Tại sao 'Lolita' vẫn ám ảnh và gây tranh cãi sau hơn 60 năm ra đời?

Ngày 18 tháng 8 năm 1958, cuốn tiểu thuyết Lolita của nhà văn gốc Nga Vladimir Nabokov chính thức được xuất bản tại Hoa Kỳ, đánh dấu một trong những cột mốc gây tranh cãi lớn nhất trong lịch sử văn học thế kỷ 20.

Trước đó, tác phẩm này từng bị nhiều nhà xuất bản từ chối in vì cho rằng nó " không thể chấp nhận được " , thậm chí bị coi là " quá đồi trụy " để có thể ra mắt công chúng. Tuy nhiên, khi được nhà xuất bản G.P. Putnam’s Sons tại Mỹ chấp nhận phát hành, Lolita ngay lập tức trở thành một hiện tượng, vừa bị chỉ trích dữ dội vừa được ca ngợi hết lời, mở ra hàng loạt cuộc tranh luận về nghệ thuật, đạo đức và ranh giới của tự do sáng tạo.

Câu chuyện xoay quanh nhân vật Humbert Humbert, một người đàn ông trung niên bị ám ảnh bởi thiếu nữ 12 tuổi Dolores Haze, người mà ông đặt cho biệt danh " Lolita " . Từ mối quan hệ đầy ám ảnh và lệch lạc này, Nabokov đã xây dựng nên một tác phẩm phức tạp, giàu tính biểu tượng và gây nhiều cảm xúc trái chiều.

Dù đề tài khiến độc giả choáng váng, nhiều nhà phê bình vẫn đánh giá đây là một trong những tiểu thuyết có cấu trúc tinh vi, ngôn ngữ điêu luyện và sức ám ảnh lâu dài nhất của thế kỷ.

Ngay sau khi xuất bản, Lolita đã lọt vào danh sách bán chạy nhất tại Mỹ và nhanh chóng trở thành một tác phẩm văn học kinh điển, thường xuyên nằm trong các bảng xếp hạng những cuốn sách vĩ đại nhất mọi thời đại. Tuy nhiên, cùng với đó, cuốn tiểu thuyết cũng bị cấm hoặc hạn chế phát hành tại nhiều quốc gia trong thời gian dài, bởi nội dung được cho là " quá nhạy cảm " .

Nabokov từng chia sẻ rằng ông không viết Lolita để khơi gợi sự dung tục, mà để khai thác những góc tối trong tâm lý con người và thử thách ranh giới của văn học. Trải qua nhiều thập kỷ, tác phẩm vẫn tiếp tục gây ra những cuộc tranh cãi về tính nghệ thuật và đạo đức, đồng thời truyền cảm hứng cho nhiều tác phẩm điện ảnh, sân khấu và các tác phẩm nghiên cứu học thuật.

Ngày 18 tháng 8 năm 1958 vì vậy không chỉ là cột mốc ra đời của một cuốn tiểu thuyết gây sốc, mà còn đánh dấu khoảnh khắc văn học thế giới phải đối diện trực diện với câu hỏi: đâu là giới hạn của nghệ thuật, và liệu văn chương có quyền vượt qua mọi rào cản đạo đức để phản ánh những ám ảnh sâu kín nhất của con người?