Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo ngày nay khởi nguồn từ bàn cờ vua 19 năm trước

Mười chín năm trước, một dấu mốc quan trọng trong hành trình tiến ra thế giới của AI đã đạt được khi siêu máy tính Deep Mind của IBM đánh bại kỳ thủ người Nga Garry Kasparov. Cho đến trước đó, ông vẫn là nhà Vô địch Thế giới, người bất khả chiến bại về cờ vua – và có lẽ là người vĩ đại nhất trong mọi thời đại của môn thể thao này.

Đó là một sự kiện trọng đại trong lịch sử ngắn ngủi của AI. Các chương trình máy tính về cờ vua đã rất tốt từ những năm 1970 và nó liên tục được cải thiện đến mức độ có thể đánh bại đại đa số người chơi môn này. Thời điểm Kasparov đấu cờ với Deep Blue cũng là lúc chất lượng của phần mềm chơi cờ vua đang được cải thiện nhanh chóng. Tuy nhiên, hầu hết các chuyên gia – bao gồm cả Kasparov – đều xem việc máy tính đánh bại một đại kiện tướng cờ vua vẫn là một điều khó có thể xảy ra.

Trận đấu cờ vua lịch sử

Trận đấu giữa hai bên được tổ chức tại New York vào tháng Năm năm 1997 và phân định kết quả chung cuộc trong 6 ván. Kasparov thắng ván đầu tiên nhưng bất ngờ bị đánh bại trong ván thứ hai. Rõ ràng Kasparov đã tỏ ra bối rối về thất bại này, và trong cuộc họp báo vào ngày hôm sau, thậm chí ông còn cho rằng Deep Blue đã gian lận.

Theo Kasparov, chiếc máy tính đã thực hiện những nước đi rất bất thường và chúng chỉ có thể là kết quả do sự xáo trộn của nhóm lập trình IBM trong quá trình chơi. Trước đó, các quy định của trận đấu chỉ cho phép các lập trình viên của IBM chỉnh sửa phần mềm giữa các ván đấu chứ không được can thiệp trong ván đấu.

Trên thực tế, nhóm của IBM đã tìm ra được sơ hở của Kasparov bởi vì ông tin rằng, những phần mềm đánh cờ cho dù vượt trội về tốc độ và khả năng tính toán chặt chẽ, nhưng sẽ không thể thắng được kinh nghiệm của một đại kiện tướng khi ông có thể dự đoán trước nước đi của cỗ máy. Tuy nhiên, sau khi Kasparov đánh bại Deep Blue trong ván đấu đầu tiên, nhóm IBM đã chỉnh sửa lại phần mềm để khả năng khó đoán định của nó trở nên ngẫu nhiên hơn. Cách làm này đã trở nên hiệu quả, và Deep Blue đã giành chiến thắng chung cuộc.

Quang cảnh trận đấu giữa Kasparov với Deep Blue.

Về cơ bản, tại thời điểm đó Deep Blue sử dụng các kỹ thuật AI tương tự như tìm kiếm “brute force” (vét cạn) để giành chiến thắng. Được sử dụng khá phổ biến trong những ngày đầu của AI, kỹ thuật này nỗ lực áp đảo đối thủ bằng cách tìm kiếm nhanh nhất có thể nước đi tối ưu trong số hàng triệu khả năng kết hợp từ các nước đi với nhau – với trường hợp của Deep Blue, hơn 200 triệu nước đi đã được phân tích trong mỗi giây.

Vùng tìm kiếm (ví dụ, các nước đi có khả năng) thường được thu hẹp lại bằng cách sử dụng các phương pháp cắt tỉa, loại bỏ bớt các khả năng. Đây là điều rất quan trọng, bởi vì trong các trận thi đấu cờ vua, người chơi chỉ có một thời gian giới hạn là ba phút cho mỗi nước đi. Và chắc chắn, không ai có đủ khả năng phân tích gần 200 triệu nước đi có thể trong vòng 3 phút đó, chứ chưa nói đến một giây.

Nhưng vào thời điểm đó, đây không phải là vấn đề với Kasparov, vì ông tin rằng, trí tuệ của con người cùng với nhiều năm kinh nghiệm của mình sẽ cho phép ông có cái nhìn rõ ràng về ván cờ mà không cần phải phân tích mọi nước đi như Deep Blue. Quả thật, khi được hỏi ông có thể phân tích được bao nhiêu nước đi trong một giây, Kasparov từng trả lời rằng “ít hơn một nước.”

Vào thời điểm đó, điều này có nghĩa là, đây không chỉ là một trận đấu cờ vua thông thường, mà còn là một cuộc đọ sức giữa sức mạnh điện toán và độ chính xác của một cỗ máy ngu ngốc với một thiên tài sáng tạo và sự sáng suốt của một kỳ thủ hàng đầu thế giới. Và con người đã thất bại trong cuộc đấu đó. Nhưng 19 năm sau thời điểm đó, thế giới AI đã thay đổi đáng kể.

Sự tiến hóa của AI

Ngày nay, như Kasparov từng thừa nhận: “Giờ một chiếc laptop bình thường có thể chạy một chương trình cờ vua miễn phí, cũng đè bẹp được Deep Blue và bất cứ đại kiện tướng cờ vua nào. Bước nhảy từ một cỗ máy đánh cờ yếu ớt và dễ dự đoán tới một cỗ máy có sức mạnh khủng khiếp chỉ mất một chục năm.” Từ một người từng nhạo báng về các giới hạn của trí tuệ máy móc, dường như Kasparov đã thay đổi khi ông nhận ra rằng những chiếc máy tính chơi cờ vua mang lại lợi ích như thế nào đối với người chơi cờ.

Siêu máy tính Deep Blue của IBM.

Tại sao giờ ông lại nói như vậy? Bởi vì phần cứng máy tính không chỉ liên tục trở nên nhanh hơn mà còn các chương trình AI không còn dựa vào các thuật toán tìm kiếm vét cạn như chúng đã từng làm trong những ngày đầu của AI nữa.

Ngày nay, AI trong các chương trình dịch ngôn ngữ hay xe tự lái và các chương trình cờ vua cao cấp sử dụng các kỹ thuật tiên tiến hơn, ví dụ như thuật toán di truyền và mạng lưới thần kinh nhân tạo – những kỹ thuật gần giống với cách trí tuệ con người hoạt động. Điểm khác biệt của các kỹ thuật này so với những kỹ thuật trước là chúng cho phép máy tính có thể bắt chước cách suy nghĩ của con người tốt hơn cũng như có khả năng học hỏi.

Các kỳ thủ cờ vua, cũng như các chuyên gia trong các lĩnh vực khác, cũng sử dụng các kỹ năng nhận biết mô hình mà họ có được từ kinh nghiệm, còn các kỹ thuật AI cũng đang làm tốt trong việc khớp với các mô hình đó – một điều không được nhiều người nghĩ đến mãi cho đến gần đây. Các kỹ thuật học cũng có thể cải thiện phần mềm chơi cờ và đưa nó lên đến những cấp độ mới.

Nếu một trong những cột mốc quan trọng trong quá trình tiến hóa của loài người diễn ra vào khoảng một triệu năm trước, khi những loài linh trưởng tổ tiên của chúng ta học được cách quan sát người khác trong công việc, điều tương tự cũng đang diễn ra với các kỹ thuật AI. Nhưng trong khi loài người phải mất đến hàng tỷ năm để đạt được khả năng đó, nhiều người tin rằng các chương trình AI sẽ chỉ cần vài thập kỷ tới để có được khả năng học hỏi như con người. Đây thực sự là điều đáng kinh ngạc và đặt ra câu hỏi liệu AI sẽ đưa chúng ta đi tới đâu?

Tham khảo bbvaopenmind