Vũ khí hóa học của Syria dưới góc nhìn khoa học

Cách đây vài tuần, Chính phủ Syria đã bị buộc tội sát hại hàng trăm dân thường bằng vũ khí hóa học, loại hóa chất được sử dụng thuộc nhóm các chất độc thần kinh. Chất độc thần kinh được phát minh tình cờ bởi một nhà khoa học của Đức Quốc xã, khi ông cố gằng tìm ra loại thuốc trừ sâu hiệu quả hơn. Do đó loại chất độc thần kinh có các cấu trúc phân tử tương tự như thuốc trừ sâu, và cách mà chất độc thần kinh giết chết bạn cũng tương tự như một loại thuốc trừ sâu giết chết một con côn trùng.

 

Làm sao để biết Chính phủ Syria sử dụng vũ khí hóa học

Các triệu chứng trên các nạn nhân là rất rõ ràng và không thể nhầm lẫn. Đồng tử bị co lại đến một kích thước xác định, đây cũng là triệu chứng chính xác khi các nhà khoa học Đức thử nghiệm Tabun, chất độc hóa học đầu tiên. Không có các vũ khí hóa học nào khác gây ra các loại triệu chứng này.

 

Các chất độc thần kinh đều gây ra những triệu chứng giống nhau, do đó rất khó để xác định chính xác loại vũ khí hóa học nào Syria đã sử dụng. Theo tờ Reuters, loại vũ khí hóa học được sử dụng có thể là Sarin, vì Chính phủ Syria có một kho dự trữ hóa chất đặc biệt này. Ngoài ra còn có các loại chất độc thần kinh khác là Soman, VX và Tuban, chúng đều có thể tổng hợp một cách dễ dàng để phục vụ các âm mưu đen tối.

Tác động và hậu quả

Bình thường, bộ não gửi các tính hiệu thần kinh đến các cơ bắp thông qua các dây thần kinh gọi là tế bào thần kinh vận động, để điều khiển hoạt động. Khi các tế bào thần kinh này ra lệnh cho cơ hoạt động, chúng tiết ra một chất hóa học gọi là acetylcholine, khiến cơ co lại. Acetylcholine bị phân hủy bởi enzyme gọi là acetylcholinesterase (tôi sẽ gọi là A cho đơn giản). Đây là một esterase bởi vì nó phá vỡ một este trái chiều trong acetylcholine, một ester là hai oxy liên kết với một carbon ở giữa một chuỗi carbon. Liên kết este có xu hướng phá vỡ rất chậm trong nước, nhưng một loại enzyme như A sẽ tăng tốc độ phản ứng này để nó xảy ra một cách nhanh chóng. Nhờ có quá trình phân hủy acetylcholine mà cơ bắp của bạn sau khi co có thể duỗi ra bình thường.

 

Tuy nhiên nếu có sự góp mặt của một chất độc thần kinh như Sarin, enzyme A sẽ phản ứng với Sarin và mất đi khả năng phân hủy acetylcholine. Khi mà chất acetylcholine không thể phân hủy, cơ bắp của bạn sẽ vẫn nghĩ rằng các tế bào thần kinh đang ra lệnh cơ bắp phải co lại. Gây ra các triệu chứng cơ bắp co giật và đồng tử bị co lại.

Phản ứng giữa Sarin và enzyme A rất nhanh và không thể đảo ngược, đó là lý do tại sao Sarin có thể gây chết người ở liều lượng rất thấp và trong khoảng thời gian ngắn. Sarin có dạng lỏng ở nhiệt độ phòng, tuy nhiên cũng dễ bay hơi ở nhiệt độ cao, và nạn nhân có thể nhiễm độc qua da hoặc hít phải khí Sarin.

Thuốc giải độc

Có một hóa chất gọi là 2-PAM có cấu trúc như hình dưới. Nó có khả năng phá vỡ cấu trúc liên kết giữa Sarin và enzyme A, khiến enzyme A có thể trở lại công việc phân hủy acetylcholine giúp cơ bắp có thể duỗi ra bình thường.

 

Tuy nhiên phản ứng giữa Sarin và enzyme A có thể trải qua giai đoạn ‘lão hóa’ sau một khoảng thời gian. Phán ứng ‘lão hóa’ xảy ra khá chậm, tuy nhiên sau khi xảy ra thì liên kết này không thể phá vỡ, và nó khiến cho 2-PAM cũng mất tác dụng, nói tóm lại là vô phương cứu chữa.

Thuốc trừ sâu có tác động giống chất độc thần kinh ?

Như đã biết, các loại thuốc trừ sâu có cấu trúc giống chất độc thần kinh, tuy nhiên nó có thể gây ra các tác động tương tự hay không? May mắn câu trả lời là không, bạn có thể xem cấu trúc của thuốc trừ sâu malathion dưới đây. Nó gần giống với Sarin, tuy nhiên có một số điểm khác biệt. Cấu trúc của malathion đối với con người dễ bị phá vỡ và chuyển hóa, do đó nó thường có tác dụng với côn trùng hơn là con người.

 

Tuy nhiên độc tính của nó vẫn có tác hại với con người, ví dụ như thuốc trừ sâu parathion có độc tính khá cao và có thể coi là chất độc thần kinh yếu. Hay thuốc trừ sâu VG, ban đầu được bán như một loại thuốc trừ sâu và bị cấm sử dụng sau khi phát hiện những tác động tương tự chất độc thần kinh của nó đến con người.

 

Quay trở lại với Syria

Các bằng chứng về việc Chính phủ Syria sử dụng vũ khí hóa học vẫn chưa rõ ràng, do đó mà tình hình cuộc chiến tại Syria vẫn khá bấp bênh. Tuy nhiên không ai muốn một cuộc chiến nữa phải nổ ra, ngoài các nhà tư bản phương Tây đang nhòm ngó vào những tài nguyên của quốc gia này. Tinh hình chiến sự căng thẳng sẽ luôn được cập nhật tại đây.