Trước tốc độ sao chép kinh hoàng của Trung Quốc, các công ty sáng tạo nên tự bảo vệ bản thân như thế nào?

Bạn sẽ cần đến hàng năm trời để tìm ra và hoàn thiện một ý tưởng thú vị về sản phẩm nào đó, và mất thêm hàng năm trời hoặc nhiều tháng như vậy để gây quỹ cho sản phẩm của mình trên trang Kickstarter hoặc những trang web gọi vốn tương tự. Tuy nhiên, với năng lực sản xuất và văn hóa sao chép của Trung Quốc, sản phẩm ý tưởng của bạn chỉ mất vài tuần là có thể được sản xuất và bán ra rộng rãi trên thế giới.

Nhưng đây không chỉ là vấn đề của riêng các sản phẩm được gây quỹ trên những trang như Kickstarter, nó đã là vấn đề với các thương hiệu nước ngoài khi bán ở Trung Quốc trong hàng chục năm nay. Vì vậy, trang TechinAsia đã cố gắng tổng hợp lại những kinh nghiệm của họ khi đối phó với vấn đề nan giải này.

Những vi phạm phổ biến về sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc

Bản quyền nhãn hiệu ở Trung Quốc

Ở Mỹ, việc sử dụng một nhãn hiệu trên Kickstarter (ví dụ Stikbox) cũng là đủ để thi hành các quyền lợi của người sở hữu theo luật, ngay cả khi thương hiệu đó chưa được đăng ký chính thức cho Phòng Nhãn hiệu và Sáng chế Mỹ. Nhưng ở Trung Quốc, việc bảo hộ nhãn hiệu chỉ được thực hiện khi nhãn hiệu đó đã được đăng ký với Phòng Nhãn hiệu Trung Hoa – trừ một số ngoại lệ.

Stikbox, nạn nhân điển hình của việc sao chép ý tưởng trên Kickstarter.

Vấn đề với người sở hữu thương hiệu nước ngoài là lãnh thổ Trung Quốc đại lục là nơi ưu tiên cho người nộp đơn trước ở đó (first-to-file juridiction). Điều này có nghĩa là những kẻ làm nhái ở Trung Quốc chỉ cần đăng ký nhãn hiệu tại quốc gia này trước các công ty nước ngoài thì họ sẽ nhận được sự bảo vệ.

Đây chính là điểm yếu cho các sản phẩm trên Kickstarter khi các công ty không định bán ở Trung Quốc vào giai đoạn đầu. Vì vậy, họ thường không sớm đăng ký nhãn hiệu tại Trung Quốc, và chậm chân hơn so với những kẻ nhái nhãn hiệu của nước này.

Trong trường hợp này, người sở hữu thương hiệu nước ngoài có thể dựa vào một số quy định trong Luật nhãn hiệu hàng hóa Trung Quốc để phản đối việc đăng ký hay áp dụng nhãn hiệu. Tuy nhiên, những quy định này thường đòi hỏi người sở hữu thương hiệu nước ngoài cho thấy bằng chứng về việc sử dụng trước hay danh tiếng của sản phẩm ở Trung Quốc đại lục – những điều bất khả thi với các công ty mới xuất hiện từ các chiến dịch Kickstarter.

Sản xuất và bán tại địa phương với những sản phẩm nhái thương hiệu

Việc sở hữu năng lực sản xuất tinh vi nhất trên thế giới cho phép những kẻ làm nhái thương hiệu tại Trung Quốc có thể nhanh chóng ra mắt sản phẩm nhái ngay khi sản phẩm mới xuất hiện trên thị trường.

Đối với các Kickstarter, rủi ro này càng lớn hơn khi các nhãn hiệu không bắt tay vào sản xuất quy mô lớn sản phẩm ý tưởng của họ. Điều này cũng có nghĩa là những kẻ làm nhái thương hiệu ở Trung Quốc có thể xuất xưởng các ý tưởng đó sớm hơn các công ty Kickstarter và đánh bại sản phẩm gốc trên thị trường bằng giá cả.

Chiếc Range Rover đâm phải xe nhái thương hiệu của mình ngay trên phố.

Những trang bán hàng trực tuyến như Taobao.com và WeChat càng làm vấn đề tồi tệ hơn khi nó giúp người dùng Trung Quốc dễ dàng tìm kiếm các sản phẩm giá rẻ. Nó tạo ra các kênh bán hàng hấp dẫn cho những kẻ làm nhái thương hiệu tiếp thị sản phẩm của mình đến người tiêu dùng trong nước.

Nhưng không chỉ ở Trung Quốc, ngày càng nhiều người dùng châu Âu và Mỹ biết rằng họ có thể mua được những món hàng giá rẻ từ các trang bán hàng quốc tế tập trung cho xuất khẩu. Bằng các trang này, những sản phẩm nhái từ Trung Quốc giờ có thể tìm đến với người mua trên toàn cầu.

May mắn là các trang thương mại điện tử ở cả trong và ngoài Trung Quốc đều đã phát triển những cơ chế gỡ bỏ vi phạm tương đối hiệu quả, cho cả các công ty nước ngoài (miễn là họ có thể cho thấy các quyền về Sở hữu Trí tuệ bắt buộc).

- Đối với các trang thương mại điện tử trong nội địa Trung Quốc như Taobao, Tmall, hay 1688.com, việc gỡ bỏ vi phạm có thể dựa vào các nhãn hiệu và sáng chế đã đăng ký ở Trung Quốc.

- Đối với trang bán hàng quốc tế của Trung Quốc như Aliexpress.com hay Alibaba.com, bản sao chứng nhận đăng ký ở nước ngoài của các công ty cũng có thể dùng để gỡ bỏ các sản phẩm vi phạm.

- Mẹo nhỏ với vấn đề này: cách nhanh nhất để đảm bảo việc thực thi trên các trang bán hàng quốc tế của Trung Quốc là đăng ký nhãn hiệu của bạn với Liên minh kinh tế Benelux (Benelux Economic Union). Quyền tài phán của tổ chức này sẽ cung cấp các chứng nhận chính thức cho người đăng ký nhanh hơn nhiều so với các tổ chức khác – thường chỉ trong vài tuần.

Trộm cắp danh tính công ty

Những ví dụ điển hình của việc này là các cửa hàng nhỏ nhưng được những kẻ nhái thương hiệu bắt chước theo phong cách và thương hiệu của các hãng lớn như Apple hay IKEA ở Trung Quốc. Tuy vậy, vấn đề này thường ít được đem ra thảo luận.

Một Apple Store nhái ở Trung Quốc.

Ngoài ra, những kẻ nhái thương hiệu còn đăng ký các trang domain và nhãn hiệu gần giống công ty nước ngoài (ví dụ “tên công ty”china.com hay “tên công ty”.cn), và sau đó tạo ra các phiên bản gần giống như trang web chính thức của công ty trên các domain này.

Kết quả là những người dùng thiếu hiểu biết sẽ dễ bị đánh lừa bởi vẻ ngoài của các trang web hay cửa hàng nhái này . Trên thực tế, các sản phẩm nhái được bán tại đây đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng và sự tin cậy của sản phẩm chính hãng.

Những biện pháp tốt nhất để bảo vệ sở hữu trí tuệ (IP) của mình

Thuê tư vấn pháp lý

Bất kỳ công ty nào nghĩ đến việc quảng bá với Kickstarter hay bất cứ startup có tiềm năng nào, ít nhất nên làm việc với các luật sư về sở hữu trí tuệ có trình độ trong phạm vi quyền hạn của nước cần đăng ký, để được đảm bảo tất cả các quyền cần thiết về nhãn hiệu và sáng chế liên quan đến sản phẩm và thiết kế của mình.

Zubits, sản phẩm giúp việc thắt dây giày nhanh hơn, một nạn nhân khác của việc bị làm nhái ở Trung Quốc.

Được bảo vệ về IP trong thời gian sớm nhất có thể

Nếu một công ty dự định quảng cáo sản phẩm của mình trên Kickstarter, thời gian cho việc bảo hộ đó là rất quan trọng. Trong một thế giới hoàn hảo, mọi công ty đều muốn đảm bảo những sự bảo vệ sở hữu trí tuệ cần thiết để quảng bá sản phẩm và cảnh báo thế giới về ý tưởng sáng tạo của họ. Tuy nhiên, chi phí ban đầu của việc này thường làm nó trở nên không khả thi.

Mặc dù vậy, công ty vẫn nên bảo vệ những quyền này sớm nhất có thể - nhất là khi sản phẩm nhận được đầy đủ sự hỗ trợ và có thể được thị trường đón nhận rộng rãi.

Thực thi các quyền ở Trung Quốc

Vấn đề đối với các chiến dịch Kickstarter có dấu hiệu thành công là nó thường bị những kẻ làm nhái thương hiệu ở Trung Quốc vồ lấy và bắt chước rất nhanh. Vì vậy, hãy xem xét áp dụng các biện pháp bảo vệ bổ sung ở Trung Quốc, đồng thời với khi quyền sở hữu trí tuệ của công ty được đăng ký tại quê nhà, hoặc thậm chí sớm hơn, nếu khả thi.

Tất nhiên, điều này cũng có nghĩa sẽ làm gia tăng chi phí pháp lý trả trước, nhưng đây là tình huống mà mỗi biện pháp bảo vệ đều có giá trị rất lớn. Ví dụ, việc nộp đơn đăng ký một nhãn hiệu có thể tốn chưa đến 800 USD, trong khi việc đệ đơn phản đối hay đòi hủy một nhãn hiệu bị nhái thường tốn nhiều lần số tiền đó.

Chiếc PS4 bị làm nhái ở Trung Quốc.

Đối với việc tiết lộ trực tuyến thông tin sản phẩm

Việc nộp đơn sớm cho bất kỳ bằng sáng chế nào có liên quan đến sản phẩm là điều đặc biệt quan trọng để đảm bảo rằng, việc đăng tải trực tuyến bất kỳ thông tin nào về sản phẩm đó sẽ không phá hủy “tính mới” của nó. Không giống như luật ở Mỹ và các nước khác, luật sáng chế Trung Quốc không cung cấp bất kỳ thời gian ân hạn nào cho việc nộp đơn đăng ký sáng chế sau khi thông tin sản phẩm được tiết lộ công khai.

Vì vậy, những người sở hữu thương hiệu nên cân nhắc nộp đơn cấp bằng sáng chế ở ít nhất một vùng quyền hạn nào đó trước khi tiết lộ trực tuyến về sản phẩm của mình. Miễn là quốc gia mà bạn nộp đơn lần đầu là một thành viên thuộc Công ước Paris về Bảo hộ Sở hữu Công nghiệp (phần lớn các quốc gia công nghiệp đều thuộc tổ chức này), sau đó một “Đơn xin Ưu tiên theo Công ước” (Convention Priority Application) cho bằng sáng chế có thể được nộp tại Trung Quốc trong vòng 6 tháng sau lần nộp đơn đầu tiên.

Giám sát định kỳ

Khi quyền sở hữu trí tuệ đã được đảm bảo, các công ty nên cân nhắc việc giám sát định kỳ trực tuyến các trang thương mại điện tử và các nền tảng mạng xã hội phổ biến, bao gồm cả ứng dụng WeChat.

Khi phát hiện ra vấn đề, việc gỡ bỏ trực tuyến đối với các sản phẩm làm nhái có thể được thực hiện dựa trên các quyền sở hữu trí tuệ đề cập ở trên. Tuy nhiên, nếu vấn đề nghiêm trọng hơn, có thể sẽ cần điều tra sâu hơn để xác định và tìm kiếm các nhà sản xuất vi phạm, sau đó thực hiện các thủ tục tố tụng bổ sung để khởi kiện dân sự hoặc hình sự.

Thậm chí với các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, bên bị thiệt hại có thể sẽ cần đến sự tham gia của các tổ chức tư vấn giám sát trực tuyến toàn cầu, như MarkMonitor, NetNames hay YellowIP.

Mấu chốt của cuộc chơi này là sự cẩn trọng. Đối với phần lớn các sản phẩm tiêu dùng nối tiếng được quảng cáo trên Kickstarter, chỉ là vấn đề thời gian trước khi hàng nhái xuất hiện. Việc đảm bảo một hệ sinh thái trực tuyến trong sạch ngay từ đầu và xây dựng mối quan hệ tốt với những trang thương mại điện tử Trung Quốc sẽ giúp bạn tiến một chặng dài trong hành trình chống hàng giả và bảo vệ thị trường toàn cầu cho thương hiệu.

Tham khảo TechinAsia