Thấy iOS, macOS 26 bóng bẩy trong suốt, đừng vội phán học Vista năm nào

Tại WWDC25, Apple đã vén màn bí mật cuộc "đại tu" thiết kế lớn nhất trong hơn một thập kỷ: giao diện Liquid Glass bán trong suốt, phản chiếu, khúc xạ và biến hóa theo nội dung xung quanh. Với Apple, đây là cách để thổi làn sinh khí mới cho toàn bộ nền tảng phần mềm từ iOS 26, iPadOS 26 đến macOS 26, watchOS 26 và tvOS 26.

Đúng như tên gọi, Liquid Glass (tạm dịch: Thuỷ tinh lỏng) mang đến những yếu tố như kính phủ khắp giao diện phần mềm, mô phỏng cách những mảnh thuỷ tinh phản ứng với ánh sáng và chuyển động trong thế giới thực. Apple cho biết nguồn cảm hứng chính là chiều sâu và tính không gian của giao diện trên kính Vision Pro.

Apple nói rằng Liquid Glass lấy cảm hứng từ visionOS.

Liquid Glass có khả năng thay đổi màu sắc theo nội dung xung quanh, đồng thời phản hồi linh hoạt trước các chuyển động. Từ thanh trượt để tắt máy cho đến những thành phần lớn hơn như thanh tab, hiệu ứng thuỷ tinh lỏng xuất hiện khắp giao diện.

Apple cho biết thiết kế mới hướng đến việc giúp người dùng tập trung hơn vào nội dung, mang đến một "sức sống" mới cho toàn bộ các nền tảng

Học từ Windows Vista?

Việc Apple tung ra Liquid Glass được xem là một cột mốc lớn, một cuộc đại tu thiết kế mang tính chu kỳ cả thập kỷ. Lần cuối cùng Apple làm điều tương tự là với iOS 7 năm 2013. Giờ đây với sức mạnh phần cứng ngày càng mạnh mẽ, Apple cho rằng đã đến lúc phá bỏ ranh giới giữa phần mềm và phần cứng, để tạo nên trải nghiệm trực quan, sống động hơn bao giờ hết.

Giao diện Windows Vista.

Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau màn ra mắt tại WWDC25, mạng xã hội đã nhanh chóng rộ lên những so sánh với giao diện Aero mà Microsoft giới thiệu lần đầu trên Windows Vista. Ra mắt năm 2007, Vista là phiên bản Windows đầu tiên sử dụng hiệu ứng kính mờ xuyên suốt giao diện từ thanh tác vụ, Start Menu cho đến cửa sổ. Dù Vista không được đánh giá cao về hiệu năng và độ ổn định, không ai phủ nhận rằng hệ điều hành này… rất đẹp. Aero mang đến một diện mạo "kính" bóng bẩy, đầy tính tương lai đến mức nhiều máy tính thời đó không đủ mạnh để chạy mượt mà, thậm chí đến tận ngày nay nhiều người vẫn nghĩ đến Vista vì tai tiếng đó.

Microsoft tiếp tục nâng cấp Aero trên Windows 7 với nhiều hiệu ứng mờ, phát sáng và các lớp kính ảo, tạo nên một bản phối hài hòa giữa cũ và mới. Giao diện khi đó được đánh giá là thoáng đãng, nhẹ nhàng nhờ yếu tố "trong suốt" chi phối mọi chi tiết. Aero sau đó bị khai tử trên Windows 8 để nhường chỗ cho phong cách phẳng của Metro.

Cũng dễ hiểu khi thấy Liquid Glass có nét tương đồng với Windows Vista.

Dù Apple đã phát triển Liquid Glass với mục tiêu riêng, dựa trên triết lý thiết kế không gian của visionOS, so sánh với Vista vẫn là một phản xạ tự nhiên, đặc biệt với những ai từng dùng Windows trong thời kỳ chuyển giao XP-Vista-7. Nhưng nếu lần ngược dấu vết của giao diện bán trong suốt, thì Vista còn đứng khá xa phía sau hệ điều hành này của Apple.

Di sản giao diện của Apple tồn tại trước Vista hơn nửa thập kỷ

Nếu muốn truy tìm nguồn gốc thực sự của hiệu ứng "thủy tinh lỏng" trong giao diện người dùng máy tính, cần phải quay ngược thời gian về Macworld Expo San Francisco năm 2000 khi Apple giới thiệu Mac OS X 10.0 Cheetah với giao diện hoàn toàn mới mang tên Aqua. Đây được xem là tương lai của nền tảng Macintosh, và cũng là một trong những bước tiến đột phá nhất về thiết kế giao diện mà Apple từng thực hiện.

Giao diện Aqua xuất hiện trên Mac OS X 10.0 Cheetah, được Steve Jobs giới thiệu năm 2000

Khác với vẻ khô cứng, vuông vức của các hệ điều hành trước, Aqua mang trong mình triết lý "lấy cảm hứng từ chất lỏng" đúng như tên gọi, với độ bóng, độ phản chiếu và hiệu ứng bán trong suốt đầy mượt mà. Steve Jobs khi đó còn đùa rằng: "Trông nó ngon lành đến mức bạn sẽ muốn liếm vào. "

Đáng chú ý là nhiều yếu tố từng được xem là tương lai của giao diện máy tính năm 2000, nay đã trở thành nền tảng cốt lõi của Liquid Glass: hiệu ứng kính mờ, hiệu ứng bóng đổ, cảm giác "nút nổi trên nền". Những công nghệ như phản chiếu theo nội dung, biến đổi màu sắc linh hoạt theo ngữ cảnh chưa từng xuất hiện trên Aqua, nhưng có thể xem Liquid Glass là sự phát triển tự nhiên từ chính tư duy thiết kế mang tính tự nhiên mà Apple đã khởi xướng với Aqua.

Giao diện Aqua đẹp đến mức mà Steve Jobs đùa rằng: "Trông nó ngon lành đến mức bạn sẽ muốn liếm vào."

Về mặt thị giác, Aqua sử dụng ba tông màu chủ đạo: xám, trắng và xanh dương, cũng chính là các gam màu quen thuộc trong Liquid Glass hiện tại. Những thanh công cụ màu xám kim loại, nền trắng của cửa sổ và các nút xanh dương sáng bóng đã tạo nên một phong cách thị giác rất đặc trưng, có thể nói trông giống giọt nước mát mẻ hay viên kẹo ngọt ngào. Nhìn sang Liquid Glass, ta có thể thấy rõ di sản của những thiết kế này.

Các cửa sổ đều có hiệu ứng đổ bóng, nút có hiệu ứng phản chiếu ánh sáng như chất lỏng

Khi cửa sổ không còn được chọn, các nút điều khiển cửa sổ sẽ trở nên trong suốt nhằm hướng sự chú ý của người dùng sang cửa sổ đang hoạt động. Hiệu ứng này rất đẹp mắt và đi trước thời đại.

Không chỉ là một cuộc lột xác về mặt thẩm mỹ, Aqua còn tiên phong trong cách giao diện phản hồi với người dùng. Từ hiệu ứng "Genie" hút cửa sổ vào Dock khi thu nhỏ, cho đến những chuyển động nhỏ giúp người mới làm quen với máy tính dễ hiểu hơn – tất cả đều cho thấy Apple đã sớm xây dựng giao diện như một thực thể sống động, chứ không đơn thuần là một lớp vỏ hình ảnh.

Một điểm nữa cho thấy Aqua "đi trước Vista", đó là vấn đề cấu hình yêu cầu.

Mac OS X 10.0 Cheetah cần tối thiểu 128 MB RAM - một con số nghe có vẻ nhỏ bé ngày nay, nhưng lại vượt quá cấu hình thực tế của phần lớn máy Mac vào thời điểm đó. Đây cũng chính là lời phàn nàn phổ biến nhất của người dùng thời kỳ đầu: giao diện đẹp, hiệu ứng mượt, nhưng cái giá phải trả là hiệu năng.

Người dùng phải chật vật để chạy giao diện trong suốt, bóng bẩy của Aqua. 7 năm sau Microsoft cũng lặp lại vấn đề tương tự: Vista trong suốt, bóng bẩy, tuyệt đẹp nhưng lại bị xa lánh bởi quá nặng nề.

Vào những năm 2000, máy Mac vẫn chưa phổ biến rộng rãi như hiện nay. Chính vì thế, với phần lớn người dùng đại chúng, ký ức về hiệu ứng "bóng bẩy" trong giao diện máy tính thường gắn liền với Windows Vista, đặc biệt với những ai từng vật lộn để chạy được hệ điều hành này trên máy tính thời đó. Vista có thể gây ấn tượng mạnh hơn về mặt thị giác nhờ được ra mắt muộn hơn tới 7 năm. Tuy nhiên, nếu truy ngược về nguồn gốc thiết kế, thì rõ ràng Liquid Glass của Apple không hề vay mượn từ Vista mà chính là sự kế thừa và tinh luyện triết lý giao diện mà Apple đã khởi xướng từ thời Aqua trên Mac OS X.

Ra mắt cách nhau hơn nửa thập kỷ, giao diện Aqua của Apple và Aero của Vista vẫn có nhiều nét tương đồng

Vào những năm 2000, máy Mac vẫn chưa phổ biến rộng rãi như hiện nay. Chính vì thế, với phần lớn người dùng đại chúng, ký ức về hiệu ứng "bóng bẩy" trong giao diện máy tính thường gắn liền với Windows Vista, đặc biệt với những ai từng vật lộn để chạy được hệ điều hành này trên máy tính thời đó. Vista có thể gây ấn tượng mạnh hơn về mặt thị giác nhờ được ra mắt muộn hơn tới 7 năm, với các hiệu ứng hiện đại hơn.

Tuy nhiên, nếu truy ngược về nguồn gốc thiết kế, thì rõ ràng Liquid Glass không hề vay mượn từ Vista mà chính là sự kế thừa và tinh luyện triết lý giao diện mà Apple đã khởi xướng từ thời Aqua trên Mac OS X, sau đó chuyển sang visionOS và giờ là các hệ điều hành mới.