Tài chính số cần gì sau các vụ lộ dữ liệu?

Từ hồ sơ tín dụng, lịch sử giao dịch đến thông tin cá nhân, dữ liệu tài chính ngày nay được ví như "tài sản vô hình". Khi bị rò rỉ, hệ quả không chỉ dừng ở mất mát tài sản, mà còn kéo theo nguy cơ gian lận, vay mượn giả mạo và tín dụng đen. Bài toán đặt ra là làm sao người dùng vẫn hưởng tiện lợi của ngân hàng số, ví điện tử, bảo hiểm số… nhưng dữ liệu được bảo vệ tốt hơn.

"Định danh số lai" là cách kết hợp hai lớp: người dùng vẫn đăng nhập bằng email, số điện thoại hay tài khoản quen thuộc; còn phía sau, hệ thống tự cấp ví tự quản, ký số giao dịch và ghi nhận bất biến trên sổ cái số. Cách làm này tách lớp dữ liệu nhạy cảm khỏi luồng xử lý thông thường, giảm điểm rò rỉ; đồng thời giúp giao dịch có thể truy vết và hậu kiểm khi cần. Người dùng không phải học thêm các khái niệm kỹ thuật, trong khi doanh nghiệp nâng chuẩn an toàn và tính minh bạch theo yêu cầu pháp lý.

Ứng dụng thực tiễn khá rõ ràng. Với ngân hàng và ví điện tử, vẫn giữ cách đăng nhập hiện có, nhưng giao dịch được ghi trên sổ cái số giúp giảm gian lận và rút ngắn thời gian hậu kiểm. Với bảo hiểm, hợp đồng có thể phát hành dưới dạng "hợp đồng thông minh", tự động kích hoạt bồi thường khi có sự kiện được xác thực. Trong đầu tư – chứng khoán, các quyền lợi hay tài sản có thể số hóa để tăng minh bạch, giảm chi phí đối soát và lưu ký.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp đã thử nghiệm hướng tiếp cận này. Có thể kể đến U3ID — nền tảng định danh do đội ngũ U2U Network phát triển (U2U Network là dự án chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng công nghệ hạ tầng phi tập trung được hậu thuẫn bởi SSID - cánh tay phát triển công nghệ số đắc lực của một trong những định chế tài chính hàng đầu Việt Nam - Chứng khoán SSI)— được thiết kế như "cầu nối" để các ứng dụng hiện hữu (Web2) tích hợp sang hạ tầng chuỗi khối mà không phải tái kiến trúc toàn bộ. Nói cách khác, doanh nghiệp có thể mở rộng sang lớp hạ tầng minh bạch hơn, nhưng vẫn giữ trải nghiệm quen thuộc cho người dùng. Với lợi thế tệp khách hàng tài chính lớn trong nước, các giải pháp kiểu U3ID có khả năng được ứng dụng nhanh vào dịch vụ thực tế.

Một thử nghiệm gần đây ở chương trình khách hàng thân thiết của một công ty chứng khoán lớn cho thấy cách làm này giúp triển khai điểm thưởng số/ưu đãi minh bạch trên chuỗi mà không cần xây lại hệ thống ví phức tạp. Người dùng đăng nhập như thường lệ; phần kỹ thuật ở phía sau do nền tảng định danh số lai đảm trách. Doanh nghiệp giảm chi phí phát triển, còn khách hàng có trải nghiệm liền mạch.

Dĩ nhiên, "lai" không phải cây đũa thần. Để triển khai hiệu quả, hệ thống cần: (i) cơ chế khôi phục tài khoản an toàn khi mất thiết bị; (ii) hạn chế ghi trực tiếp dữ liệu nhạy cảm lên sổ cái (chỉ lưu dấu kiểm chứng phù hợp); (iii) tuân thủ đầy đủ quy định trong nước về bảo vệ dữ liệu, an toàn thông tin và lưu trữ tại Việt Nam. Khi các điều kiện nền tảng được đáp ứng, định danh số lai giúp cân bằng giữa tiện lợi và an toàn — thay vì buộc người dùng phải đánh đổi.

Bối cảnh chính sách cũng đang ủng hộ cách tiếp cận "minh chứng hơn lời hứa". Việt Nam đẩy nhanh chuyển đổi số, đồng thời tiến tới thí điểm thị trường tài sản số theo lộ trình có giám sát. Thị trường vì thế kỳ vọng vào dữ liệu vận hành và khả năng đối soát minh bạch, thay vì các khẩu hiệu công nghệ. Ở chiều này, lời giải "định danh số lai" cho thấy một hướng đi thực dụng: giữ nguyên trải nghiệm ở mặt nổi, bổ sung lớp an toàn – minh bạch ở phần chìm, để tài chính số tiến thêm một bước mà không làm khó người dùng.

Trong kỷ nguyên số, niềm tin là tài sản khan hiếm. Khi các câu hỏi về rò rỉ dữ liệu ngày càng dồn dập, định danh số lai trở thành lựa chọn đáng cân nhắc: không phô trương, nhưng chạm đúng hai tiêu chí cốt lõi — tiện lợi cho số đông và an toàn đủ sâu cho hệ thống. Nếu triển khai đúng chuẩn, mô hình này có thể trở thành "mắt xích" quan trọng giúp hạ tầng tài chính số tại Việt Nam lớn lên bền vững, thay vì chỉ chạy theo trào lưu ngắn hạn.