Tính năng File Explorer "cải tiến" của Windows 11 vẫn chậm hơn Windows 10 và ngốn thêm RAM

Động thái này diễn ra sau nhiều năm người dùng phàn nàn về sự chậm chạp của trình quản lý tệp tin trên hệ điều hành mới, đặc biệt là khi so sánh với sự mượt mà và phản hồi tức thì của phiên bản trên Windows 10 đã ngừng phát triển. Tuy nhiên, giải pháp "tải trước" thay vì sửa lỗi tận gốc từ mã nguồn của Microsoft đang vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ cộng đồng người dùng.

Trang Windows Latest đã tiến hành thử nghiệm thực tế để kiểm chứng liệu giải pháp này có thực sự mang lại sự cải thiện đáng kể hay không.

Về mặt kỹ thuật, Microsoft xác nhận họ đang nghiên cứu việc tải trước File Explorer trong background với mục tiêu giúp ứng dụng khởi chạy nhanh hơn. Cụ thể, Windows 11 sẽ lưu đệm (pre-cache) trình quản lý tệp tin này. Đây không phải là kỹ thuật mới mẻ, Microsoft từng áp dụng phương pháp tương tự từ thời Office 95 và gần đây là tính năng Startup Boost cho trình duyệt Edge. Vấn đề cốt lõi là sự ì ạch của File Explorer không chỉ nằm ở khâu khởi động mà còn hiện hữu trong suốt quá trình sử dụng.

Trong bài kiểm tra hiệu năng trên máy ảo với 4GB RAM, Windows Latest đã so sánh mức tiêu thụ tài nguyên trước và sau khi cập nhật tính năng mới. Kết quả cho thấy, khi chưa có tính năng tải trước, File Explorer tiêu tốn khoảng 32,4MB RAM ngay sau khi khởi động máy. Sau khi kích hoạt tính năng này và khởi động lại, mức tiêu thụ RAM tăng lên, bổ sung thêm khoảng 35MB, nâng tổng dung lượng RAM bị chiếm dụng lên 67,4MB dù người dùng chưa hề mở File Explorer.

Mặc dù 35MB là con số rất nhỏ đối với các máy tính hiện đại, câu hỏi đặt ra là sự đánh đổi này có mang lại tốc độ vượt trội hay không.

Để trả lời câu hỏi này, bài kiểm tra tiếp tục so sánh tốc độ mở File Explorer trong hai trường hợp: máy hoạt động nhẹ nhàng và máy đang chịu tải nặng (mở 16 tab trình duyệt Edge). Khi máy ở trạng thái rảnh rỗi, sự khác biệt về tốc độ mở là không đáng kể, chỉ có thể nhận ra khi xem video quay chậm (slow motion).

Tuy nhiên, khi hệ thống đang chịu tải nặng, tính năng tải trước đã phát huy tác dụng. File Explorer khởi động nhanh hơn hẳn so với khi không bật tính năng này. Do đó, việc hy sinh một lượng nhỏ RAM để đổi lấy tốc độ khởi động trong các tình huống đa nhiệm được đánh giá là chấp nhận được.

Dẫu vậy, việc tải trước chỉ giải quyết được phần ngọn của vấn đề. Ngay cả khi khởi động nhanh hơn, trải nghiệm sử dụng bên trong File Explorer vẫn chưa đạt được độ mượt mà cần thiết. Thử nghiệm cho thấy không có sự cải thiện nào về tốc độ hiển thị của menu chuột phải. Khi máy tính hoạt động hết công suất, menu vẫn mất một khoảng thời gian đáng kể để tải đầy đủ, đặc biệt là các tùy chọn bổ sung mà ít người dùng cần đến như "Ask Copilot", "Edit with Clipchamp" hay "Edit with Paint". Điều này gây khó chịu lớn cho những người dùng chuyển từ Windows 10 sang, nơi mà mọi thao tác đều diễn ra tức thì và ổn định hơn.

Nguyên nhân sâu xa khiến File Explorer của Windows 11 chậm hơn Windows 10 nằm ở kiến trúc phần mềm. Cả hai phiên bản đều chạy trên cùng một nền tảng cốt lõi Win32/COM shell (explorer.exe, shell32). Microsoft chưa bao giờ viết lại hoàn toàn công cụ quản lý tệp tin này. Thay vào đó, Windows 11 phủ lên lõi cũ này các lớp giao diện hiện đại WinUI/XAML thông qua bộ công cụ Windows App SDK. Việc xếp chồng các lớp hiển thị hiện đại lên nền tảng cũ đã tạo ra thêm gánh nặng cho hệ thống, dẫn đến cảm giác phản hồi chậm chạp hơn so với giao diện Win32 thuần túy trên Windows 10.

Hiện tại, người dùng tham gia chương trình Windows Insider có thể trải nghiệm trước tính năng này trên bản Build 26220.7271 (kênh Dev hoặc Beta). Tính năng này đang được triển khai dần và sẽ được bật theo mặc định.

Tuy nhiên, người dùng hoàn toàn có thể tắt nó bằng cách truy cập vào Options của File Explorer, chọn tab View và bỏ chọn mục "Enable window preloading for faster launch times".

Dự kiến tính năng này sẽ được phát hành rộng rãi cho toàn bộ người dùng vào đầu năm 2026, nhưng vẫn chưa có thông tin nào về việc liệu Microsoft có kế hoạch tối ưu hóa triệt để mã nguồn để giải quyết dứt điểm vấn đề hiệu năng hay không.