợi thế lớn về kỹ thuật. Trái Đất tự quay quanh trục của mình với tốc độ nhanh nhất ở khu vực xích đạo, đạt khoảng 1.670 km/h. Khi một tên lửa được phóng từ các bãi phóng gần xích đạo, nó được "mượn" thêm tốc độ quay của Trái Đất, giúp giảm bớt nhiên liệu cần thiết để đạt đến quỹ đạo mong muốn. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nhiệm vụ không gian xa như đưa vệ tinh lên quỹ đạo địa tĩnh hoặc các tàu vũ trụ đi xa hơn trong hệ Mặt Trời. Chính vì lý do này, nhiều quốc gia đã chọn những khu vực gần xích đạo để xây dựng bãi phóng, ngay cả khi phải đầu tư xây dựng ở nước ngoài như trường hợp của Pháp tại Guyane.

Ngoài ra, phóng gần biển còn mang lại thuận lợi cho việc vận chuyển tên lửa và thiết bị. Các bệ phóng thường rất lớn, và việc di chuyển chúng qua đường thủy sẽ dễ dàng và ít tốn kém hơn so với đường bộ.

Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng có lợi thế về địa lý để xây dựng bãi phóng gần xích đạo hoặc gần biển. Nga, với lãnh thổ rộng lớn nhưng xa xích đạo, phải tận dụng bãi phóng Baikonur ở Kazakhstan, nằm sâu trong đất liền và xa khu vực biển. Điều này khiến Nga phải tính toán kỹ càng hơn để giảm thiểu các rủi ro về an toàn và hiệu quả khi phóng.

Việc lựa chọn vị trí phóng tên lửa không chỉ phụ thuộc vào yếu tố kỹ thuật mà còn liên quan đến kinh tế, địa chính trị và an ninh quốc gia. Tuy nhiên, các bãi phóng gần biển và xích đạo vẫn luôn là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển hàng không vũ trụ của các quốc gia, bởi chúng giúp tối ưu hóa mọi yếu tố từ an toàn, hiệu quả cho đến chi phí.

Điều này giải thích vì sao, dù đã bước vào kỷ nguyên chinh phục không gian, các bãi phóng tên lửa trên thế giới vẫn tiếp tục tập trung ở những vùng biển gần xích đạo, nơi khoa học và thực tiễn hội tụ.