Vị bác sĩ Trung Quốc vượt qua cửa tử ung thư, sau khi được điều trị bằng liệu pháp miễn dịch mới

Tháng 12 năm ngoái, bác sĩ Zou Yuliang được thông báo rằng ông chỉ còn vài tuần để sống. Ung thư đã tàn phá cơ thể, di căn từ gan lên đến phổi của ông. Các biện pháp chữa trị tiêu chuẩn như hóa xạ trị đều đã thất bại. Bấy giờ, Yuliang còn phải vật lộn mới thở được.

"Chúng tôi đã không còn bất kỳ một cơ hội nào nữa, thậm chí ghép gan mới cũng khôngm được nữa rồi", bác sĩ tim mạch Zou Fanling, vợ của Yuliang nói với tờ South China Morning Post.

Nhưng bây giờ, Yuliang không chỉ phục hồi, ông ấy còn quay lại làm việc và đi công tác vòng quanh Trung Quốc để dự các hội nghị y khoa. Tất cả là nhờ một phương pháp chữa trị mới lạ, có thể thay đổi cách chúng ta đối phó với bệnh ung thư.

Vị bác sĩ Trung Quốc vượt qua cửa tử của ung thư, sau khi được điều trị bằng một liệu pháp miễn dịch mới

May mắn bất ngờ đến với Yuliang khi bệnh viện nơi anh điều trị vừa quyết định thử nghiệm một liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư mới, gọi là TCR Mimics. Nó đã được chứng minh hiệu quả trong thử nghiệm lâm sàng do Eureka Therapeutics, một công ty sinh dược học tại Mỹ điều hành.

Liệu pháp miễn dịch là một phương pháp điều trị ung thư cách mạng, dựa trên việc khai thác các tế bào miễn dịch của cơ thể để chống lại căn bệnh này. Hiện tại, đã có liệu pháp miễn dịch được sử dụng để điều trị ung thư máu và đem lại rất nhiều hi vọng.

Một trường trường hợp điển hình và nổi tiếng là Emily Whitehead, một bệnh nhi mắc bệnh bạch cầu (leukaemia một dạng ung thư máu và tủy) ở Mỹ đã được cứu bởi một liệu pháp miễn dịch có tên gọi CAR-T.

Trong liệu pháp này, máu của bệnh nhân được rút ra ngoài và các tế bào T (một loại tế bào bạch cầu) được tách ra để biến đổi gen trong phòng thí nghiệm. Một gen được đưa vào các tế bào T khiến chúng tạo ra các tế bào thụ thể đặc biệt, được gọi là "thụ thể kháng nguyên chimeric" (CAR).

Những thụ thể này săn tìm các kháng nguyên – là các độc tố hoặc chất lạ khác tạo ra phản ứng miễn dịch trong cơ thể - trong các tế bào ung thư.

Các tế bào T biến đổi gen được nhân lên hàng triệu đơn vị, trước khi được truyền trở lại cơ thể bệnh nhân để tìm đến các tế bào ung thư rồi tiêu diệt chúng.

Liệu pháp CAR-T cho hiệu quả với ung thư máu, tuy nhiên, vẫn chưa tiêu diệt được trên các khối u rắn như ung thư vú, phổi và gan, chiếm khoảng 90% tất cả các trường hợp mắc ung thư.

Một nhược điểm lớn khác của liệu pháp CAR-T là nó vẫn có thể nhắm vào và giết chết các tế bào khỏe mạnh bình thường (các tế bào B) cùng với các tế bào ung thư - một tác dụng phụ mà Emily Whitehead cũng đã phải chịu đựng.

Đối với những bệnh nhân đang phải vật lộn với bệnh ung thư trong những cơ quan quan trọng như gan hoặc phổi, họ khó có thể chấp nhận nguy cơ rằng những tế bào khỏe mạnh còn lại trong các cơ quan này cũng sẽ bị xóa sổ.

Emily Whitehead, cô bé đã được chữa khỏi ung thư máu bằng liệu pháp miễn dịch CAR-T

Mười năm về trước, một ý tưởng đã được đưa ra để cải tiến CAR-T với một kháng thể giúp các tế bào miễn dịch phân biệt tốt hơn tế bào ung thư rắn và các tế bào bình thường - để chúng có thể sống - và chỉ tiêu diệt những tế bào gây hại.

Các liệu pháp CAR-T hiện có đang tiếp tục chỉnh sửa các tế bào miễn dịch để chúng nhận ra một điểm đặc trưng nào đó trên bề mặt tế bào ung thư, thứ biểu thị chúng như là các mục tiêu cần tiêu diệt.

Nhưng đôi khi, các tế bào xấu xuất hiện dưới một lớp vỏ bọc khác, thứ mà Tiến sĩ Cheng Liu, người sáng lập và CEO của Eureka Therapeutics và một người bạn của bác sĩ Yuliang gọi là "thường phục" thay vì quân phục của địch.

Tiến sĩ Liu và David Scheinberg, một chuyên gia về ung thư máu tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (MSKCC), đã phát triển một ý tưởng để nhìn vào được bên trong tế bào ung thư, ở đó có một thứ không thể che giấu hay ngụy trang được: đột biến gen hoặc những gen đã biến chúng từ tế bào bình thường thành ung thư.

"Khi điều đó xảy ra bên trong tế bào, sẽ có một mảnh nhỏ của chất gây ung thư đó hiện diện trên bề mặt tế bào", Tiến sĩ Liu giải thích thêm, quá trình này được gọi là "trình bày kháng nguyên peptit MHC".

Những người hoài nghi cho rằng không có công nghệ nào tồn tại để phát hiện được những mảnh vật chất gây ung thư nhỏ như vậy. Nhưng tiến sĩ Liu và Scheinberg đã thiết kế một kháng thể đặc biệt làm được điều đó. Họ gọi chúng là "kháng thể bắt chước thụ thể tế bào T (TCR)".

Eureka và MSKCC đã công bố nghiên cứu trên tạp chí Science Translational Medicine năm 2013. Hai năm sau, họ công bố một bài báo trên tạp chí Nature Biotechnology cho thấy kháng thể này có thể được đưa vào tế bào T của hệ thống miễn dịch, để tấn công khối u rắn theo một cách hiệu quả hơn.

Nhưng nó có hiệu quả trên bệnh nhân hay không?

Tiến sĩ Cheng Liu (thứ 3 từ trái sang) và một nhóm nghiên cứu tại Eureka Therapeutics

Tiến sĩ Liu tập trung nghiên cứu và thử nghiệm liệu pháp cải tiến này trên bệnh ung thư gan. "Không ai ở thời điểm đó quan tâm đến ung thư gan", ông nói. Tỷ lệ tử vong cao của ung thư gan và những thách thức trong điều trị căn bệnh này đã làm chùn chân các nhà khoa học khác.

Trong các mô hình thử nghiệm trên động vật, liệu pháp miễn dịch của tiến sĩ Liu đã "chữa khỏi" cho những con chuột bị ung thư gan. Tuy nhiên, thử nghiệm trên người là một thách thức.

"Không ai muốn trở thành một động vật thí nghiệm", tiến sĩ Liu nói. Và rủi ro dành cho người thử nghiệm cũng rất cao: Nếu có điều gì đó sai sót - nếu các đối tượng tử vong trong quá trình thử nghiệm - sự nghiệp và công ty của người đó coi như sụp đổ.

Nhưng cuối cùng, tiến sĩ Liu cũng đã tìm được một người cùng chí hướng với mình ở Trung Quốc – người có tên gần giống với ông - tiến sĩ Chang Liu, một nghiên cứu viên chính và là giám đốc của đơn vị chăm sóc phẫu thuật chuyên sâu tại Bệnh viện First Affiliated thuộc Đại học Giao thông Tây An.

Chang Liu nghĩ rằng liệu pháp cải tiến CAR-T của tiến sĩ Liu đáng để khám phá. Hơn nữa, chủ tịch bệnh viện, Shi Bingyin, cũng đã chấp thuận nghiên cứu lâm sàng.

Năm nay, liệu pháp miễn dịch mới này đã được thử nghiệm trên 6 bệnh nhân ung thư gan nặng, những người mà cả hóa xạ trị và phẫu thuật đã không còn giúp gì được cho họ. Trong suốt quá trình kéo dài 9 ngày, nhóm nghiên cứu đã trích xuất các tế bào T của bệnh nhân, biến đổi gen chúng và nhân lên với các kháng thể TCR Mimic sau đó truyền trở lại cơ thể bệnh nhân.

Đối tượng thử nghiệm đầu tiên là một nông dân, người phải nằm liệt giường trong bệnh viện vì ung thư đã di căn đến xương sống của ông ta. Để đối phó, ông ấy chỉ có thể uống thuốc giảm đau hàng ngày.

Nhưng chỉ 3 tuần sau khi điều trị, người đàn ông 65 tuổi đã có thể đi lại và ngừng dùng thuốc giảm đau. Phim chụp cắt lớp cho thấy 5 khối u xung quanh cột sống của ông đã biến mất.

Người nông dân đã tự mình ra khỏi bệnh viện và trở về quê hương của mình vào dịp Tết Nguyên Đán. Tuy nhiên, một vài ngày sau đó, ông ấy chết sau khi ăn thức ăn cứng gây ra chảy máu đường ruột. Nguyên nhân được coi là không liên quan đến ung thư gan.

Liệu pháp miễn dịch CAR-T tiêu chuẩn

Bản thân Zou Yuliang cũng là một bác sĩ ung bướu, ông đã nghe về kết quả điều trị của người nông dân và được yêu cầu tham gia vào nghiên cứu dưới vai trò bệnh nhân thử nghiệm. Vào tháng Giêng, vị bác sĩ 52 tuổi đã trải qua một đợt điều trị theo liệu pháp này. Cho đến tháng 3, Yuliang đã có thể hít thở dễ dàng hơn và có thể ăn thịt, cho thấy chức năng gan và phổi của ông được cải thiện.

Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm sau đó lại cho thấy một thực tế khác. Phim chụp cắt lớp hiện thì 4 khối u trong một bên phổi của ông đã phát triển. Và đó là ngày đen tối nhất trong cuộc đời của tiến sĩ Liu. "Tôi đã nghĩ: ôi trời ơi, người nông dân đầu tiên của tôi có phải chỉ là một may mắn ngẫu nhiên hay không?", ông kể lại.

Nhưng đến tháng 4, các chỉ dấu sinh học của Zou Yuliang đã được cải thiện. Một xét nghiệm máu AFP-alpha-fetoprotein, để đo một protein tiết ra từ các khối u gan - cho thấy mức độ của nó đã giảm đi một nửa, sau khi tăng gấp đôi ngay vào tháng trước.

Đến tháng 7, AFP của Yuliang đã giảm xuống mức bình thường. Phim chụp CT cho thấy khối các u trong phổi của ông đã bị teo nhỏ. Đến tháng thứ 6 sau điều trị, chúng đã bị dọn sạch.

Không có tác dụng phụ nào được quan sát trên cả 6 bệnh nhân, tiến sĩ Liu giải thích rằng các tế bào khỏe mạnh như tế bào B không bị giết trong liệu pháp miễn dịch cải tiến này. Ông đã trình bày dữ liệu nghiên cứu lâm sàng tại Trung Quốc trong Hội nghị Cấp cao CAR-TCR tại Boston vào ngày 5 tháng 9.

Tiến sĩ Liu cho biết vẫn còn một vài ẩn số liên quan đến kỹ thuật này, bao gồm sự tái phát ở những bệnh nhân vẫn đang được theo dõi. "Tôi sẽ không nói rằng tôi đã tìm thấy tất cả các câu trả lời cho tất cả các vấn đề ... nhưng điều hứa hẹn là chúng tôi đã có thể mở đường [cho CAR-T điều trị] cho các khối u rắn", ông nói.

Một bệnh nhân ở Mỹ đang được thử nghiệm liệu pháp miễn dịch CAR-T

Eureka có kế hoạch bắt đầu thử nghiệm lâm sàng của họ ở Mỹ vào năm tới, đó là bước tiếp theo trong quy trình của Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) để đưa phương pháp điều trị này ra thị trường.

Một bước đột phá như vậy có thể kéo dài cuộc sống của những bệnh nhân ung thư hiện đang phải đối mặt với tiên lượng xấu. Ở Hồng Kông, nó có khả năng xóa bỏ ung thư gan ra khỏi vị trí thứ 3 trong bảng xếp hạng những bệnh ung thư giết người nhiều nhất tại thành phố này.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, khi ung thư mới chỉ xâm chiếm gan, tỷ lệ sống trên 5 năm là 31%. Nhưng khi nó lây lan đến các cơ quan hoặc mô xa, tỷ lệ đó giảm xuống chỉ còn khoảng 11%.

Trở lại gia đình nhỏ của Zou Yuliang, vợ ông tự tin rằng chồng mình đã được chữa khỏi. Hai người ăn mừng bằng cách đưa cả gia đình đến Thành Đô, điểm du lịch yêu thích của họ.

Lần này, kỳ nghỉ trở nên đặc biệt hơn nữa. "Bây giờ, chúng tôi cảm thấy mọi thứ đã thay đổi, chúng trở nên tươi mới và chúng tôi đang tận hưởng cuộc sống", bác sĩ Zou Fanling nói. "Ngay lúc này, chúng tôi hạnh phúc hơn bên nhau".

Tham khảo Scmp