AI là "cú lừa thế kỷ" hay cơ hội vàng cho ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam bay cao?

AI là "cú lừa thế kỷ"?

Cách đây chưa đầy hai năm, sự ra mắt của ChatGPT đã bắt đầu một cơn sốt AI tạo sinh. Nhiều chuyên gia trong ngành dự đoán công nghệ mới sẽ kích hoạt cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, định hình lại hoàn toàn thế giới mà chúng ta đang biết.

Nhờ sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, thế giới chip đang trên ngưỡng cửa của một sự thay đổi lớn. Nhu cầu về chip có thể đào tạo các mô hình AI nhanh hơn và tích hợp vào các thiết bị như điện thoại thông minh và vệ tinh ngày càng tăng cao.

Nhiều quốc gia, những gã khổng lồ công nghệ và các công ty khởi nghiệp đều đang chạy đua để giành được miếng bánh bán dẫn đang ngày càng phình to. Điều này không ngạc nhiên khi xét đến số tiền khổng lồ mà AI mang lại. AI được dự báo sẽ đóng góp tới 15,7 nghìn tỷ USD vào GDP toàn cầu vào năm 2030 và không ai muốn bỏ lỡ cơ hội trở thành một phần trong đó.

AI có tác động to lớn đến cách chúng ta sống, làm việc và giải trí. Nhưng cũng có rất nhiều sự cường điệu, hiểu lầm và thông tin sai lệch xung quanh công nghệ này.

Vào tháng 3/2023, Goldman Sachs dự đoán 300 triệu việc làm sẽ bị mất hoặc hoặc bị tước đoạt vào tay AI, cùng vô số những biến chuyển không thể lường trước. Tuy nhiên, 18 tháng sau, AI không tác động mạnh như nhiều người lo sợ

Nhiều dự án sử dụng công nghệ này đang bị hủy bỏ, như kế hoạch của chuỗi đồ ăn nhanh lớn nhất thế giới McDonald's nhằm tự động hóa việc đặt hàng tại chỗ. Những nỗ lực của chính phủ nhằm tạo ra các hệ thống hành chính công và số việc làm bị mất vào tay AI không quá nhiều.

Vậy AI phải chăng chỉ là "cú lừa"?

Chu kỳ thổi phồng AI

Giống như nhiều công nghệ mới, AI tạo sinh đi theo con đường được gọi là chu kỳ cường điệu của Gartner. Mô hình này mô tả một quá trình lặp lại trong đó thành công ban đầu của một công nghệ dẫn đến kỳ vọng bị thổi phồng quá mức để rồi cuối cùng không thành hiện thực. Từ "đỉnh kỳ vọng bị thổi phồng" sẽ đến "đáy vỡ mộng", tiếp theo là "dốc giác ngộ", sau cùng đạt đến "đỉnh năng suất".

Một báo cáo của Gartner được công bố vào tháng 6 đã liệt kê hầu hết các công nghệ AI tạo sinh đang ở đỉnh cao của kỳ vọng bị thổi phồng, trong đó có đến 80% các dự án AI thất bại, cao gấp đôi tỷ lệ của các dự án không phải AI.

Vấn đề của AI là có quá nhiều khó khăn trong việc phát triển, từ yêu cầu nguồn vốn lớn cho dữ liệu và cơ sở hạ tầng AI đến thiếu nhân tài cần thiết.

AI tạo sinh thực tế có tiềm năng vô cùng lớn nhưng sẽ cần nguồn đầu tư khổng lồ. Người ta ước tính AI sẽ cần tạo ra 600 tỷ USD doanh thu hàng năm để tương xứng cho các khoản đầu tư hiện tại - và con số này có khả năng tăng lên 1 nghìn tỷ USD trong những năm tới.

AI là cuộc chơi "bào máu", khiến các tập đoàn lớn như Microsoft và Apple phải đặt cược bằng số tiền khổng lồ, huy động nguồn lực tối đa nhưng kết quả vẫn chậm chạp và mịt mờ. Chính điều này dẫn đến việc thành công của AI không được như kỳ vọng, khiến công chúng thất vọng, cho rằng đây chỉ là trò lừa phỉnh.

Chỉ khi cơn sốt bắt đầu xì hơi và trải qua giai đoạn vỡ mộng, chúng ta mới thấy được bản chất thật sự của AI và cũng sẽ thấy các chiến lược áp dụng AI thực tế và hiệu quả hơn.

Đầu tiên, AI đang được sử dụng để hỗ trợ con người, thay vì thay thế công việc của con người như lầm tưởng ban đầu. Thứ hai, chúng ta cũng thấy sự gia tăng các mô hình AI tạo ra nhỏ hơn và rẻ hơn, được đào tạo trên dữ liệu cụ thể và triển khai cục bộ để giảm chi phí và tối ưu hóa hiệu quả.

Thứ ba, chúng ta thấy sự tập trung mạnh mẽ vào việc cung cấp đào tạo về kiến thức AI và giáo dục lực lượng lao động về cách thức AI hoạt động, tiềm năng và hạn chế, cũng như các biện pháp thực hành tốt nhất để sử dụng AI có đạo đức.

Cuối cùng, cuộc cách mạng AI sẽ giống như một sự tiến hóa. Việc sử dụng AI sẽ không phải là một bước ngoặt lớn mà dần dần phát triển theo thời gian và từng chút một, thay đổi và chuyển đổi các hoạt động của con người, điều này tốt hơn nhiều so với việc thay thế chính con người.

Nhưng dù là đi đến "đỉnh kỳ vọng" hay xuống "dốc giác ngộ", câu chuyện của AI kể cả hiện tại và tương lai sẽ vẫn xoay quanh chip và người người chiến thắng lớn nhất ở đây chính là nhà sản xuất chip Nvidia.

Là những người thợ xẻng trong cơn sốt vàng, Nvidia đã trở thành công ty đại chúng có giá trị nhất trong lịch sử, tăng gấp ba lần giá cổ phiếu chỉ trong một năm để đạt mức định giá 3 nghìn tỷ USD vào tháng 6. Tất cả chỉ nhờ vào cơn sốt chip AI.

Chip chính là yếu tố thành bại

Chip chính là trái tim và yếu tố thành bại của cuộc chơi trí tuệ nhân tạo trong kỷ nguyên mới. Theo một nghiên cứu gần đây của IMARC, thị trường chip AI toàn cầu dự kiến sẽ đạt 89,6 tỷ USD vào năm 2029 và sẽ còn tăng lên đáng kể.

Lĩnh vực bán dẫn AI đã chứng kiến sự bùng nổ lớn vào nửa cuối năm 2023 trên khắp các ngành và khu vực địa lý. Hàng loạt các quốc gia bắt đầu xây dựng sáng kiến chip AI trong nước như Mỹ, Canada, Anh, Pháp, Đức, Hàn Quốc, Nhật Bản. Sau nhiều năm phụ thuộc phần lớn vào NVIDIA, các chính phủ muốn thúc đẩy ngành công nghiệp chip của riêng mình để sẵn sàng cho cuộc đua.

Hãy tưởng tượng bạn thức dậy vào một ngày mà cà phê được pha theo đúng ý mình muốn, từ loại hạt thế nào, lượng sữa ra sao. Tât cả nhờ một con chip nhỏ trong máy pha cà phê hiểu thói quen buổi sáng của bạn còn hơn cả chính bạn. Đây không phải là một cảnh trong phim khoa học viễn tưởng, mà là cái nhìn thoáng qua về tương lai gần được hỗ trợ bởi con ngựa thồ thầm lặng - chip AI.

Những kỳ quan thu nhỏ này chính là những bậc thầy đằng sau hậu trường, biến những thiết bị thông thường thành trợ lý thông minh có thể dự đoán nhu cầu của chúng ta và phản ứng theo thời gian thực. Chip AI đang tạo tiền đề cho một tương lai mà công nghệ tích hợp liền mạch vào chính cấu trúc cuộc sống hàng ngày, biến điều không thể thành có thể.

Vai trò không thể thiếu của chip AI trong việc thúc đẩy đổi mới là không hề cường điệu. Mỗi ngành công nghiệp đều được hưởng lợi từ khả năng xử lý và phân tích nhanh khối lượng lớn dữ liệu của chip, giúp các dịch vụ được cá nhân hóa, hoạt động hiệu quả và sản phẩm thông minh hơn.

Nhìn về phía trước, tương lai của chip AI dường như là vô hạn. Những con chip này không chỉ là nền tảng cho các ứng dụng AI hiện tại. Chúng là chất xúc tác cho những gì sắp tới. Sự tiến hóa và tích hợp liên tục của chip AI sẽ mở đường cho AI tiên tiến, từ xe tự hành đến thành phố thông minh, khiến chúng trở thành lợi thế quan trọng mà mọi quốc gia đều muốn nắm lấy.

Cơ hội nào cho Việt Nam?

Khi bối cảnh công nghệ toàn cầu tiếp tục phát triển với các xu hướng mới như AI, Việt Nam đang định vị mình là thành phần quan trọng trong một tương lai đầy hứa hẹn của ngành công nghiệp bán dẫn.

Mới đây, Asia Times đánh giá Việt Nam đang trở thành một nhân tố mới quan trọng trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Sức hút của Việt Nam có sự kết hợp của nhiều yếu tố từ chủ quan đến khách quan. Đầu tiên là nhu cầu về kỹ sư chip tăng cao trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo bùng nổ. Sự thay đổi chuỗi cung ứng do căng thẳng Mỹ-Trung và tình trạng thiếu hụt lao động ở các nền kinh tế chip truyền thống khiến các công ty phải đi tìm kiếm nhân lực ở những nơi xa hơn.

Nguồn lực kỹ sư có trình độ cao, giàu nhiệt huyết của Việt Nam cũng là yếu tố thu hút nhiều công ty thiết kế và đóng gói bán dẫn từ Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).

Lợi thế của Việt Nam còn nằm ở mức chi phí nhân lực rẻ với mức lương các kỹ sư vào khoảng 8.000 USD/năm, trong khi con số này là 34.000 USD ở Hàn Quốc, 46.000 USD ở Đài Loan (Trung Quốc), 50.000 USD ở Nhật Bản và 68.000 USD ở Singapore.

Với nhiều công ty bán dẫn quốc tế đang hiện diện và hướng đến mục tiêu tạo ra hệ sinh thái bán dẫn địa phương, Việt Nam đang đối mặt với nhu cầu cấp thiết là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng để đáp ứng nhu cầu.

"Với dân số trẻ và đang tăng nhanh gần 100 triệu người, Việt Nam đã nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn cho các tập đoàn đa quốc gia đang tìm cách khai thác nguồn nhân tài kỹ thuật đặc biệt", Tổng giám đốc điều hành của Infineon Technologies Châu Á - Thái Bình Dương, CS Chua, chia sẻ với Vietnam Investment Review.

Infineon - Nhà sản xuất chất bán dẫn lớn nhất của Đức đã thành lập một nhóm phát triển sản phẩm tại văn phòng mới ở Hà Nội vào tháng 6 năm ngoái. Không chỉ Infineon, một số cái tên đình đám khác như Renesas Electronics, nhà sản xuất thiết bị bán dẫn tích hợp lớn nhất Nhật Bản; công ty thiết kế IC của Hàn Quốc BOS Semiconductors, Samsung Electro-Mechanics, Hana Micron Vina và Hanmi Semiconductor đều có mặt ở Việt Nam.

Các công ty thiết kế bán dẫn nổi tiếng khác của Đài Loan (Trung Quốc) như GUC và Faraday Technology cũng có các trung tâm thiết kế tại Việt Nam tương tự, trong khi Alchip Technologies đang có kế hoạch tiến vào thị trường. GUC và Alchip có liên kết với TSMC – nhà sản xuất bán dẫn hàng đầu thế giới.

"Nguồn nhân lực kỹ thuật triển vọng của Việt Nam và đạo đức nghề nghiệp to lớn đã trở thành lựa chọn vô cùng hấp dẫn đối với chúng tôi. Chúng tôi rất ấn tượng trước sự tận tụy và cam kết của các kỹ sư Việt Nam, những người luôn khao khát học hỏi và cống hiến", Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành Alchip, Johnny Shen cho biết.

"Việt Nam sẽ trở thành trung tâm thiết kế chip lớn thứ ba của Marvell, chỉ sau trụ sở chính tại Mỹ và Ấn Độ", Lê Quang Đạm, tổng giám đốc Marvell Việt Nam, chia sẻ với Nikkei Asia. Ông nhận định, đội ngũ tại Việt Nam "có khả năng thực hiện hoạt động R&D về công nghệ chip tiên tiến nhất".

Không chỉ đón sóng bên ngoài, Việt Nam cũng chuẩn bị cho mình nội lực. Trong nước hiện có các công ty thiết kế bán dẫn riêng, bao gồm FPT Semiconductor và VN Chip được sự hỗ trợ của các trường đại học, vườn ươm khởi nghiệp, các tập đoàn lớn và các tổ chức tài chính, các khu công nghiệp công nghệ cao, các ưu đãi và trợ cấp về thuế v.v...

Chính phủ Việt Nam cũng đặt mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn vào năm 2030. Con số này cao gấp khoảng mười lần so với thực tế hiện nay. Việt Nam cũng thể hiện cam kết nuôi dưỡng tài năng bán dẫn thông qua các mối quan hệ hợp tác chiến lược với các tập đoàn lớn trong ngành.

Năm 2019, Việt Nam đã đặt nền móng cho Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tọa lạc tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc, được thiết kế để thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia, thu hút các công ty khởi nghiệp, phòng thí nghiệm và doanh nghiệp lớn trong nước và quốc tế đến thành lập hoạt động.

Trung tâm đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác với các tổ chức Mỹ là Synopsys và Đại học Arizona, cùng với Cadence, tập trung vào phát triển nguồn nhân lực trong ngành bán dẫn của Việt Nam.

Tờ Digitimes Asia đánh giá Việt Nam với nhiều lợi thế và cơ sở hạ tầng đang mở rộng, đang nhanh chóng trở thành lựa chọn ưu tiên của các tập đoàn bán dẫn toàn cầu để thành lập cơ sở sản xuất.

Vào tháng 9/2023, công ty OSAT Hana Micron của Hàn Quốc đã thành lập nhà máy sản xuất chất bán dẫn tại tỉnh Bắc Giang với vốn đầu tư 600 triệu USD. Chỉ một tháng sau, công ty OSAT Amkor đã công bố khoản đầu tư khổng lồ 1,6 tỷ USD vào một cơ sở thử nghiệm và đóng gói tiên tiến chuyên về công nghệ tại Bắc Ninh.

Với những động thái chiến lược trong phát triển nhân tài và thu hút đầu tư nước ngoài, Việt Nam đang đạt được những bước tiến đáng kể trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Tự chủ công nghệ

The Diplomat nhận định, khi các công ty chip nước ngoài gia tăng sự hiện diện, Việt Nam đang thực hiện chiến lược dài hạn hai mũi nhọn: duy trì chủ quyền công nghệ và tìm kiếm chỗ đứng trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Trước những biến động khó lường của kinh tế toàn cầu và sự cạnh tranh giữa các quốc gia lớn, Việt Nam muốn phòng ngừa rủi ro bằng cách giảm sự phụ thuộc vào chip nhập khẩu.

Việt Nam cũng nhận thức được ngành công nghiệp chip còn non trẻ, khó có thể phát triển các loại chip tiên tiến ở quy mô thương mại như các quốc gia hàng đầu, nên cần tìm các thị trường ngách để hỗ trợ các dòng sản phẩm cụ thể như chip quản lý năng lượng, chip cho Internet vạn vật và các ứng dụng hệ thống trên chip.

Chiến lược này tương tự như Pháp, quốc gia nhận ra các thị trường ngách là nơi họ có thể cạnh tranh toàn cầu với sự trợ giúp của chính sách công nghiệp khiêm tốn.

"Việt Nam còn một chặng đường dài để trở thành nền kinh tế sản xuất chip tiên tiến, nhưng các nhà hoạch định chính sách đang khéo léo tận dụng sự độc lập về địa chính trị và đầu tư nước ngoài để xây dựng nền tảng cho một cường quốc công nghệ. Thật đáng để theo dõi Việt Nam nói chung và ngành công nghiệp bán dẫn nói riêng để xem họ sẽ vươn xa thế nào trong tương lai", Arrian Ebrahimi, học giả về bán dẫn tại Đại học Bắc Kinh nhận xét.